נאָטע לוריעס ערשטע דערציילונג „בײַ נאַכט אויף פּאַשע‟, מיט וועלכער ער האָט דעביוטירט אין 1928, האָט דער לייענער און די קריטיק אויפֿגענומען ווי אַ ווערק פֿון אַ קרעפֿטיקן פֿילצוזאָגנדיקן טאַלאַנט. אין אָנהייב פֿון די 1930ער יאָרן, נאָכן דערשײַנען פֿונעם ראָמאַן „די סטעפּ רופֿט‟, האָט נאָטע לוריע שוין פֿאַרנומען אַן אָנגעזעען אָרט צווישן די גרעסטע שעפֿער פֿון דער ייִדישער סאָוועטישער ליטעראַטור. „די סטעפּ רופֿט‟ איז איבערגעזעצט געוואָרן אויף אַ סך שפּראַכן, אים זײַנען געווידמעט פֿיל קריטישע אַרטיקלען, אין וועלכע דער ראָמאַן ווערט אָפּגעשאַצט ווי אַ באַדײַטנדיקע ליטעראַרישע דערשײַנונג.
די פּראָזע פֿון נאָטע לוריע טיילט זיך אויס מיט איר אַקטועלקייט, מיט דער זויבערקייט און בילדערישקייט פֿון דער שפּראַך. די געשטאַלטן פֿון זײַנע ווערק זײַנען רעאַליסטיש, פֿולבלוטיק, די נאַטור־בילדער — פּאָעטיש רײַך.
זײַנע ראָמאַנען, דערציילונגען און פֿאַרצייכענונגען, וועלכע ער האָט געשאַפֿן אין פֿאַרשיידענע צײַטן, גיבן דעם לייענער אַ מעגלעכקייט זיך באַקענען סײַ מיטן וואָרט־מײַסטער און סײַ מיט דער צײַט, אין וועלכער ער האָט געלעבט.
מיר לייגן אײַך פֿאָר די דערציילונג „אסתּר‟ פֿונעם בוך „די געשיכטע פֿון אַ ליבע‟, פֿאַרלאַג „סאָוועטסקי פּיסאַטעל, מאָסקווע, 1978.
אסתּר
זי האָט גלענצנדיק געשפּילט פּיאַנע. מיט איר שפּילן פֿלעגט זי אים פּשוט פֿאַרכּישופֿן, און אויך מיט איר געלעכטער. ער האָט נאָך ניט געהערט, אַז אַן אַנדער מיידל זאָל אַזוי מחיהדיק לאַכן. איר איז געגאַנגען דאָס נײַנצנטע יאָר. זי איז געווען וווּקסיק און שלאַנק. ער איז געווען זיכער, אַז יעדער, ווער ס׳האָט זי געזען כאָטש איין מאָל, ווער ס׳האָט זי געהערט רעדן, ווער ס׳האָט זיך באַגעגנט מיט אירע קלוגע און פֿריילעכע אויגן, האָט זיך געקאָנט פֿאַרליבן אין איר.
אסתּר האָט זיך געלערנט אין קאָנסערוואַטאָריע, ער — אין אַרכיטעקטור־אינסטיטוט. ער איז געווען אויף דרײַ יאָר עלטער פֿון איר, געשטאַמט פֿון אַ פּאָדאָליער שטעטל, זי — פֿון וואָלין. זי האָט אין שטאָט פֿאַרנומען אַ געמיטלעך צימערל אויפֿן ערשטן שטאָק פֿון אַ גרויסן פֿירשטאָקיקן מויער.
יעדן ערבֿ אַרויסגאַנג־טאָג, שבת אין אָוונט, פֿלעגט ער קומען צו איר צוגאַסט, אין איר קלאָרן, ריין־צוגעקליבענעם צימער. זי פֿלעגט שוין דערקענען זײַנע טריט און אים אַרויסלויפֿן אַנטקעגן, ברייט פֿאַנאַדערעפֿענענדיק די טיר.
