אַ גילגול פֿון אַן אַמעריקאַנער קאַר

**דער אַמעריקאַנער קאַר** **Oldsmobil Cutlass**

באָריס סאַנדלער

ווען מענטשן זאָלן קענען אַרײַנקוקן אין איטלעכער זאַך אינעווייניק, וואָלטן זיי פֿאַרענטפֿערט געוואָרן אין דעם לעבן זייער פֿיל קשיות.
(מענדעלע מוכר־ספֿרים, „די קליאַטשע‟)

סרוליק איז געשטאַנען אויפֿן זעלבן אָרט, וווּ זײַן באַלעבאָס האָט אים איבערגעלאָזט צו שטיין דאָ מיט אַ היפּש ביסל יאָרן צוריק. דער מאָמענט האָט זיך טיף אײַנגעקריצט אין זײַן אײַזערנעם זכּרון. אייגנטלעך, האָט אַלץ אויסגעזען ווי תּמיד: דער באַלעבאָס האָט אויסגעשלאָסן דעם מאָטאָר, אַרויסגעשלעפּט דאָס זילבערדיק שליסעלע פֿונעם שלאָס־אָנצינדער; דערנאָך אַרומגעכאַפּט דעם רודער מיט ביידע הענט, ווי ער פֿלעגט עס טאָן נאָך אַ לאַנגער יאַזדע — אַ מידער, אויסגעמאַטערט פֿונעם וועג, שיִער אויף אים נישט אַרויפֿגעוואַלגערט זיך מיטן קערפּער, — און שוין אַזוי שטיל, אָפּכאַפּנדיק דעם אָטעם, געלעגן אַ פּאָר רגעס. אויך דעמאָלט האָט דער באַלעבאָס זיך געהאַלטן בײַ זײַן אײַנגעפֿירטן מינהג, אָבער סרוליק האָט פּלוצעם דערפֿילט אין דעם אַרומנעם אַ באַזונדערע מענטשלעכע באַציִונג; במשך פֿון צענדליקער יאָר געטרײַ דינען זײַן באַלעבאָס האָט סרוליק אַזוינס געפֿילט בלויז עטלעכע מאָל. צום ערשטן מאָל — נאָכן ברענגען די באַלעבאָסטע מיטן ערשט־געבוירענעם עופֿעלע פֿונעם שפּיטאָל. „אַז מע לעבט, דערלעבט מען, האַ, סרוליק!‟ — האָט אָנגעקוועלט דער באַלעבאָס. אַרומגעכאַפּט דעם רודער און זיך צו אים צוגעטוליעט מיטן האַרץ, האָט ער צוגעגעבן: „מירטשעם, ס׳וועט קומען אַ צײַט, וועט מײַן יענקעלע דרייען דײַן רודער אויך!‟ און טאַקע שפּעטער האָט ער געדרייט, דער בן־יחיד זײַנער, אַזוי געדרייט, אַז שיִער נישט איבערגעקערט דעם וואָגן. אַ גליק, וואָס סרוליקן האָט זיך פֿון די לעצטע כּוחות אײַנגעגעבן אײַנצושטיין אויף זײַנע רעדער. דזשייק און זײַן נקבֿה האָבן זיך גיך אויסגעניכטערט, אָפּגעקומען מיט אַ שרעק און אַ פּאָר סיניקעס. סרוליקן האָט עס אָפּגעקאָסט אַ שטיק געזונט. דרײַ טעג האָט מען אינעם רעמאָנט־גאַראַזש זיך געפּאָרעט אין זײַנע געדערעם… דער מעכאַניקער פֿונעם גאַראַזש, אַ פּוילישער ייִד, האָט טאַקע געזאָגט דעם באַלעבאָס סרוליקס, אַז ער דאַרף „בענטשן גומל‟. סרוליק האָט דעם טײַטש פֿון יענעמס זאָג נישט פֿאַרשטאַנען, נאָר שפּעטער דערפֿילט נאָכן באַלעבאָס׳ צוטוליען זיך, אַרומנעמען און גלעטן דעם רודער, אַז זייער נאָענטשאַפֿט איז געוואָרן נאָך ענגער, מע קאָן זאָגן, ברידערלעכער…

