נײַע נעמען

הײַיאָר, פֿאַקטיש ערשט מיט אַ פּאָר וואָכן צוריק, האָב איך אָנגעהויבן לערנען בײַם „אַרבעטער־רינג‟ צום ערשטן מאָל אַ קורס וועגן דער הײַנטצײַטיקער ייִדישער ליטעראַטור. ניט נאָר לייענען מיר די ליטעראַטור וואָס ווערט געשאַפֿן איצט, נאָר מיר טרעפֿן זיך מיט די שרײַבערס גופֿא. כאָטש איך פֿאַרנעם זיך שוין יאָרן לאַנג מיט דער ייִדישער ליטעראַטור, סײַ ווי אַ לערערין, סײַ ווי אַ קריטיקער, איז מיר דאָס חשיבֿות פֿון דער איצט־געשאַפֿענער ליטעראַטור געוואָרן וויכטיק בשעת איך האָב געאַרבעט ווי אַ רעדאַקטאָרין און רעדאַקטירט די ווערק פֿון די מחברים. אין דער ראָלע האָב איך געהאַט דעם זכות זיך צו באַקענען מיט אַ סך פֿון די מענטשן, וואָס שרײַבן בײַם הײַנטיקן טאָג, ווי אויך מיט דער שטענדיק וואַקסנדיקער לייענערשאַפֿט, אַ דערשײַנונג, וואָס איז אַליין אַזוי פֿריידיק אומגעריכט. יאָ, די קלאַסיקערס זײַנען די קלאַסיקערס, אָבער ווי קען מען איגנאָרירן דאָס קול פֿון הײַנט, אַ קול אַגבֿ, וואָס ווערט שטאַרקער פֿון יאָר צו יאָר. איך מיין, אַז דאָס וואָס איין סטודענטקע האָט געשריבן וועגן דעם איז כאַראַקטעריסטיש פֿאַר ס׳רובֿ ייִדן און אַפֿילו ייִדיש־קענערס בתוכם: „ווען איך האָב אָנגעהויבן זיך לערנען ייִדיש מיט דרײַ יאָר צוריק, האָב איך נישט געוווּסט, אַז ׳די גאָלדענע קייט׳ פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור איז נאָך ניט איבערגעריסן געוואָרן. איך האָב אָנגענומען, אַז אַלע ייִדישע שרײַבערס זײַנען טויט — אָדער געשטאָרבן מיט אַ נאַטירלעכן טויט, אָדער דערהרגעט געוואָרן בשעת דעם חורבן. איך פֿאַרשטיי בעסער איצט‟.

אונדזער ערשטער גאַסט איז געווען באָריס סאַנדלער, דער רעדאַקטאָר פֿון „ייִדיש בראַנזשע‟. כּדי זיך צוצוגרייטן צו דער טרעפֿונג, האָבן מיר געלייענט סאַנדלערס אַ דערציילונג, „טויבן־טרײַבער פֿאַליק אָדער די געשיכטע פֿון מײַן טויבנשטלאַק‟, ווי אויך איין מיניאַטור, „דער הילצערנער לעפֿל‟, וואָס גיט איבער אין איין זײַטל, בצימצומדיק אָבער אויף אַ טיף רירנדיקן אופֿן אַ גאַנץ לעבן, דעם גאַנצן וואַנדערוועג פֿון אַ לעפֿל און זײַנע בעל־הבתּים פֿון באַסאַראַביע קיין ישׂראל, און דערנאָך קיין אַמעריקע. ווי אַ געניטונג, האָב איך געבעטן די סטודענטן זיי זאָלן אָנשרײַבן זייערע אייגענע מיניאַטורן וועגן עפּעס אַ וויכטיקן חפֿץ אָדער מאָמענט אין זייער לעבן. אָט וואָס עס איז דערפֿון אַרויסגעקומען. ווער ווייסט, אפֿשר וועלן צוקומען אַ פּאָר נײַע רינגען אין דער ׳גאָלדענער קייט׳. לייענט און האָט הנאה׳.

