פֿון אונדזער עזבֿון: מישע מאָגילעוויטש (1920־1986)

Mogilevitsh

דער דיכטער איז געבוירן געוואָרן אינעם שטעטל טשערנאָביל, אוקראַיִנע. דאָרט האָט ער פֿאַרענדיקט די ייִדישע זיבן־יאָריקע שול, דערנאָך זיך געלערנט און געאַרבעט אין קיִעוו. מיט לידער האָט ער דעביוטירט אין דער צײַטונג „דער שטערן‟ האַרט ערבֿ דער צווייטער וועלט־מלחמה. אָנהייב מלחמה איז ער אַוועק אין אַרמיי. דעם 28סטן יוני 1941 אַ שווער פֿאַרוווּנדעטער, איז ער אַרײַנגעפֿאַלן אין געפֿאַנגענשאַפֿט. ביז מאַרץ 1945 האָט ער זיך געפֿונען אין לאַגער נוישענוואַלד (אַ פֿיליע פֿון בוכענוואַלד), פֿון וואַנען ער איז אַנטלאָפֿן מיט אַ גרופּע קריגסגעפֿאַנגענע און ווידער אַוועק אויפֿן פֿראָנט. אין אַפּריל 1945 ווערט ער שווער פֿאַרוווּנדעט הינטער דער שטאָט ראָסטאָק און געפֿינט זיך אין שפּיטאָל שוין ביזן סוף פֿון דער מלחמה. ער קערט זיך אום קיין קיִעוו, אַרבעט ווי אַ מײַסטער פֿון קעראַמיק.

זײַן אַקטיווע שאַפֿערישע טעטיקייט הייבט זיך אָן ערשט אין די 1960ער יאָרן, ווען עס באַווײַזט זיך דער זשורנאַל „סאָוועטיש היימלאַנד‟ (מאָסקווע). עס דערשײַנען זײַנע לידער־ציקלען — ליריש־פֿילאָסאָפֿישע באַטראַכטונגען איבער לעבנס־דערשײַנונגען, נאַטור־פּייזאַזשן, ליבע־מאָטיוון. אין יאָר 1981 דערשײַנט אין מאָסקווע זײַן ערשטע לידער־זאַמלונג „אָפֿנהאַרציקייט‟. אין קיִעוו גיט דער פּאָעט אַרויס דרײַ ביכער ליריק, איבערגעזעצט אין אוקראַיִניש.

אַ גרויס אָרט אין זײַנע שאַפֿונגען פֿאַרנעמען קינדער־לידער. דעם דיכטער גיט זיך אײַן צו באַווײַזן, ווי רײַך און פֿאַרשיידנאַרטיק איז די וועלט פֿון די קליינינקע העלדן זײַנע; ווי אַזוי נעמען זיי אויף כּלערליי דערשײַנונגען — אָפֿט ווי אַ רעטעניש, אָפֿט ווי אַ שמייכל, אַמאָל מיט באַוויליקונג, אַמאָל מיט פֿאַראַכטונג.

דאָס בוך „געקליבענע ווערק‟ האָבן אַרויסגעלאָזט אין ניו־יאָרק די צוויי זין פֿון מישע מאָגילעוויטשן אין 2011 בײַם „פֿאָרווערטס‟.

בײַם הויכן פֿעלדז

דאָרט, וווּ דער פּריפּיעט פֿאַלט
דעם אַלטן דניעפּער אויפֿן האַלדז,
דאָרט, וווּ דאָס גראָז איז גרין און פֿריש
מיט זוניקן באַגין־געמיש,
דאָרט, וווּ ס׳צעגייט זיך אין דער לופֿט
דער האָניק און דער בלומען־דופֿט, —
דאָרט שטייט אַ הויז בײַם סאַמע פֿעלדז
אין הויז אַ סטאָליער לעבט זיך שטיל.
זײַן האַרטע באָרד שמעקט מיט געהילץ
אַ לאַבן ברויט איז אויפֿן טיש,
עס שמעקט דאָ מיט געפֿילטע פֿיש.
כ׳בין דאָ געבוירן, ס׳דאַכט, ניט לאַנג,
די רו געירשנט, גאָטס געזאַנג
בײַם פֿעלד און וואַלד, בײַם סאָלאָויי…
כ׳האָב פֿרי דערפֿילט דעם טעם פֿון וויי.
כ׳האָב ווי די גאַנצע וועלט געליבט
האָפֿשטיינס און אָשר שוואָרצמאַנס ליד.
ווען ס׳האָט די לערערין געלייענט,
כ׳האָב שטילערהייט פֿאַר זיך געוויינט.
פֿון דעמאָלט כ׳האָב אַ יעדער קלאַנג
געקליבן פֿאַר מײַן הייס געזאַנג.
מיר שײַנט ביז איצט די ערשטע ליד,
איר שײַן האָב איך אין האַרץ פֿאַרהיט.

* * *

פֿאַרזשאַווערטע, רויטע מיט אָדערלעך געלע,
געפּרעסטע, געפֿורעמטע דופֿטיקע ליים,
מע מאָלט אויף איר אויסעט די שענסטע געמעלן,
מע ברענט פֿון איר ציגל אויף בויען אַ היים.

ווי וווּנדערלעך איידל געקלעפּט איז דער לאָגל!
ווי בייגעוודיק שלאַנג איז געקריצט יעדער שטריך.
די אויגן פֿון פֿויגל פּאַמעלעך זיי טראָגן
דעם מײַסטערס נשמה, זײַן הייליקע ליכט.