— ליאָווע, איך האָב אָקאָרשט געטראַכט וועגן דיר…
וואָס האָט זי געקאָנט טראַכטן? ער האָט ניט געפֿרעגט. ס׳איז אים גענוג געווען, וואָס זי האָט געטראַכט, מער האָט ער זיך אַפֿילו ניט געוווּנטשן. הײַנט איז אסתּר געווען באַזונדערס אויפֿגעלייגט. ער האָט עס דערקענט גלײַך אָן אירע פֿינקלענדיק־שוואַרצע אויגן.
— ליאָווע, איך האָב אַ סורפּריז…
— אַ סורפּריז?.. — אין קאָפּ זײַנען אים געקומען כּלערליי גליקלעכע געדאַנקען.
— איך האָב אָנגעשריבן אַ סוויטע… פֿון מײַן קינדהייט… ווילסט הערן? אַ פֿראַגע, צי ער וויל הערן.
ער האָט זיך געזעצט בײַם אָפֿענעם פֿענצטער. זי — בײַ דער פּיאַנע. אירע לענגלעכע פֿינגער האָבן לײַכט און ענערגיש אַ שוועב געטאָן איבער די קלאַווישן. האַרציקע קלאַנגען האָבן פֿאַרפֿולט דעם צימער. זיי זײַנען אָנגעקומען פֿון ערגעץ ווײַט־ווײַט. ער האָט מיט אַ מאָל דערזען פֿאַר זיך זײַן היים אויף פּאָדאָליע. עס גייט אויף די זון פֿאַרטאָג, עס הערט זיך דער רויש פֿונעם טײַכל בײַ דער וואַסער־מיל. פֿון ערגעץ דערטראָגט זיך אַ טראַכקען פֿון דאָרפֿישע פֿורן. עס עפֿענען זיך די טירן פֿון די וואַרשטאַטן, און עס הילט פֿון דאָרט אַ באַקאַנטער מאָטיוו. איבער דער גאַס דערטראָגט זיך דער האַמער־געקלאַנג פֿון די קוזניעס. ערגעץ וויגט אײַן אַ מאַמע איר קינד. זײַן מאַמע פֿלעגט דאָס זינגען… און אָט רײַסט זיך אַרײַן אַ פֿריילעכע יוגנט־ליד, וואָס קומט פֿון גליק…
די קלאַנגען זײַנען געוואָרן אַלץ ברויזנדיקער און זיך געטראָגן דורכן אָפֿענעם פֿענצטער אין דרויסן אַרויס. הינטערן פֿענצטער האָט געבליט די אַקאַציע. ערגעץ האָט גערוישט די שטאָט. אַ גרויסע שטאָט אין צוויט.
— אסתּר! — האָט ער אויסגערופֿן, ווען זי האָט געענדיקט שפּילן.
— וואָסי?
זי האָט זיך אויפֿגעהויבן און איז צוגעגאַנגען צו אים. זיי זײַנען ביידע געבליבן שטיין בײַם אָפֿענעם פֿענצטער. ער האָט איר געהאַט אַ סך וואָס צו זאָגן, נאָר אים איז גענוג געווען שטיין לעבן איר, קוקן אויף איר, אָנרופֿן זי בײַם נאָמען.
— אסתּר…
זי האָט אים געקוקט גלײַך אין די אויגן, ווי זי וואָלט געוואַרט, וואָס וועט ער איר זאָגן.
— האָסט מעחיהדיק געשפּילט, — האָט ער זיך אָנגערופֿן.
נאָר ווי זאָגט מען איר, אַז ער וויל זיך מיט איר קיין מאָל ניט צעשיידן?!
— ליאָווע, אין אַ פּאָר חדשים אַרום פֿאַרענדיקסטו שוין דעם אינסטיטוט, — האָט אסתּר מיט אַ מאָל פֿריילעך אַרויסגערעדט.
— און אין אַ יאָר אַרום פֿאַרענדיקסטו די קאָנסערוואַטאָריע.