שבֿע צוקער

װעגן אַ װערטערבוך און אַן אַטלאַס

מאַרישע ראָמאַנאָ
אונטער די שטרענגע אױגן פֿון מײַן טאַטן האָב איך, װײנענדיק, געחתמעט דאָס בריװל. טרערן האָבן עס דורכגענעצט און די טינט האָט זיך צעשוווּמען.

דער טאַטע, אַן אַגענט אין עלעקטרישע מאַטעריאַלן, האָט כּסדר געשריבן געשעפֿטבריװ, מאָנבריװ, אָנבאָטבריװ אויף דער ריזיקער שרײַב־מאַשינקע, װאָס איז געשטאַנען אויפֿן קליינעם טישל לעבן זײַן מאַהאָגענעם שרײַבטיש. צום סוף פֿלעגט ער צושרײַבן מיט זײַן האַנטשריפֿט: „מיט אָפּשײַ, אײַער מאַריאָ ראָמאַנאָ‟. זײַן נאָמען האָט ער עלעגאַנט באַפּוצט מיט אַ גרױסן „מ‟ און אַ גרױסן „ר‟. איך האָב שטאַרק געהאַלטן פֿון זײַנע שײנע בריװ.

מיט אַ פּאָר יאָר פֿריִער האָט זיך מײַן משפּחה אַריבערגעצויגן פֿון רױם קיין באַרי, אַ שטאָט העט־העט אין דרום-איטאַליע. דער זיידע, װאָס איז פֿאַרבליבן אין רױם, גאָר אַ פֿרומער קריסט, האָט מײַן שװעסטער דאַניעלאַ און מיך שטאַרק ליב געהאַט. אפֿשר צוליב דעם, װאָס מיר זײַנען תּמיד גרייט געװען צו גיין מיט אים אין קלױסטער?

אין דער אמת איז מײַן שװעסטער נישט געווען אַזױ װיליק צו גיין אױף דעם גאָטסדינסט. פֿאַרשטייט זיך, דאָס איז געװען גאָר לאַנגװײַליק. אָבער איך האָב זי געשטופּט און איבערגערעדט, װײַל איך האָב געװוּסט, אַז נאָך דעם גאָטסדינסט קױפֿט אונדז דער זיידע אַ שאָקאָלאַדקע אין דער קראָם לעבן קלױסטער. אַ װײַסע שאָקאָלאַדקע, װײַל ס’איז בעסער פֿאַרן געזונט.

דער זיידע פֿלעגט זאָגן מיט נחת, אַז מיר זײַנען צװישן זײַנע אַלע אייניקלעך די איינציקע, װאָס גייען מיט אים אין קלױסטער. נאָך אונדזער איבערפֿאָרן קיין באַרי איז אים באַפֿאַלן אַ מין בענקשאַפֿט נאָך אונדז, וואָס האָט זיך אויסגעלאָזט אין אַ שיין בריװעלע. אין איינעם אַ נאָכמיטאָג, װען מיר זײַנען צוריקגעקומען פֿון דער שול, האָט אונדז די מאַמע, אַ שמייכלענדיקע, איבערגעגעבן דעם זיידנס בריװ.

— מײַנע טײַערסטע אייניקלעך מאַריזאַ און דאַניעלאַ, — האָט דער זיידע געשריבן, — איר זײַט מײַנע באַליבסטע אייניקלעך און מײַן טרייסט אין די שפּעטע יאָרן. איך װאָלט אײַך געװאָלט שיקן אַ מתּנה, בלויז אײַך אַליין פֿון אַלע אייניקלעך. נאָר איך בין בײַ זיך נישט זיכער װאָס עס װאָלט געװען פּאַסיק. צי ביכער פֿאַר דער שול, אַ װערטערבוך און אַן אַטלאַס? צי װילט איר בעסער עפּעס אַ שפּילכל? שרײַבט, װאָס איר װאָלט בעסער געװאָלט!

מיט װאַרעמע קושן, מײַנע טײַערע אייניקלעך, אײַער זיידע.