אַ קליין ווײַס, קוטשעראַווע הינטל איז צוגעלאָפֿן צו סרוליקן, אַרומגעשמעקט די לינקע הינטערשטע ראָד און, פֿאַררײַסנדיק אַ פֿיסל, זיך אויסגעפּישט. ס׳איז שוין נישט דאָס ערשטע מאָל, אַז דאָס פּאַרשיווע, צעבאַלעוועטע הינטל האָט זיך פֿאַרנאַראָוועט אָפּצוטאָן זײַנע באַדערפֿענישן דווקא אויף סרוליקס שטח. אין זײַנע גוטע צײַטן וואָלט סרוליק עס אַוודאי אָפּגעטריבן מיט זײַן הילכיקן האָרן, נישט דערלאָזט צו זיך אויף אַ מעטער. שוין אָפּגערעדט, אַז די אַלטיטשקע, וואָס האַלט קוים אײַן איר „אוצרל‟ אויפֿן רימען, וואָלט נישט געוואַגט צו סרוליקן נאָענט צוגיין. סרוליק קומט טאַקע נישט אַרויס פֿון אַ לאַקשערי־ייִחוס, אָבער אַן Oldsmobil Cutlass וואַלגערט זיך אויך נישט אַבי וווּ… אָבער וואָס קאָן מען איצט טאָן, אַז ער איז שטום; דעם האָרן זײַנעם האָבן אין אַ נאַכט ממש אַרויסגעריסן, צוזאַמען מיט די דראָטן, אַ פּאָר כוליגאַנען. האָט דאָס הינטל, דערשמעקנדיק דעם גערוך פֿון אומבאַשטראָפֿקייט, חוצפּהדיק אַ האַווקע געטאָן, צוגעלאָפֿן צום צווייטן ראָד און ווידער פֿאַרריסן אַ פֿיסל, אַרויסווײַזנדיק אויף זײַן אופֿן, אַז די גרויסע אײַזערנע און געליימטע בריאה האָט איצט נישט ווערט קיין טראָפּן פֿון די צוויי קליינע קאַליוזשעס, איבערגעלאָזט לעבן די הינטערשטע אָפּגעריבענע, ליסע רייפֿן. עס קאָן טאַקע האַווקען און פּישן… ווי פֿלעגט זאָגן זײַן באַלעבאָס: ווויל איז דעם, וואָס ווערט נישט פֿאַרשעמט אויף דער עלטער. וואָס מאַכט ער איצט, זײַן באַלעבאָס, וואָס סרוליק איז אים געטרײַ געווען דאָס גאַנצע לעבן זײַנס. דווקא ער, דער באַלעבאָס, האָט אים שוין אויפֿן צווייטן טאָג אָנגעהויבן אַזוי רופֿן — סרוליק. סרוליק אַליין האָט זיך מיט דעם נאָמען נישט געשעמט און אים ניט פֿאַרשעמט. אײַ, וואָס דעם באַלעבאָס׳ זון איז פֿון יענקעלע געוואָרן דזשייק, האָט עס אים פֿאַר אַ לײַט סײַ־ווי נישט געמאַכט.

פֿון דעסטוועגן, האָט דווקא דזשייק געבראַכט סרוליקן דאָס ערשטן מאָל צו פֿירן צו דעם קינאָ־פּלעצל „דרײַוו־אין‟, וווּהין אין די פֿאַרנאַכטן זײַנען זיך צונויפֿגעפֿאָרן צענדליקער אויטאָס מיט יונגוואַרג צו קוקן פֿילמען. דער גרויסער ווײַסער עקראַן איז ווי אַ פֿירעקיקער זעגל געבליבן הענגען אין דעם פֿינצטערן רוים. די קאַר־מאָטאָרן האָבן פֿריילעך געזשומעט, אַרויסווײַזנדיק יעדער זײַן קול און כאַראַקטער, שאַרפֿע גאַרבן ליכט פֿון די פֿאָדערשטע לעמפּ האָבן געשניטן דאָס סאַמעטן־שוואַרצע פֿינצטערניש אויף פּאַסן, זיך כיטרע איבערגעפֿינקלט צווישן זיך ביז דעם מאָמענט, ווען דער אָנגעצויגענער פֿון פֿיר זײַטן זעגל־עקראַן האָט אויפֿגעלעבט. די מאָטאָרן זײַנען תּיכּף־ומיד פֿאַרשטומט געוואָרן און די לעמפּ אויסגעלאָשן… קאָליר־בילדער, באַגלייט מיט שיינער מוזיק, האָבן געביטן איינס דאָס אַנדערע — ספּאָלאָשעטע פֿערד־מוסטאַנגן האָבן זיך געטראָגן איבער דעם גרינעם סטעפּ־פּרעריעס, פֿאַרסאָפּעט, די גריוועס צעפּאַטליעט, פֿון די באַלעכעס שפּרינגט אַרויס אַ ווילדער שרעק… וואָס האָט זיי אַזוי אָנגעשראָקן? אָט יאָגט ער זיך נאָכן טאַבון, דער צעווילדעוועטער פּאַרשוין מיט אַ שוואַרצן הוט אויפֿן קאָפּ, צוגעפֿעסטיקט מיט צוויי שנירלעך אונטערן שווערן קין מיט אַ גריבעלע אין מיטן; דאָס פּנים זײַנס איז פֿאַרברוינט און די וואַסערדיק־בלויע אויגן קריכן ממש אַרויס פֿון די אויגנלעכער. ער דרייט איבער זײַן קאָפּ אַ לאַנגן שטריק־לאַסע, ווי ער וואָלט געוואָלט אים אַרויפֿוואַרפֿן און פֿאַרציִען אויף די שיינע אָדערדיקע העלדזער פֿונעם גאַנצן טאַבון… סרוליקן האָט אָנגעהויבן טרייסלען, וואַרפֿן אָפּ־און־אויף, ווי די ערד אונטער די הונדערטער מוסקל־שטײַפֿע פֿערדישע פֿיס וואָלטן פֿונעם עקראַן אַראָפּ און זיך געטראָגן איבער דעם פּלעצל מיט אויטאָס…

