דיכטער, ליטעראַטור־פֿאָרשער. געבוירן אין ראַדאָמישל, קיִעווער געגנט, אין דער משפּחה פֿון אַן אָנגעשטעלטן. אָנפֿאַנג־בילדונג באַקומען אין דער אָריקער שול און אָנגעהויבן אַרבעטן אין אַ קאָנטאָר פֿון אַ פּאַפּיר־פֿאַבריק אין דער ווײַסרוסישער שטאָט שקלאָוו. אין 1916 אָנגעקומען זיך לערנען אויפֿן יורידישן פֿאַקולטעט פֿון קיִעווער אוניווערסיטעט, נאָר אין גיכן מאָביליזירט געוואָרן אין אַרמיי. אין 1918 זיך אומגעקערט קיין קיִעוו; אין אַ יאָר אַרום ווידער מאָביליזירט געוואָרן אין אַרמיי. נאָך דער דעמאָביליזאַציע געווען אין די יאָרן 1921־1924 פֿאַרוואַלטער פֿון אַ קינדערהיים אין קיִעוו, דערנאָך אין 1925־1932 — לערער אין אַ טעכניקום און אין אַ פּאַרטיי־שול. אין די יאָרן 1932־1935 געווען אַן אַספּיראַנט אינעם אינסטיטוט פֿון ייִדישער קולטור אין קיִעוו, געלייענט לעקציעס אין קיִעווער טעאַטראַלן אינסטיטוט. אין דער ליטעראַטור דעביוטירט ווי אַ דיכטער, נאָכן בירגערקריג געוואָרן אַ מיטגליד פֿון קיִעווער ייִדישער ליטעראַרישער גרופּע ”ווידערוווּקס“ און אין 1922 אַרויסגעגעבן די ערשטע זאַמלונג. סוף 1920ער יאָרן, אַ חוץ לידער, אָנגעהויבן דרוקן אין די פּעריאָדישע אויסגאַבעס אויך קריטישע אַרטיקלען און צוזאַמען מיט אַנדערע פֿאָרשער און פּעדאַגאָגן אַרויסגעלאָזט אַ ריי לערנביכער. אין די יאָרן פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה אָנטייל גענומען אין די שלאַכטן ווי אַן אָפֿיציר. נאָך דער מלחמה זיך אומגעקערט קיין קיִעוו און פֿאַרטיידיקט אין 1947 אַ דיסערטאַציע, באַקומען דעם טיטל „קאַנדידאַט פֿון פֿילאָלאָגישע וויסנשאַפֿטן“, זיך געדרוקט אין דער צײַטונג ”אייניקײַט“ און אינעם אַלמאַנאַך ”שטערן“. דעם 23סטן מאַרץ 1951 געווען אַרעסטירט; אין משך פֿון פֿינף יאָר געווען אין ”גולאַג“. רעהאַביליטירט אין סוף 1955, האָט ער זיך אומגעקערט קיין קיִעוו, נאָר דאָס געזונט זײַנס איז געווען שטאַרק אונטערגעריסן און ער איז פֿריצײַטיק געשטאָרבן.
אַבֿרהם וועלידניצקי
(לידער פֿון דער זאַמלונג „אַ טראָפּן פֿון לויטערן ים‟, פּרץ־פֿאַרלאַג, תּל־אָבֿיבֿ, 1977)
ס׳איז מײַן געליבטע אַ קינד נאָך
מיט גרינינקע אויגן,
מוז איך דאָס האַרץ מײַנס פֿאַרשפּאַרן,
מיט ריגלען פֿאַרלייגן…
וויל איך הײַנט זײַן כאָטש דאָ נאָענט
בײַ טירן פֿון קינדערשער שטוב —
באַװאַך איך איר טיר און איר האַרץ
און די שטילקייט אַרום…
ס’איז מײַן געליבטע אַ קינד נאָך מיט גרינינקע אויגן —
קוקן די אויגן מיט פֿלעמעלעך קאַלטע פֿון רעגן-בויגן.
אין מײַן שטוב ברענט די שטילקייט
אין מיטן
ווי אַ ליכט.
פֿרעג איך:
פֿאַרבלײַבן מיט שטיל,
צי לאָזן די שטיל הײַנט אַלײן…
און זיץ איך מיט שטילקייט
שעמעוודיק נאַקעטערהייט, —
איך ווייס ניט פֿאַר װאָס יאָגט מיך אין דרויסן
אויף ווערן פֿאַרלאָשן,
אויף ווערן אַ קויל.
— — —
אין מײַן היים
פֿאַר נאַכט איז אַצינדער —
סע ברענט און בלענדט די טונקעלע שטוב.
פֿרענ איך:
פֿאַרבלײַבן מיט שטיל,
צי לאָזן די שטיל הײַנט אַלײן?
סע רוט דער שאָטן פֿון פֿרימאָרגנס
אויף די הויכע שטילע בערג
און לעבט אַ לעבן אַ פֿאַרבאָרגנס
אויף די שפּיצן פֿון די בערג.
מיר גייען טרעטן הירזשעלעך-אינזשירן
אויף דער רייצעוודיקער ערד.
און זאָל אונדז דאָ דער באַרג פֿאַרפֿירן
אויף דער קײַלעכדיקער ערד.
דאָס האַרץ מײַנס זאָגט מיר: לאָמיר װאַגן,
לאָמיר דאָ ניט בלײַבן אויף דער מיט,
דער באַרג וועט הויכעניש ניט קאַרגן
און וועט בענטשן דאָס געמיט.