װי נאָר איך האָב פֿאַרענדיקט לייענען אויף אַ קול פֿאַר מײַן זעקס־יאָריק שװעסטערל, האָבן זיך אונדזערע בליקן געטראָפֿן און ס׳איז באַלד, אָן ווערטער, קלאָר געוואָרן — צאַצקעס. איך האָב טאַקע אַרויסגעריסן פֿון מײַן שולהעפֿט אַ זײַטל און גענומען שרײַבן.

— טײַערער זיידע, אַ דאַנק פֿאַר דײַן בריװ. מײַן שװעסטער און איך װאָלטן בעסער געוואָלט באַקומען אַ שפּילכל, בפֿרט ליאַלקעס.

מיט אָפּשײַ, דײַנע דאַניעלאַ און מאַריזאַ, — אָנגעשריבן מיט גאָר אַ גרױסן „מ‟.

איידער דער טאַטע איז געקומען פֿון דער אַרבעט האָב איך איבערגעגעבן דאָס בריװל דער מאַמען, זי זאָל עס אַרײַנלייגן אין אַ קאָנװערט און תּיכּף אָפּטראָגן אױף דער פּאָסט.

די מאַמע האָט אַראָפּגעקוקט מיט גוטסקייט אױף אונדזערע התפּעלותדיקע פּנימער און גענומען לייענען דעם בריװ. ספֿקות זײַנען שטיין געבליבן אין אירע אױגן. מיט אַ פֿאַרלוירענעם שמייכל האָט זי אונדז געעצהט, מיר זאָלן אָפּװאַרטן דעם טאַטן. איך האָב געטענהט, אַז ס’איז װיכטיק אַרױסצושיקן דעם בריװ װאָס גיכער, ווײַל דער זיידע, אויב ער וועט נישט באַקומען קיין ענטפֿער, וועט ער זיך באַליידיקן. אָבער ס’איז געװען אַלץ ווי פֿאַר דער קאַץ גערעדט. איך האָב שוין געפֿילט, אַז מיר װעלן לײַדן אַ מפּלה.

אין אָוונט, אַז דער טאַטע האָט זיך אומגעקערט פֿון דער אַרבעט און איבערגעלייענט דאָס בריוול, האָט עס אים פֿאַרדריסט. אַװדאי זײַנען אַ װערטערבוך און אַן אַטלאַס אַ סך װיכטיקער און ניצלעכער; אָבער װאָס האָט אים אין גאַנצן צערודערט, איז געװען דער „מיט אָפּשײַ‟ בײַם סוף בריװ. װי אַזױ קען מען דעם זיידן גאָר שרײַבן אַזעלכע ווערטער.

מײַן בריוול האָט ער צעריסן מיט צאָרן און אַוועקגעלייגט פֿאַר מיר אַ פֿרישן בויגן און גענומען דיקטירן: „טײַערסטער זיידע…‟ און אַזױ װײַטער.

מיט טרערן און מיט אַ כליפּ האָב איך צוגעשריבן: “מיט אַ גרױסן קוש פֿון דײַנע אייניקלעך דאַניעלאַ און מאַריזאַ,” — און זיך געחתמעט מיט אַ פּשוטן „מ‟.

מיט אַ פּאָר יאָר שפּעטער איז דער זיידע געשטאָרבן. דער טאַטע מיט דער מאַמען זײַנען שוין אױך מער נישטאָ, אָבער אױף מײַן ביכער-פּאָליצע שטייען נאָך אַלץ אויבנאָן אַ פֿאַרעלטערט װערטערבוך און אַן אַטלאַס פֿון אַמאָל.

אַ שטערנפֿאַל אין חנוכּה־נאַכט

ליליע װײצמאַן
אַװעק פֿונעם שטאָטישן ליכט, דערזעט מען װיפֿל שטערן עס גלאַנצן אין הימל.