די נקבֿה, דזשייקס „גערל‟, אַ האַלב נאַקעטע, די פֿיס צערוקט איז געזעסן אויף דזשייקס קני מיטן פּנים צו אים. אַ פֿאַרפֿלאַמטע האָט זי זיך געהעצקעט, און ער, טאַקע דער בן־יחיד דעם באַלעבאָס׳, דער „תּכשיט‟, מיט די אַראָפּגעפֿאַלענע ביז די שיך הויזן, האָט זי אָנגעכאַפּט מיט ביידע הענט, געסאָפּעט מיט דער נאָז און פֿון זײַנע פֿאַרסלינעטע ליפּן האָבן זיך אַרויסגעריסן מיאוסע ווערטער… נישט איין מאָל איז סרוליקן אויסגעקומען ברענגען דזשייקן מיט זײַן נײַער „גערל‟ צו דעם קינאָ־פּלעצל. נאָך אַזעלכע בײַנאַכטיקע סעאַנסן, פֿלעגט סרוליק זיך שטיקן מיט דעם שטינקענדיקן געמיש פֿון ביליקן פּאַרפֿום, שווייס, וויסקי און ספּערמע. דער פּריקרער גערוך האָט זיך געהאַלטן אין דער קאַבינע ביז אין דער פֿרי, ביז דער באַלעבאָס פֿלעגט קומען, צעפּראַלן די צוויי ברייטע טירן פֿון ביידע זײַטן און מיט אַ פֿײַכטער שמאַטע רײַבן די לעדערנע פֿאָטעלן, דעם רודער און אַפֿילו די שויבן פֿון אינעווייניק, אַז קיין זכר זאָל פֿון דער בײַנאַכטיקער הוליאַנקע נישט פֿאַרבלײַבן. דערבײַ האָט ער זיך בייז אונטערגעברומט אונטער דער נאָז: „אײַ, דער מאַמעס תּכשיט… געמאַכט פֿון מײַן קאַר אַ הײַזל מיט נקבֿות!‟