— דו וועסט בויען פּאַלאַצן, שולן, — האָט זי עטוואָס פֿאַרטרוימט געזאָגט.
— און דו וועסט די פּאַלאַצן, די שולן פֿאַרפֿולן מיט קלאַנגען, מיט מוזיק…
זיי זײַנען געשטאַנען בײַם אָפֿענעם פֿענצטער אַנטקעגן דער בליִענדיקער אַקאַציע און געטרוימט וועגן זייער צוקונפֿט. זיי האָבן געפֿילט, אַז די גאַנצע וועלט איז פֿאַר זיי אָפֿן, אַ גרויסע אַ ליכטיקע וועלט, פֿול מיט זון, מיט מוזיק, מיט גליק.
…אויף מאָרגן האָט אויסגעבראָכן די מלחמה. פֿאַרטאָג האָבן זיך שוין געריסן באָמבעס איבער דער שטאָט. דעם זעלבן טאָג איז ער שוין געווען אין מיליטער־קאָמיסאַריאַט. אויפֿן וועג צום זאַמלפּונקט האָט ער פֿאַרקערעוועט צו אסתּרן. ער איז געגאַנגען גיך. אין זײַן רשות איז געווען גאָר ווייניק צײַט. נאָר ער מוז זי זען. ער האָט איר געדאַרפֿט אַרויסזאָגן דאָס, וואָס ער האָט ניט געוואַגט צו זאָגן בײַ אַלע זייערע פֿריִערדיקע באַגעגענישן. דווקא איצט, ווען איבער דער שטאָט האָבן זיך געריסן באָמבעס, האָט ער איר געמוזט עס זאָגן… ער האָט אָבער אסתּרן ניט געטראָפֿן אין דער היים. מעגלעך, אַז זי האָט אין די מינוטן געזוכט אים ערגעץ אין שטאָט. דאָס פֿענצטער איז געווען פֿאַרמאַכט, דאָס פֿאָרהענגל — אַראָפּגעלאָזט. די אַקאַציע איז, ווי נעכטן, געווען אין פֿולער בליִונג. די שטאָט האָט נאָך מער גערוישט. די צײַט איז געגאַנגען. ער האָט זי געמוזט זען, אסתּרן. כאָטש איין רגע זען זי, זאָגן איר בלויז איין וואָרט. נאָר ער האָט ניט געטאָרט פֿאַרשפּעטיקן, איז ער אַוועק. אַוועק, ניט דערוואַרטנדיק זיך אויף איר.
אין עטלעכע שעה אַרום איז ער שוין געפֿאָרן מיטן עשעלאָן.
פֿונעם פֿראָנט האָט ער אַוועקגעשיקט אסתּרן אַ בריוו. ס׳האָט אים באַאומרויִקט, וואָס זי איז געבליבן אין דער שטאָט, ניט ווײַט פֿון דער גרענעץ. ער האָט איר אָנגעשריבן דעם נומער פֿון זײַן פֿעלדפּאָסט און געוואַרט אויף אַן ענטפֿער.
אַן ענטפֿער האָט געקאָנט אָנקומען ערשט אין אַ פּאָר וואָכן אַרום. נאָר ווען עס זײַנען אַוועק עטלעכע טעג, האָט מען אים אַריבערגעפֿירט אין אַן אַנדער טייל, אויף אַן אַנדער אָרט, אין אַוויאַציע. מעגלעך, אַז זי האָט אים באַלד געענטפֿערט, נאָר איר בריוו האָט ער שוין ניט באַקומען. ער האָט געשריבן פֿון זײַן נײַער טייל, אָנגעוויזן זײַן צווייטן אַדרעס, נאָר אין יענע טעג האָט די אַרמיי שוין פֿאַרלאָזט די גרענעץ־שטאָט. אין דער שטאָט, וווּ יעדע גאַס, יעדער ווינקל איז אים געווען אַזוי טײַער, האָבן איצט אַרומגעטאָפּטשעט די פֿאַשיסטן. און וואָס איז מיט אסתּרן? צי האָט זי באַוויזן אַוועק פֿון שטאָט, אָדער זי איז פֿאַרבליבן דאָרטן?.. און אויב זי איז אַוועק, איז וווּהין?.. פֿריִער האָט ער געלעבט מיט דער האָפֿענונג באַקומען פֿון איר בריוו, איצט האָט ער די דאָזיקע האָפֿענונג אויך ניט געהאַט.