איך לערן זיך אין אוניװערסיטעט, און דערווײַל קען איך נאָך נישט מײַן ירושה־שפּראַך. דעם זמן שטודיר איך אין יוקאַטאַן, צוזאַמען מיט אַ גרופּע אַנדערע סטודענטן. לעצטנס זײַנען מיר אַװעקגעפֿאָרן פֿון שטאָט אויף אַן עקסקורסיע. דאָרט זײַנען מיר געשלאָפֿן אין אַ קלײן שטיבל אויפֿן ברעג ים. נאָך דער װעטשערע, נאָכן צוגרײטן די האַמאַקן, האָבן מיר געהאַט פֿרײַע צײַט. עטלעכע סטודענטן האָבן געשפּילט אין קאָרטן, די אַנדערע זײַנען געזעסן אויף דער פּלאַזשע, צװישן די פּאַלמעס.

ס׳איז איצט חנוכּה, און מיר, די אײנציקע צװײ ייִדן, גרײטן זיך אָנצוצינדן די ליכט. לינדזי, שוין צוגעװוינט צו זײַן די איינציקע מיט אַ ייִדישן ייִחוס אין אַ גרופּע, האָט מיטגעבראַכט אַ קלײן חנוכּה־לעמפּל און קליינע ליכטעלעך, װאָס מע שטעלט אַרײַן אין אַ געבורטסטאָג־לעקעך. מיר זיצן צוזאַמען אויפֿן „פּאַטיאָ‟ און שטעלן די ליכטלעך אַרײַן אין זײערע ערטער. קומט צו אַ סטודענט פֿון דער פּלאַזשע, װאָס זאָגט, אַז מע קען זען דעם שטערנפֿאַל. „לאָמיר גײן קוקן‟, זאָג איך לינדזין. „נײן‟, ענטפֿערט זי, „מיר צינדן איצט אָן די ליכטלעך‟. װיל זיך מיר זאָגן, אַז מיר קענען אָנצינדן די ליכטלעך נאָכן זען דעם שטערנפֿאַל. אָבער װער בין איך צו טענהן קעגן איר? זי האָט דאָך אַלץ פֿאָרויסגעזען און אַלץ מיטגעבראַכט. צינדן מיר אָן די ליכטעלעך. הגם זײ זײַנען קלײן, ברענען זײ מיט אַ שײן פֿײַערל.

נאָכן זינגען די ברכה, זײַנען מיר אַוועק אויף דער פּלאַזשע. דער יוקאַטאַנער הימל אַ טיף־שוואַצער, איז געווען באַלויכטן מיט שטערן, אָבער דער שטערנפֿאַל איז שוין אויסגעברענט געוואָרן, פֿאַרגאַנגען…

מיט כּמעט צען יאָר שפּעטער, נאָך דעם װי איך האָב זיך אויסגעלערנט מײַן ירושה־שפּראַך, ליג איך אויף אַ לאָנקע אין מערילאַנד, אַרומגערינגלט מיט ייִדישיסטן. ס׳איז שפּעט בײַ נאַכט, שפּעטער װי איך בלײַב געװײנטלעך איבער, אָבער איך װיל דאָס נישט פֿאַרפֿעלן. הײַנט קומט פֿאָר דער מעטעאָרן־רעגן, די „פּערסעיִדן“. די נאַכט איז שוין קיל, אָבער עמעצער האָט מיטגעבראַכט קאָלדרעס, און מיר לייגן זיך איינער לעבן אַנדערן, און דעקן זיך צו. מע שמועסט בשעת מע װאַרט, מע רעדט אַרום װי שײן עס איז דאָ, אַװעק פֿון דער ליכט־פֿאַרפּעסטיקונג.

באַלד באַװײַזט זיך דער ערשטער מעטעאָר, און עס פֿאַלן ביסלעכװײַז נאָך… ליג איך אויף דער לאָנקע אַזוי לאַנג װי איך װיל, אין מיטן אַ קהילה, און קוק אָן דעם הימל.