פֿון דעסטוועגן, ווי געזאָגט, האָט סרוליק דווקא אויף דעם בײַנאַכטיקן קינאָ־פּלעצל זיך געטראָפֿן מיט איר, דער עלעגאַנטער Mercedes. זי האָט אויסגעזען פּרעכטיק, ווירדיק מיט אַ גלאַנץ, באַפּוצט פֿון פֿאָרנט, אַקוראַט אין מיטן, צווישן די צוויי ליכטלעמפּ, מיט דעם ייִחוסדיקן דרײַ־עקיקן זילבער־שטערן. סרוליק איז געשטאַנען אַ פֿאַרציטערטער, פֿאַרכּישופֿט פֿון דער שיינהייט. אויך די איבעריקע קאַרס האָבן אויף אַ רגע אויפֿגעהערט צו טראָמבען און זשומען, אָנגעשטעלט די לעמפּ אויף איר, אויסשיילנדיק פֿון דער פֿינצטער די בייגעוודיקע ליניעס פֿון `Mercedes פֿיגור. אַ ווײַלע האָט זיך געהאַלטן אַזאַ שטילקייט, אַז מ׳האָט געקאָנט הערן, ווי ס׳האָבן אַ שורשע געטאָן די רייפֿן און Mercedes האָט זיך לײַכט צוגעקאַטשעט און געבליבן שטיין לעבן סרוליקן אַזוי נאָענט, אַז ער האָט די נאָעטשאַפֿט דערפֿילט מיט זײַן מינדסטן שרײַפֿעלע. זינט דעמאָלט אָן האָט ער שוין קוים געקאָנט זיך דערוואַרטן דעם סוף־וואָך, ווען דזשייק פֿלעגט אויסבעטלען בײַ זײַן טאַטן דעם קאַר. פֿון מאָל צו מאָל איז עס דעם „תּכשיט‟ אָנגעקומען אַלץ שווערער און שווערער, ווײַל דעם באַלעבאָס זײַנען דעם זונס „נידעריקע שטיק‟ שוין „דערגאַנגען ביז דער גאַל!‟ אַז ס׳איז אָבער נישט באַשערט, העלפֿט צו דער שלי־מזל, פֿלעגט דער באַלעבאָס זיפֿצן… אין יענעם אָוונט האָט Mercedes אויסגעפֿעלט. ס׳האָט אויסגעזען, אַז אויפֿן קינאָ־פּלעצל קומט באַזונדערס גאָרנישט ניט פֿאָר. סײַדן דזשייק, ווי נאָר ער האָט אויסגעשלאָסן דעם מאָטאָר, איז ער אַרויס פֿונעם קאַר, לאָזנדיק זײַן נײַ „גערל‟ אויף סרוליקס באַראָט. ער איז צוגעלאָפֿן צו דעם הײַפֿל יונגאַטשן, וואָס האָבן עפּעס הייס אַרומגערעדט, געפֿאָכעט מיט די הענט און צומאָל אָנגעוויזן אויפֿן אָרט לעבן סרוליקן פֿון דער רעכטער זײַט, וווּ עס זאָלט געדאַרפֿט שטיין Mercedes, און וואָס ס׳האָט איצט פֿאָרנומען אַן אויסגעהאַקט שטיק שוואַרצע, קאַלטע פּוסטקייט… דזשייקס „גערל‟ האָט דערווײַל נערוועז פֿאַררייכערט אַ סיגאַרעט. דער באַלעבאָס האָט בדרך־כּלל נישט גערייכערט, הגם אַן אָנגעהויבן פּעקל „קעמל‟ מיט אַ צינדערל האָבן זיך בײַ אים געוואַלגערט אינעם קאַבין־באַקסל. זעלטן ווען, שוין אינגאַנצן צעשרויפֿט נאָך אַ ביזנעס־טרעפֿונג, פֿלעגט ער זיך אַ צי טאָן צום באַקסל נאָך דעם פּעקל. די מויד האָט זיך פֿאַרצויגן און באַלד אַרויסגעלאָזט דעם רויך דורך די פֿעט־באַפֿאַרבטע ליפּן. זי האָט עס געטאָן געשמאַק, נישט אײַליק, זיך פּאָסמאַקעוועט מיטן רייכערן; צוגעטראָגן די סיגאַרעט, פֿאַרקוועטשט צווישן צוויי דינע לאַנגע פֿינגער מיט טונקל־רויטע פֿאַרשאַרפֿטע נעגל צום מויל — די צוויי חן־גריבעלעך אויף די באַקן האָבן זיך פֿאַרטיפֿט, — און נאָכן צורירן זיך צו די ליפּן אָפּגעפֿירט די האַנט אין אַ זײַט, ווי געשיקט עמעצן אַ לופֿטקוש, צוזאַמען מיטן רויך. דזשייק האָט האַסטיק אַ שלעפּ געטאָן דאָס הענטל אויף דער טיר און האָט ווי אַרײַנגעוואָרפֿן זײַן שמאָלן גוף אינעם קאַר. אַ קליינוווּקסיקער, דאַרער, האָבן די לאַנגע שוואַרצע האָר ביז די אַקסלען געמאַכט זײַן שמאָל פּנים נאָך שמעלער, אַז נאָר די נאָז האָט אַרויסגעשטעקט. די אויגן האָבן אים געברענט פֿאַר כּעס: „fuck… fuck!‟ — האָט זײַן מויל אויסגעשפּיגן.