אין זעקס חדשים אַרום איז ליאָווע שוין געווען אַ פֿליִער פֿון דער באָמבאַרדיר־אַוויאַציע. ס׳איז אים דאָס ערשטע מאָל אויסגעקומען באָמבאַרדירן די קאָמוניקאַציעס ווײַט אינעם שׂונאימס הינטערלאַנד. פֿאַרן אַרויספֿלי האָט ער אַרויסגעשלעפּט אַ בייגעלע פּאַפּיר פֿון פּלאַנשעט און זיך געזעצט שרײַבן אַ בריוו.
„אָט באַלד פֿלי איך אַרויס אין שלאַכט, — האָט ער געשריבן. — ווער ווייסט, צי מיר וועלן זיך נאָך אַ מאָל זען, ווער ווייסט… נאָר איך בין אַ סאָלדאַט און טראַכט וועגן לעבן. איצט פֿאַרשטייען מיר ערשט, ווי גליקלעך מיר האָבן געלעבט. דערמאָן זיך… דערמאָן זיך…‟
מיט אַ מאָל איז ער געבליבן שטיין. ער שרײַבט דעם בריוו צו אסתּרן, נאָר וווּ איז זי? וווּהין וועט ער אים שיקן?..
איבערן אַעראָדראַם האָט זיך צעטראָגן אַ סיגנאַל. ער האָט פֿאַררוקט דעם ניט־פֿאַרענדיקטן בריוו אין קעשענע. אין עטלעכע מינוט אַרום איז ער שוין געווען מיט דער מאַשין אין דער לופֿטן…
בעתן צוויי־און־צוואַנציקסטן אַרויספֿלי איז ער פֿאַרוווּנדעט געוואָרן — אַ שפּליטער האָט אים געטראָפֿן אין דער רעכטער האַנט, העכער דעם עלנבויגן. מ׳האָט אים אָפּגעפֿירט אין שפּיטאָל אין קוּיבישעוו. די וווּנד איז געווען געפֿערלעכער, ווי ער האָט געמיינט, דרײַ מאָל האָט מען אים אָפּערירט די האַנט.
ווען דאָס געזונט האָט זיך פֿאַרבעסערט, פֿלעגט ער אָפֿט זיך אָפּבעטן אין שטאָט. ער פֿלעגט גיין איבער די גאַסן און זיך אײַנקוקן אין יעדן פֿאַרבײַגייער מיט דער האָפֿענונג, אפֿשר וועט ער דאָ אָט אַזוי, צופֿעליק, באַגעגענען אסתּרן… צי דען איז עס ניט מעגלעך? דאָ זײַנען געווען זייער אַ סך עוואַקויִרטע. נאָר אסתּרן האָט ער ניט באַגעגנט. בײַ אים איז געוואָרן אַ געוווינהייט — מיט וועמען ער האָט זיך ניט באַגעגנט, האָט ער זיך דערפֿרעגט, אפֿשר האָט מען צופֿעליק עפּעס געהערט פֿון איר.
— אסתּר אַראָנסאָן? מע וועט זיך פּרוּוון דערוויסן.
ער האָט איבערגעלאָזט דעם נומער פֿון זײַן פֿעלדפּאָסט, ווײַל גאָר אין גיכן איז אים פֿאָרגעשטאַנען זיך אומקערן אין זײַן טייל.