אויערינגלעך־טאָג

ישׂראלה שטערן

װען איך בין געװען אַכט יאָר אַלט, האָב איך געהאַט נאָר אײן חשק: זיך דורכלעכערן די אױערן. איך האָב געבעטן און געבעטן בײַ דער מאַמען, װאָס האָט געזאָגט, אַז איך בין נאָך צו יונג. אמת, איך געדענק נישט, װי איך האָב זי אײַנגערעדט, אָבער איך געדענק גאַנץ קלאָר, װען דער גרױסער טאָג איז אָנגעקומען: מײַן אױרינגלעך-טאָג

דאָס פּרעכטיקע געשעעניש איז פֿאָרגעקומען אין באָסטאָן, אין אַן אימפּאָזאַנטער קראָם (נישט איך, נישט די מאַמע געדענקען נישט דעם נאָמען!). אָבער מײַן התלהבֿות געדענק איך דײַטלעך. איך געדענק אױך מײַן אומגעדולד בשעת די דרײַ אָדער פֿיר װאָכן, װען איך האָב געמוזט טראָגן נאָר די קלײנע גאָלדענע אױערינגלעך, װאָס מע האָט מיר אַרײַנגעשטעלט אין דער קראָם. אָבער די צײַט איז סוף־כּל־סוף געקומען צו קױפֿן אמתע אױערינגלעך.

איך פֿלעג זײ קויפֿן ביסלעכװײַז, אין עטלעכע ערטער. מיט דער צײַט האָב איך געהאַט אַ זאַמלונג: מײַז אין קעז, בלױע פֿײגל, אײנהאָרנס, פּעגאַסן, פּעניס, טרוסקאַפֿקעס, דעלפֿינען. אַלע זײַנען זיי געװען קלײנע און דעליקאַטע, צוגעפּאַסט פֿאַר אַ מײדל.

איך בין, פֿאַרשטײט זיך, געװאָרן עלטער, און די באַליבטע אױערינגלעך האָב איך ערגעץ אַװעקגעלײגט. לסוף האָב איך פֿאַרגעסן װוּ זײ זײַנען.

מיט אַ װאָך צוריק, האָב איך זײ צופֿעליק געפֿונען. זײ זײַנען געליגן אין אַ קלײנעם בראָקאַטן זעקעלע, אין אַ שופֿלאָד, װאָס איך האָב נישט געעפֿנט שױן לאַנגע יאָרן. דאָרטן האָבן זײ זיך געפֿונען: מײַז אין קעז, בלױע פֿײגל, אײנהאָרנס, פּעגאַסן, פּעניס, טרוסקאַפֿקעס, דעלפֿינען.

װען זײ זײַנען ווידער אַרײַנגעפֿאַלן צו מיר אין האַנט אַרײַן, איז עס געװען עלעהײ אַלטע, טױטע פֿרײַנד זײַנען פּלוצלינג אױפֿגעלעבט געװאָרן. איך בין געװען מאָדנע גערירט צו פֿילן מיט די פֿינגער זאַכן, װאָס זײַנען אַ מאָל געװען אַ טײל פֿון מײַן גוף, אַ קינדס גוף, װאָס עקסיסטירט נישט שױן לאַנג. די אױערינגלעך פֿאַרקערפּערן אַ קינדס אומשולד, װאָס עקסיסטירט שוין אױך נישט מער.

אָבער דאָרטן זײַנען זײ געװען, בײַ מיר אין האַנט. איז אפֿשר דאָס קינד װאָס האָט זײ געטראָגן נאָך אַלעמען איז נישט אין גאַנצן פֿאַרשוווּנדן געוואָרן.

קאָציקלעך

משהלע אַלפֿאָנסאָ
זינט דעם טאָג פֿון מײַן געבוירן װערן, האָבן זיי מיך באַזאָרגט מיט װאַרעמקייט און זיכערקייט. די מאַמעשי האָט מיך איבערגעװינדלט אין זיי. זייער װייכקייט איז מיר געװען אַ טרייסט אין די קינדער־יאָרן, און װי אַ דערװאַקסענער, איז זייער האַרבע אָפּגעריבנקייט מיר געװען אַ דערמאָנונג פֿון דער לאַנגער לעבנס־נסיעה, װאָס מיר האָבן דורכגעמאַכט צוזאַמען.