דאָס בילד

ס׳וויגט די שקיעה זיך אויף סאָסנעס
און די לופֿט איז טוייִק־פֿריש,
ס׳קוקט דער וואַלד באַשטראַלט מיט בראָנזע
אין די אויגן פֿונעם הירש.
בײַ דעם הירש אין די שוואַרצאַפּלען
ברענט אַן אומרויִקער פֿונק.
פֿײַכטע נאָזלעכער, זיי צאַפּלען
נאָך דעם ווילד־פֿאַרשײַטן שפּרונג.
שפּיזן־אויערן פֿאַרשפּיצטע,
יעדער מוסקל, דאַכט זיך, שרײַט.
ס׳דאַכט, זײַן אָטעם כ׳פֿיל דערנעבן
פֿון די פֿאַרבן אויפֿן בילד,
ס׳האָט אין מיר אַליין דאָס לעבן
זיך פֿון לײַוונט אָנגעצילט.

כ׳בין מיד

כ׳בין מיד פֿון טאָג, שוין אפֿשר צו פֿיל מיד.
מײַן טראָט באַרירט די אָוונטיקע שטילקייט.
אַ געלער שאָטן פֿון לאַמטערן גליט
און שווער באַלײַכט די פֿרילינגדיקע גרינקייט.
עס טאָפּטשען מײַנע שטיוול דעם אַספֿאַלט,
און ס׳טראָגן זיך צעשויבערטע געדאַנקען.
מיר דאַכט, אַז כ׳האָב מײַן יוגנט דאָ ניט ווײַט
דערזען מיט אַלע ייִנגלשע פֿאַרלאַנגען.
און מיר איז גוט, שוין אפֿשר צו פֿילן גוט,
ווײַל דו ביסט דאָ, דו שטייסט פֿאַר מײַנע אויגן,
מײַן יעדער מוסקל גיסט זיך אָן מיט מוט,
און ס׳דאַכט — פֿון פֿרייד און ליבע כ׳וואָלט געפֿלויגן.
נאָר דו ביסט ווײַט, שוין אפֿשר צו פֿיל ווײַט,
און ס׳דאַכט — אין גאָרער וועלט איך הער קיין שאָרך ניט,
בלויז ווי אַ רויך אַ גרויען אין דער זײַט
עס וואַקלט זיך לעם פּאַרקאַן אַ שיכּורניק.
דער קאָפּ איז שווער, שוין דאַכט זיך צו פֿיל שווער,
דער אַלטער ווייטיק לאָזט זיך שאַרפֿער הערן.
ווי עלנט כ׳בין און איינזאַם אויף דער ערד,
נאָר כ׳וועל דײַן גליק, דײַן רויִק גליק ניט שטערן.
ווי שטיל ז׳אַרום, שוין אפֿשר צו פֿיל שטיל.
אַ שטערן פֿאַלט, אין שוואַרצקייט ווערט צעשאָטן.
איך בלאָנדזשע איבער גאַסן און איך פֿיל,
ווי ס׳שלעפּט זיך נאָך פֿוס־טריט נאָך מיר מײַן שאָטן.

* * *

אָט שטאַרב איך, ס׳דאַכט, און ווער געבוירן ווידער,
און וויל אַרײַנוואַרפֿן אין פֿײַער מײַנע לידער,
וואָס ברענען אינעם האַרצן מײַנעם לאַנג,
איך טרײַב אַרײַן אין קולעק מײַן געדאַנק —
ווי אַ פּרוזשינע האַלט איך אים אין פֿויסט,
און פּלוצעם רײַסט ער זיך פֿון האַנט אַרויס —
ער נעמט מיך קרעפֿטיק פֿאַרן גאָרגל אָן,
און כ׳מוז מיט זיך שוין ווידער עפּעס טאָן.
איך וויקל אײַן מײַן קאָפּ אין הייסן שטורעם,
און מײַן געדאַנק ווערט ליכטיק אויסגעפֿורעמט
אין הויכן פֿעלדז דעם הימל צו דערלאַנגען,
וווּ זון פֿון ריינעם גאָלד איז אויפֿגעגאַנגען,
וווּ ס׳גיסט זיך אָן מיט בלוי און ראָז, און גרין,
מיט ליכטיקייט דער נאַקעטער באַגין.

קום צו פֿליִען

קום צו פֿליִען, ליבער פֿויגל,
ברענג צו מיר דעם רעגן־בויגן.
זע, די ליכטיקע קאָלירן
זאָלסט אין הימל ניט פֿאַרלירן!
זײַנע זיבן פֿאַרבן הייסע
אינעם וועג זאָלסט ניט צעטרייסלען.
פֿון די ליכטיק־דינע פֿלאַמען
וועל איך אויסשפּינען דער מאַמען
פֿאַר איר קלייד די שענסטע קווייטן,
וועט זי זיך מיט זיי באַקליידן.
האָב איך אויסגעקוקט די אויגן,
נאָר ניטאָ איז יענער פֿויגל
און דער ווײַטער רעגן־בויגן
האָט לעם יאַר זיך אויסגעבויגן.
און זײַן ליכט האָט זיך צעגאָסן,
וווּ מײַן מאַמע ליגט צעשאָסן.
ס׳וועלן קיין מאָל ניט פֿאַרגיין
אין מײַן האַרץ די אַלטע ווייען.

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Twitter picture

You are commenting using your Twitter account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s