די ערשטע חדשים האָט מען אים אין טייל ניט דערלויבט פֿליִען צו די פֿאָדערשטע פּאָזיציעס — ער האָט זיך אַרויסגעריסן פֿאַר דער צײַט אויפֿן פֿראָנט, ווען די פֿאַרוווּנדעטע האַנט האָט זיך נאָך ניט אין גאַנצן פֿאַרהיילט. ער איז געפֿלויגן אויף אַן „או־2‟, פֿאַרבונדן דעם שטאַב מיטן פֿראָנט. ער האָט זיך געפֿילט, ווי אַ שווימער, וועלכער שטייט לעם סאַמע ים און מע פֿאַרווערט אים שווימען. נאָר ער האָט געוווּסט, אַז ס׳איז צײַטווײַליק. אין גיכן וועט ער זיך איבערזעצן אויפֿן באָמבאַרדירער. דערווײַל האָט ער פּינקטלעך אויסגעפֿירט זײַן אויפֿגאַבע. ער איז געפֿלויגן פֿון שטאַב אין צענטער מיט וויכטיקע אויפֿטראָגן.
פֿון אסתּרן האָט ער גאָרנישט ניט געהערט. פֿליִענדיק איבער פֿאַרשיידענע שטעט, האָט ער געטראַכט: ס׳איז דאָך זייער מעגלעך, אַז זי איז דאָ, אָט אין דער שטאָט, איבער וועלכער ער פֿליט איצט. אפֿשר פּונקט איצט שפּאַצירט זי איבער אַ גאַס. זעט דעם עראָפּלאַן און ווייסט ניט, אַז דאָס פֿליט ער, ליאָווע… ער פֿלעגט אַראָפּקוקן פֿון דער הייך, ווי ער וואָלט זי געזוכט איבער די גאַסן און געסלעך. אפֿשר איז זי פֿאַרוואָרפֿן געוואָרן אַהער?.. ווען ער פֿלעגט, פֿליִענדיק, זען, אַז אונטן יאָגט אַ צוג, האָט ער אַן אומרויִקער געטראַכט: אפֿשר שטיי זי איצט, אסתּר, אין איינעם פֿון די וואַגאָנעס בײַ אַ פֿענצטער און באַלד וועט זי, צוזאַמען מיטן צוג, פֿאַרשווינדן ערגעץ ווײַט?.. אין גיכן האָט מען אים צוריק איבערגעפֿירט אין דער באָמבאַרדירונג־עסקאַדריליע. […]
אין לעבן טרעפֿן זיך מאָדנע צונויפֿפֿאַלן. פּונקט אין דרײַ יאָר אַרום זינט ער האָט זיך דאָס לעצטע מאָל געזען מיט אסתּרן, האָט די סאָוועטישע אַרמיי באַפֿרײַט די גרענעץ־שטאָט. ער האָט די דרײַ יאָר עטלעכע מאָל געמאַכט אָנפֿראַגעס אין בוגורוסלאַוו, וווּ עס זײַנען רעגיסטרירט אַלע עוואַקויִרטע. בײַ זיי זײַנען געווען אין די צעטלעך אַ סך עוואַקויִרטע אסתּרס און אַ סך אַראָנסאַנס, עלטערע און יונגע, אָבער ניט די אסתּר, וועלכע ער האָט געזוכט. […]
אויף די פֿראָנטן זײַנען דעמאָלט געגאַנגען הייסע שלאַכטן. די סאָוועטישע אַרמיי האָט באַפֿרײַט שטאָט נאָך שטאָט. אין איינער אַ שטורמישער נאַכט איז ליאָווע אַרײַנגעפֿאַלן אין דורכויסיקן האָגל פֿון פֿײַער. ער איז שווער פֿאַרוווּנדעט געוואָרן. ס׳האָט אים אָנגעהויבן שווינדלען אין די אויגן, און אויף איין רגע האָט ער אַ טראַכט געטאָן, אַז אויס, שוין אַלץ פֿאַרפֿאַלן… נאָר ער האָט צונויפֿגעזאַמלט אַלע כּוחות און זיך דורכגעריסן דורכן פֿײַער. ער האָט אַראָפּגעוואָרפֿן אַלע באָמבעס אויף די אָנגעמערקטע אָביעקטן און, אָפּגייענדיק מיט בלוט, זיך אומגעקערט אויפֿן צעשעדיקטן אַעראָפּלאַן אויפֿן אייגענעם אַעראָדראָם. מ׳האָט אים ווידער אָפּגעפֿירט אין שפּיטאָל. […]
ווען ליאָוועס געזונט האָט זיך פֿאַרבעסערט, האָט מען אים געגעבן צוויי וואָכן אורלויב. ער האָט באַשטימט צופֿאָרן אין דער באַפֿרײַטער גרענעץ־שטאָט. דאָרט, אויפֿן אָרט, וועט ער זיך שוין אַלץ דערוויסן.