— דו האָסט געקענט סטיוון?
די אָנגעשראָקנקייט, וואָס האָט זיך אַ ווײַלע געהאַלטן אויף דעם מוידס פּנים, האָט זיך אויסגעגאָסן אין אַ חניפֿהדיקן שמייכל.
— שור… אין זײַן רויטן מערסעדעס האָט ער אויסגעזען ווי אַן אַראַבישער פּרינץ!
— פּרינץ־שמינץ! — האָט דזשייק זיך נאָך מער צעהיצט. — ער איז מיר געבליבן שולדיק געלט און סחורה!
— וואָס זשע איז די פּראַבלעם?
— דײַן פּרינץ איז פֿאַרשוווּנדן געוואָרן… און זײַן רויטן מערסעדעס האָט מען געפֿונען פֿאַרברענט…

סרוליקן, וואָס איז שוין געווען געוווינט צו דזשייקס פּלוצעמדיקע שטימונג־בײַטן, האָבן די לעצטע ווערטער אַ שמײַס געטאָן אין די פֿאָדערשטע שויבן, אַז די ווישערס פֿון יענער זײַט האָבן מיט אַ סקריפּ אָנגעהויבן זיך באַוועגן הין־און־קריק, הין־און־קריק, ווי אַן אומרו אויף אַ וואַנט־זייגער — נישט אָפּצושטעלן די צײַט…

פֿון זײַן באַלעבאָס פֿלעגט סרוליק הערן די ווערטער, אַז די צײַט היילט. אים, סרוליקן, האָט געהיילט דער וועג. די לאַנגע וועגן פֿון אַ קאָמיוואָיאַזשאָר בײַ נאַכט און בײַ טאָג, מיט קורצע אַרײַנפֿאָרן אויף די גאַז־סטאַנציעס, פֿלעגן אים אַרויסנעמען די נשמה. אין דער זעלבער צײַט האָט סרוליק, יאָגנדיק שעהען־לאַנג אַנטקעגן דעם ווינט, צעשנײַדנדיק אים מיט זײַן שטײַפֿן קערפּער, אָטחיהט; דער מאָטאָר האַלט אָן די גיכקייט, די רעדער שורשען איבערן שאָסיי, ציילן די מײַלן — צי קאָן זײַן עפּעס מער תּכליתדיקס און ממשותדיקס אין זײַן עקזיסטענץ ווי די יאַזדע אַליין. יאָ, די רויטע קראַסאַוויצע האָט טאַקע צעשרויפֿט אַלע זײַנע געדערעם, נאָר אַפֿילו גרויסע מענטשלעכע ליבעס קאָנען פֿאַרברענט און אַוועקגעטראָגן ווערן מיטן ווינט. סרוליק האָט געזען ווי אַזוינס קומט פֿאָר אויפֿן גרויסן זעגל־עקראַן. וועגן פֿײַער און פֿאַרברענטע מענטשלעכע לעבנס איז סרוליקן אָפֿט אויסגעקומען צו הערן פֿון זײַן באַלעבאָס. זיי זײַנען שוין זיכער אויסגעפֿאָרן אַלע וועגן פֿון אַמעריקע. דאָס לעבן פֿון אַ קאָמיוואָיאַזשאָר האַלט זיך אויף רעדער. פֿאַר די עטלעכע צענדליק יאָר, וואָס זיי זײַנען אין איינעם האָבן זיי זיך שוין אײַנגעדעכעט איינער אינעם אַנדערן. סרוליק פֿאָלגט נאָך דעם באַלעבאָס׳ לײַכטסטער באַוועגונג אויפֿן רודער מיטן גאַנצן קערפּער. יעדער קער מיט די הענט, יעדער דריי רופֿט זיך אין אים אָפּ אין דער זעלבער סעקונדע, ווי דעם באַלעבאָס׳ אָדערן און סרוליקס דראָטן, רערן און רעדעלעך וואָלטן אויסגעפֿירט איין קאָמאַנדע. אין אַ טאָג איז סרוליק געווען אַן עדות פֿון אַ קורצן שמועס צווישן דעם באַלעבאָס און זײַן זון. דזשייק איז געזעסן אויף דעם זיץ לעבן דעם טאַטן, אָנגעלענט, אָבער אײַנזיצן רויִק נישט געקאָנט, געזוכט צו וועמען אויסלאָזן זײַן אומצופֿרידנקייט.

— וואָס וועסטו נישט בײַטן דײַן אַלטן דראַנדולעט? — האָט דזשייק גיפֿטיק אַ זאָג געטאָן.
זיי זײַנען גראָד ערשט אַרויסגעפֿאָרן אויפֿן „הײַ־וויי‟ און דער באַלעבאָס, מעסטנדיק מיטן בליק די ברייטקייט פֿונעם שאָסיי, האָט אויסגעזוכט אַ פֿרײַען פּאַס פֿאַר סרוליקן.