איך באַװױן אַ שטוב, װוּ ס’איז טונקל,
אויפֿן דיל ליגן פּאַסיקלעך מעש,
און פֿון מעש אין שטוב פֿינקלט,
און אין שטוב שמעקט מיט בעזש.
אין דער שטוב איז אַ מיידל —
אַ פֿוינגל אַ פֿרײַער, אַ פֿויגל אַ צאַרטער —
בײַ זיך אין דער נעסט.
בײַם מיידל אַ האַנט אַ געטרײַע און צאַרטע,
און די האַנט אויף מײַן האַלדז זי פֿאַרמעסט.
זי רופֿט מיך אין אָוונט, אַזױ ווי פֿון ווײַטן, —
איך נעם אירע אָרעמס צו זיך אין דער האַנט.
זי זאָגט, אַז סע ווייעט פֿון ים פֿון פֿאַרשײַטן —
סע ווייעט אויף אונדז נאָכאַנאַנד.
דערשפּיר איך אַ נאָענטן ברוסטיקן צאַפּל.
און כ’גיב מיט מײַן ברוסט זיך אַ וויג,
דעקט מיידל מיר צו דעם שװאַרצאַפּל —
דעקט צו מיט אַ בלענדיקן בליק.
איך דרינג דורכן טונקל, װי דורך זײַדענע זיפּן,
דאָס מויל אירס, דעם מיידלס, ווי אויף קוילן סע גליט…
דורך דער שטײַפֿקייט פֿון מיידלשע ליפּן
איך שפּיר אָן דעם זאַפֿט פֿון מײַן בלוט.
כ׳ליג אין ווייכער בעט פֿון גלאַטע שטיקלעך שטיין
מיט זעמדלעך טונקעלע, ווי מאָן,
און פֿאַר אויג אָט-אָ אַן אומגעוווינטס —
אַ שעה אַ זײַטיקע, אַ „קיינער איז ניטאָ‟.
עס איז גוט צו ליגן דאָ בײַם ים —
ס’איז גוט אַהין העט װײַט ביז סאַמע ראַנד.
איך װאַרט, מײַן פֿרײַנד דאַרף צוקומען צום ים,
און פֿרײַנד האָט זיך אַ ביסעלע פֿאַרזאַמט.
— — —
ס’רוישט און רוישט דער ים —
װאַל נאָך װאַל און װאַסער-װאַלגער אוראַגאַן.
דאָ קאָן זיך גאָרנישט אױסשעפּן דער חידוש.
קװאַלט און קװאַלט אָט-אָ דער ים,
ווי סע קװאַלן פֿרישע צאַפּלדיקע לידער.
אַ האַרץ איז קיין מאָל ניט דערונטער.
מײַן האַרץ איז הײַנט באַװיליקט,
איך בין צו אײַך אַרױסגעגאַנגען ווינטער
און אָנגעקומען פֿרילינג.
פֿאַראַן אַצינד אַ חנעוודיקער שאַץ, —
א יונגינקע דערפֿאַרונג, —
פֿאַראַן אַזאַ מין שאַץ —
מ’זאָל ווינציקער שוין נאַרן.
איך ווייס, אַז ס’זײַנען ניט געוועזן גרוי
מײַנע אַמאָליקע פֿאַרמעסטן.
נאָר דאָך איז פֿרייד אין מיר צעברויזט,
װאָס כ’טו עפּעס פֿאַרגעסן…
איך האָב דעם טאָג געאַרבעט טרײַ,
כ’האָב מי קיין רגע ניט געמינערט,
דערנאָך בין איך געגאַן אַהיים,
עס האָט געלײַטערט זיך דער זינען.
איך האָב אין פֿיבערדיקן האַרץ
געטראָגן אומגעריכטע יאָרן.
געטראָגן אָנגעשאַרפֿטן מוט,
ער איז שוין לאַנג אין מיר געבאָרן.
איך האָב פֿאַרױסגעשיקט אַ גרוס,
אײַך, רגעס שטורמישע און ריינע.
אַ גרוס דער זויבערער מינוט,
װאָס קומט נאָך שטורעם אין די ביינער.
איך בין איצט גאַרנדיק אַזוי,
דאָס בלוט — אַ לויטערער געוויטער,
מיט גאַרנדיקן לײַב
איך בין איצט בײַ דער שעה פֿון מײַנע לידער.
אַ שטילער, אַ האַרבסטיקער טאָג,
איך גיי און איך גיי שוין דאָ לאַנג.
איך בלאָנדזשע ניט סתּם —
איך גיי זיך אַ נייטיקן גאַנג.
אין געסעלעך-ראַמען מײַן גוף איך פּאַס אײַן —
ס’איז ראַמען אַזױ פֿיל בײַם דרויסן פֿאַראַן…
איך גיי איבער היימלעכע גאַסן,
װאָס נעמען מיך אויף הײַנט מיט איטלעכן שפּאַן.
איך גיי און איך גיי מיטן האַרבסטיקן טאָג.
איך שטעל זיך נאָר אָפּ אויפֿן ליכטיקן ראָג.
איך קוק װוי עס פֿאַלן די בלעטער באַהאַרצט,
איך קוק ווי עס פֿאַלן די בלעטער אין האַרבסט.
איך גיי און איך טראָג אויף מײַן פּנים די שײַן
פֿון שטילן, פֿון האַרבסטיקן גאַנג,
איך בלאָנדזשע ניט סתּם —
איך גיי זיך א נייטיקן גאַנג.
Yiddish Branzhe 