דער צוג איז אָנגעקומען בײַ נאַכט. וווּהין וועט ער איצט גיין אין מיטן דער נאַכט? דאָך האָט ער פֿאַרוואָרפֿן דאָס רוקזעקל איבערן אַקסל און איז אַוועק… אָט איז שוין דער ראָג. מיט אַ מאָל איז דאָס האַרץ בײַ אים פֿאַרגליווערט געוואָרן. דער פֿירגאָרנדיקער מויער, וווּ ס׳האָט אויפֿן ערשטן שטאָק זיך געפֿונען אסתּרס צימערל, איז געווען אין גאַנצן צעשמעטערט. רויִנירט זײַנען געווען אויך די אַרומיקע הײַזער…
ער האָט געזען פֿיל רויִנירטע שטעט און חרובֿע מויערן, נאָר אַז אָט דער פֿירשטאָקיקער מויער וועט חרובֿ ווערן, האָט ער זיך אין גאַנצן ניט געריכט. ער האָט זיך צוגעזעצט אויף די שטיינער און ביז ווייטיק בולט זיך דערמאָנט, ווי ער איז געזעסן בײַם אָפֿענעם פֿענצטער, זי — בײַ דער פּיאַנע. זי האָט געשפּילט אַ סוויטע וועגן איר קינדהייט…
וואָס האָט ער אין שטאָט נאָך געהאַט צו טאָן? אים איז בלויז געבליבן זײַן אין קאָנסערוואַטאָריע. אין דער פֿרי האָט ער זיך דערוווּסט, אַז די קאָנסערוואַטאָריע איז אויפֿגעריסן. ער איז אַרײַן אין אַדרעס־ביוראָ, זיך נאָכגעפֿרעגט, אפֿשר איז בײַ זיי פֿאַררעגיסטרירט אַ סטודענטקע אסתּר אַראָנסאָן. ער האָט לאַנג געוואַרט ביז מ׳האָט געזוכט אין די צעטלען. ניין, ס׳איז נישטאָ אַזאַ. מיטן ערשטן צוג איז ליאָווע אַוועקגעפֿאָרן גלײַך אויפֿן פֿראָנט. […]
נאָך דער דעמאָביליזאַציע האָט ליאָווע זיך אומגעקערט אין דער גרענעץ־שטאָט. ווי אַן אַרכיטעקטאָר, האָט מען אים פֿאָרגעלייגט אַרבעטן אין פֿיל אַנדערע שטעט, נאָר אים האָט געצויגן אַהער. ווידער איז ער אַוועק אויף דער באַרגיקער גאַס. ער איז שוין ניט געווען קיין מיליטער־מאַן, נאָר אויף זײַנע אַקסלען איז נאָך געהאָנגען אַ שינעל. ער איז געגאַנגען מיט אַ געפֿיל, ווי עמעצער וואָלט דאָ געוואַרט אויף אים. ס׳איז שוין געווען אָוונט. די שטאָט האָט גערוישט. ס׳האָבן געקלונגען טראַמווײַען.