דערהערט די פֿראַגע, האָט סרוליק צוגעהאַלטן די גיכקייט אויף אַ רגע. דער באַלעבאָס האָט שטיל געענטפֿערט:

— דער מוטער פֿון דײַנע קינדער און דײַן פּרנסה־געבער דאַרף מען זײַן געטרײַ און איבערגעגעבן…

צי האָט דער „תּכשיט‟ פֿאַרשטאַנען דעם טאַטנס ווערטער? אַוודאי, וואָלט ער זיך געוואָלט זען בײַם רודער פֿון אַ Chevrole אָדער Dodge, און זײַנע נקבֿות זאָלן אויף אים זאָגן, אַז ער זעט אויס ווי אַן עכטער אַראַבישער פּרינץ… אָבער וווּ איז איצט זײַן פֿרײַנדל סטיוו? און מערסעדעס… אײַ, זײַן שיינע מערסעדעס… געפֿאַלן אַן אומזיסטיקער קרבן… סרוליק פֿילט ביז הײַנט די בראַנדוווּנד פֿון יענעם פֿײַער, אין וועלכן זי איז פֿאַרברענט געוואָרן.

ווי עס זאָל נישט זײַן, האָבן זיי זיך פֿאָרט ביידע געעלטערט, דער באַלעבאָס און סרוליק, און יעדער האָט זיך גענייטיקט אין אַ דאָקטער. קיין כראָנישע קרענק האָט סרוליק, חלילה, נישט געהאַט: זײַן ייִחוס, „דזשענעראַל מאָטאָרס‟, איז אויך נישט געווען אָפּצומאַכן מיט דער האַנט. סרוליקס „דאָקטער‟, דער פּוילישער ייִד, פֿלעגט אים פֿון צײַט צו צײַט באַטראַכטן אין זײַן גאַראַזש; אויסהערן און אויסטאַפּן די אבֿרים, עפּעס פֿאַרריכטן, עפּעס פֿאַרבײַטן, דאָ אָנשמירן און דאָרט אויסרייניקן… הכּלל, פֿאַרלענגערן סרוליקן די יאָרן, אויף וויפֿל ס׳האָט זיך געלאָזט. צום סוף, פֿרײַנדלעך אַ פּאַטש געטאָן סרוליקן איבער זײַן ברוינעם רוקן, פֿלעגט ער אַ צופֿרידענער צוגעבן: „נײַע שיך שטייען, און אַלטע — גייען!‟

עס פֿלעגט זיך טרעפֿן, אַז לאַנגע מײַלן זײַנען זיי געפֿאָרן אין דער שטיל. דער באַלעבאָס פֿלעגט קיין וואָרט נישט פֿאַרלירן, פֿאַרטאָן אין זײַנע געדאַנקען. זײַן קליינע טונקלגרינע וואַליזקע, פֿאַרשלאָסן אויף צוויי זילבערדיקע פֿיגור־שלעסלעך, האָט זיך לײַכט אונטערגעטרייסלט, ווען סרוליק האָט אָנגעטאַפּט אַ גריבל אויפֿן שאָסיי, אָדער פֿאַרקערט — אַ פּאַרשיווע שטיינדל. אין דער וואַליזקע, אַקוראַט אויסגעלייגט פּאַסנווײַז און צוגעפֿעסטיקט צו אַ קאַרטאָנדל, האָבן געפֿונען זייער אָרט די שטאָף־מוסטערן פֿון פֿאַרשיידענע סאָרטן און קאָלירן: דראַפּ, באָסטאָן, באַרעזש, גאַבאַרדין, גרענאַדין, שעוויאָט, טאַרטאַן… פֿון וואַנען ווייסט ער, סרוליק, די אַלע און אויך אַנדערע סאָרטן סחורה? אַ נאַרישע פֿראַגע. ווי זײַן באַלעבאָס זאָגט: מיט וועמען מע פֿירט זיך נאָך יענעם פֿילט זיך. ער האָט טאַקע איין מאָל אַ זאָג געטאָן: „סרוליק, דו ביסט מײַן בעסטער שותּף! נאָר אויף דיר קאָן איך זיך פֿאַרלאָזן!‟ הינטן אינעם באַגאַזשניק ליגן צוויי שוואַרצע שווערע טשעמאָדאַנען מיט רולאָנען סחורה, וואָס סרוליק פֿירט אָפּ די קונים.