מײַנע קאָציקלעך. כ’האָב ניט געהאַט בלויז איין קאָציקל, נאָר צװיי, און אַפֿילו נעמען האָב איך זיי געגעבן: װײַסינקע און געלינקע (אואַיטי און יעלאָיִ, אויף ענגליש). בשעת די ערשטע יאָרן װאָס זיי האָבן מיך באַגלייט, איז איינס געװען װײַס װי שניי און דאָס צװייטע האָט געהאַט אַ קרעם־געלן קאָליר. זויבער, פּוכיק און מיט אַ גוטן ריח זענען זיי געװען, מיט אַטלעסענע באַזאַצן, װאָס האָבן מיר געקיצלט און געצערטלט דאָס פּנימל. פֿריִער האָבן זיי אײַנגעהילט מײַן פּיציק, שװאַך גופֿל, און שפּעטער האָבן זיי מיר געדינט װי קישנס. איך פֿלעג זיי אַרומנעמען, אָנשפּאַרן דאָס קעפּעלע אויף זיי און זייער באַקאַנטער באַריר האָט מיך פֿאַרװיגט ביז איך בין אַנטשלאָפֿן געװאָרן.

די יאָרן זענען פֿאַרבײַ און מײַנע קאָציקלעך זענען געװאָרן אַ תּל — ניט װײַל זיי זענען געװען אײַנגעפּאַקט אין אַ פּודלע און זיך געשטויבט אין אַ פֿאָרװאָרפֿענעם װינקל פֿון טאַטע־מאַמעס בוידעם. פֿאַרקערט: איך בין געװאָרן אַ נע־ונדניק, געװוינט אין עטלעכע לענדער — בראַזיל, איטאַליע, שפּאַניע, און אומעטום האָב איך מיט זיך מיטגעשלעפּט די געטרײַע קאָציקלעך מײַנע. און ניט נאָר מיטגעבראַכט, נאָר אויכעט מיט זיי געשלאָפֿן! יאָ, איך, אַ דערװאַקסענער מאַן, האָב זיי נאָך אַלץ געניצט װי קישעלעך. זייער קאָליר איז אָפּגעבליאַקעוועט געוואָרן, די אַטלעסענע באַזאַצן זענען מיט יאָרן צוריק אָפּגעפֿאַלן. די װייכקייט איז פֿאַרשװינדן. זיי האָבן געהאַט אַ ריח פֿון גאַװער און שמוץ. כ’האָב זיי כּמעט קיין מאָל ניט געװאַשן, אָבער זייער ריח, װאָס װאָלט בײַ אַנדערע מענטשן געװען מיגלדיק, איז מיר געװען נאָענט צום האַרצן און היימיש. איך בין געװאָרן דערװאַקסן, אָבער נאָך אַלץ געבענקט נאָך די דאָזיקע זיכערע, אומשולדיקע קינדער־יאָרן.

איך געדענק ניט פּונקט װען איך האָב אויפֿגעהערט שלאָפֿן מיט זיי. אפֿשר בין איך געװען אַן ערך 25 יאָר אַלט. כאָטש זיי זענען שוין מער ניט געװען מײַנע בײַנאַכטיקע קישנס, זענען זיי תּמיד געבליבן מיט מיר. עד־היום זענען זיי דאָ אין מײַן דירה, פֿאָרזיכטיק צונויפֿגעלייגט אין אַ העל־גרין טשעמאָדאַנדל, װאָס ליגט אין דער שאַפֿע. הגם איך זע זיי ניט יעדן טאָג װי אין די אַמאָליקע צײַטן, הגם זיי דערמאָנען מיר ניט טאָג־טעגלעך אָן אַלץ, װאָס איז געשען און װאָס איז געװען, האָב איך זיי ניט פֿאַרגעסן. מײַנע קאָציקלעך — קיין מאָל װעל איך זיי ניט פֿאַרגעסן…