ווען ליאָווע איז צוגעגאַנגען צום באַקאַנטן ראָג, איז ער געבליבן שטיין אַ פֿאַרחידושטער. דאָס האַרץ האָט אים שטאַרק געקלאַפּט. אויפֿן זעלבן אָרט, וווּ מיט אַ פּאָר יאָר צוריק זײַנען געלעגן אײַנגעוואַלגערטע חורבֿות, איז געשטאַנען אַן אויפֿגעבויטער פֿירשטאָקיקער מויער. די פֿילצאָליקע פֿענצטער פֿון אַלע פֿיר שטאָקן זײַנען געווען העל באַלויכטן. און דאָס האָט אָנגעהויבן דערמאָנען אין אַ פֿרידלעך לעבן.
די טיר־באַלקאָנען זײַנען געווען ברייט פֿאַנאַנדערגעעפֿנט. פֿון איין צימער האָט זיך דערטראָגן אַ פֿריילעכער טומל, אַ געלעכטער. פֿון אַן אַנדערן — אַ געוויין פֿון אַ פּיצעלע קינד. אויפֿן צווייטן שטאָק האָט אונטער אַן אַקאָמפּאַנימענט געזונגען אַ מיידל. ס׳האָט געשפּילט ראַדיאָ. פֿאַרכאַפּט פֿון אַן אומקלאָרער האָפֿענונג, האָט ליאָווע זיך געלאָזט אין הויף, אַהין, צום ערשטן שטאָק, וווּ אסתּר האָט געוווינט.
דאָס צימערל אויפֿן ערשטן שטאָק איז געווען באַלויכטן. עס האָט געהאַט דעם זעלבן אָנבליק, וואָס פֿריִער. דאָס פֿענצטער איז געווען פֿאַרמאַכט. דאָס פֿאָרהענגל אַראָפּגעלאָזט. אויף איין רגע האָט זיך אים אויסגעוויזן, אַז ער האָט דורכן פֿאָרהענגל דערזען אסתּרן, אירע שוואַרצע לאָקנס. ער האָט אָנגעקלאַפּט. ס׳האָט זיך געעפֿנט די טיר.
— אסתּר! — האָט ער מיט אַ פֿאַרכאַפּטן אָטעם אויסגעשריִען.
אינעם טונקעלן פֿירהויז איז פֿאַר אים געשטאַנען גאָר אַ יונגע פֿרוי מיט אַ קינד אויף די הענט. די פֿרוי האָט אים פֿאַרחידושט אָנגעקוקט. ניין, ס׳איז געווען ניט אסתּר. אַ ווײַלע איז ער געבליבן שטיין פֿאַרלאָרן, אַנטשולדיקט זיך פֿאַר איר. די פֿרוי האָט דערציילט: ערשט נעכטן האָט זי זיך אַרײַנגעקליבן אין דעם הויז. פֿריִער האָט זי געלעבט ניט דאָ. זי מיטן מאַן האָבן ניט לאַנג צוריק זיך אומגעקערט פֿון אַרמיי און באַקומען די דאָזיקע נײַע דירה. […]
פֿון טאָג צו טאָג האָט ליאָווע זיך אַלץ מער אַרײַנגעטאָן אין דער אַרבעט. דאָס האָט פֿאַרפֿולט זײַן גאַנצן וועזן. פֿון קאַיאָר ביזן אָוונט איז ער געווען אויפֿן בוי־פּלאַץ. ער האָט געזען, ווי עס וואַקסן די ווענט פֿונעם פּרעכטיקן געבײַ און דאָס האָט געפֿרייט זײַן האַרץ. נאָר אין אָוונט, גייענדיק צו זיך אין צימערל, וואָס ער האָט פֿאַרנומען איינער אַליין, פֿלעגט ער מיט נײַגער באַטראַכטן די פֿיל פֿאַרבײַגייער, געזוכט צווישן זיי אסתּרן, אפֿשר וועט ער זי פּלוצעם באַגעגענען. וואָס האָט פּאַסירט מיט איר, וווּ איז זי? — האָבן מיט דאָרשט געפֿרעגט זײַנע אויגן.
Yiddish Branzhe 