פֿאָרן אין דער שטיל — איז גלאַט געזאָגט אַזוי; דער באַלעבאָס שווײַגט טאַקע, ווײַל ריידן רעדט דער ראַדיאָ. וועגן וואָס רעדט אַ ראַדיאָ? פֿאַרשטייט זיך, וועגן פּאָליטיק. סרוליקס באַלעבאָס איז בפֿירוש אַ גוטער מבֿין אויף פּאָליטיק, באַזונדערס אויף פּרעזידענטן. דער באַלעבאָס אַליין איז אַ פֿאַרברענטער דעמאָקראַט און, פֿאַרשטייט זיך, אַז געשטימט האָט ער שטענדיק פֿאַר די דעמאָקראַטן. נישט געקוקט דערויף, האָט ער געקאָנט זיך פּלוצעם אויפֿרײַסן און אַפֿילו בלײַבן שטיין אין מיטן דעם וועג, הלמאַי ער איז אויפֿגעבראַכט געוואָרן נאָך עפּעס אַ מיטטיילונג, ערשט איבערגעגעבן אויף דעם ראַדיאָ. „ווי אַזוי האָט ער געקאָנט זיך אַזוי באַנאַרישן, דזשימטשיק?! — האָט דער באַלעבאָס געשיט פֿײַער אויפֿן פּרעזידענט קאַרטער; און אַזוי ווי די הענט זײַנען אים געבליבן פֿרײַ פֿונעם רודער, האָט ער געקאָנט מיט זיי פֿאָכן אין אַלע זײַטן, — מע טאָר זיי נישט גלייבן, די רויטע גזלנים!…‟ די טענות און קללות האָבן נישט אויסגעמיטן נישט די דעמאָקראַטן און נישט די רעפּובליקאַנער.

פֿאַר די אַלע יאָרן האָבן סרוליק און זײַן באַלעבאָס שוין געהאַט איבערגעלעבט נישט איין פּרעזידענט, און יעדן פֿון זיי האָט דער באַלעבאָס גערופֿן נאָר מיטן צונאָמעניש, וואָס ער האָט אים געגעבן: קענעדי, למשל, האָט בײַ אים געהייסן „קראַסאַווטשיק‟, ניקסאָן — „וויעטנאַמער שווינדלער‟, קאַרטער — „קאַלטער מלאך‟, רייגען — „אַקטיאָרטשיק‟… אויף קלינטאָנען האָבן זיך פֿאַרענדיקט זייערע לאַנג־יאָריקע קאָמיוואָיאַזשאָרישע יאַזדעס. קלינטאָן האָט בײַ אים געקראָגן אַזש צוויי צונאָמענישן — „שלום־קנאַקער‟ און „נקבֿהניק‟.
די בעסטע צײַט איז פֿאַר סרוליקן געקומען, ווען דער באַלעבאָס פֿלעגט זיך אָפּשטעלן אויף בײַנאַכט אינעם הויף פֿון אַ מאָטעל. אינעם מאָטעל אַליין האָט ער נישט גענעכטיקט, נישט ליב געהאַט דעם „קאַזיאָנע שטינק‟; דערצו, האָט ער זיך געוויצלט, קאָן מען נאָך ברענגען אַהיים אַ קאָמפּאַניע געסט — וואַנצן! „מײַן פּלוניתטע וועט מיך אַרויסטרײַבן פֿון שטוב!‟ אינעם מאָטעל האָט דער באַלעבאָס געגעסן אָוונטברויט, אָבער גענעכטיקט האָט ער בײַ סרוליקן אינעם „סאַלאָן‟, ווי ער האָט גערופֿן די קאַבינע. צעלייגן דעם פֿאָטעל און אַרויסגעשלעפּט פֿונעם באַגאַזשניק דאָס קליינע קישעלע און דעם געקעסטלטן טונקלבלויען פּלעד, האָט קיין בעסערן געלעגער דער באַלעבאָס נישט געדאַרפֿט. טאַקע נאָכן אויסבעטן זיך פֿלעגט קומען די שעה, וואָס סרוליק האָט אויף איר באַזונדערס אַרויסגעקוקט. דער באַלעבאָס פֿלעגט אַרויסשלעפּן פֿונעם באַקסל שוין אַ צעבאָרשט בוך, אויפֿבלעטערן עס און אָנהייבן עס לייענען אויף אַ קול. דאָס דיזשור־לעמפּעלע ברענט און צעגיסט אַ ווייכע מילדע שײַן איבער דעם „סאַלאָן‟.