דער טלית

לייבל בעקער
באַהאַלטן אין אַן אַלמער אין מײַן דירה אין זשענעװע, ליגט דאָרט אײנע פֿון די זעלטענע זאַכן, װאָס איך האָב אַװעקגעטראָגן מיט זיך פֿון דער טאַטע־מאַמעס שטוב אין מעלבורן. דער טלית האָט געהערט דעם זײדן, אַ באַראַנאָװיטשער, אַ פּאַרטיזאַנער, אַ שנײַדער, אַ שטיק צײַט אַ רײַכער, דערנאָך אַן אָרעמער און אַ קראַנקער ייִד. מע האָט דעם טלית געפֿונען נאָכן זײדנס טױט: ער האָט אים געװײנטלעך געטראָגן אין בית־כּנסת, דערנאָך האָט אים דער טאַטע געירשנט… איך האָב דעם טלית פֿאַרכאַפּט װי אַ סוּװעניר און אַ סליד פֿון אַ מאַן, װעלכן איך האָב קײן מאָל גוט נישט געקענט. מיר װײסן נישט פֿון װאַנען עס שטאַמט דער טלית, װוּ דער זײדע האָט אים געקויפֿט, װער האָט אים אויפֿגענײט. מחמת איך בין נישט קײן פֿרומער, בלײַבט דער טלית הײַנט צו טאָג ליגן אין דער שאַפֿע, אַזױ שטום, אימפּאָזאַנט און אומבאַקאַנט װי דער זײדע אַלײן. ‏

אוצרות אױף דער פּאָליצע

דוד־עומר כּהן
װען כ’גיב אַ קוק אױף די שאַפֿעס בײַ זיך אין דער הײם, װערט מיר װאַרעם און געמיטלעך, װי כ’װאָלט זיך געטראָפֿן מיט חבֿרים פֿון אַמאָל. צוגלײַך מיט די ביכער װאָס זענען געװאָרן מײַנע, באַװײַזן זיך פֿאַר מײַנע אױגן די צײַטן פֿון פֿאַרצײַטנס. ביכער געקױפֿט אױף װאַקאַציע, ספֿרים דערװאָרבענע אין אַנטװערפּען בײַ די פֿרומע לײַט, אָדער אַפֿילו קאָמיקס־ביכער פֿאַר קינדערלעך, װאָס מע האָט אױך געקענט געפֿינען דאָרטן… און ביכער מיר געשאָנקענע, װאָס גוטע חבֿרים (נו, אַמאָל דאַרף מען זײ אױכעט) האָבן געמײנט, אַז דװקא איך זאָל זײ לײענען, זײ ליבהאָבן װי אוצרות זײ באַהיטן. חבֿרים אינטערנאַציאָנאַלע װאַרטן אױף דער פּאָליצע, װאַרטן געדולדיק, ביזװאַנען זײ קענען נאָכאַמאָל מגלה זײַן זײערע סודות פֿאַר זײער פֿאַרשקלאַפֿטן באַלעבאָס.

דאַכט זיך, אַז ס’זענען פֿאַראַן נאָר צװײ ערטער, װוּ מע קען באַגעגענען סײַ װיניסיִוס די מאָראַיס און סײַ רבֿקה באַסמאַן בן־חײם, סײַ בלומע לעמפּל און סײַ האָמעראָס, דעם אײביק אומבאַקאַנטן בעל־מנגן, אַ לעבן אױף זײַן אומבאַקאַנטן קאָפּ.

רבונו־של־עולם, אין לעבן איז נאָר אײן זאַך זיכער: אויף אונדז אַלע װאַרט דער סוף, און אױב דו װילסט, זאָל עס זײַן װאָס גיכער. דער הימל וואַרט דעם צדיק, און דער גיהנום דערװאַרט דעם מאַרװיכער: כ’ל גײן װוּהין דו װילסט! נאָר לאָז מיר, אױ טאַטע, די ביכער…