„דער וואָס האָט כאָטש אַרײַנגעקוקט אין די ספֿרים, אָדער געהערט פֿון עלטערע דערציילן, דער דאָזיקער ווייסט, אַז מענטשן קאָנען אָננעמען די געשטאַלט פֿון אַלערליי חיות און בהמות, שרצים ורמשים נאָך בײַם לעבן אָדער אין זיי מגוגלן צו ווערן נאָך דעם טויט — דאָס איז איינס פֿון די געוויינטלעכע זאַכן…‟* — אויף אַ ווײַלע האָט דער באַלעבאָס זיך פֿאַרטראַכט און דערנאָך געזאָגט:

— ווייסט, סרוליק, וואָס ס׳איז מיר געקומען אויפֿן זינען? פּונקט אַזוי, ווי אַזאַ גילגול קאָן זיך טרעפֿן מיט אַ מענטשן, קאָן ער זיך אויך טרעפֿן מיט דיר… כ׳בין זיכער, אַז נאָך אונדזער טויט, וועסטו באַקומען אַ מענטשלעכע נשמה און אַ מענטשלעכע צורה… וועסט ווערן… אַ קאָמיוואָיאַזשאָר, און איך… איך… — און דער באַלעבאָס האָט האַלב־ערנסט, האַלב־שפּאַסיק צוגעגעבן: — איך וועל מגולגל ווערן אין אַן „אָלדסמאָביל‟, און דו וועסט מיך רופֿן, „סרוליק‟…

אַהער קיין פֿלאָרידע האָט זיי סרוליק געבראַכט צו פֿירן מיט אַ יאָר פֿינף צוריק. דער באַלעבאָס מיט זײַן פּלוניתטע האָבן זיך דאָ באַזעצט אין אַ פֿירשטאָקיקן בנין פֿאַר עלטערע לײַט. סרוליקן האָט מען אויך אויסגעטיילט אַן אייגן אַספֿאַלטירט ערטעלע אויף דעם פּאַרקינג, וואָס געהערט צום בנין. אַוודאי, איז עס נישט צו פֿאַרגלײַכן מיט זײַן פֿריִערדיקן געראַמען גאַראַזש אונטער דעם געוועזענעם גרויסן הויז פֿון זײַנע באַלעבאַטים אין ברוקלין. בלײַבט טאַקע ווידער צו דערמאָנען דעם באַלעבאָס׳ ווערטל: ווויל איז דעם, וואָס ווערט נישט פֿאַרשעמט אויף דער עלטער. סרוליק קלאָגט זיך נישט חלילה, סײַדן די היץ… אָפּצושטיין דאָ דעם גאַנצן זומער, ווען די זון ברענט, אַז דער אַספֿאַלט אונטער די רייפֿן צעשמעלצט זיך און דײַן גאַנצער קערפּער הייבט זיך אָן צעפּיקן און זיך שיילן, ווי אַ האַרט איי… אויב ס׳איז ווייניק, קומט די צײַט פֿון רעגנס און ווילדע הוראַגאַנען, כאָטש שרײַ „חי־וקים!‟ — אָבער די אַלע צרות זײַנען דאָך נישטיק אין פֿאַרגלײַך מיט… מיט סרוליקס עלנטקייט.

דאָס לעצטע מאָל האָט דער באַלעבאָס אַרומגענומען דעם רודער באַלד נאָכן אָפּזיצן שיבֿעה נאָך זײַן פּלוניתטע. זיי זײַנען אָפּגעפֿאָרן נישט ווײַט. זיך אָפּגעשטעלט אין אַ שיטער וועלדל לענגויס דעם שאָסיי. בײַם אָנהייב האָט דער באַלעבאָס געשוויגן, סתּם געזעסן די הענט אַראָפּגעלאָזט, דעם קאָפּ צוריקגעוואָרפֿן אויפֿן אָנלייג פֿון פֿאָטעל, ווי אַ פֿאַרחלושטער… דערנאָך האָט ער אָנגעהויבן רעדן, האַלטנדיק די אויגן פֿאַרמאַכט, ווי ער וואָלט געזען אַ שווערן חלום און אים דערציילט סרוליקן:

— מיר האָבן זיך באַגעגנט אין דײַטשלאַנד, אין דיפּי־לאַגער… זי איז געווען מיט איר מוטער… ביידע — הויט־און־ביין… קוים אַרויס מיטן לעבן פֿונעם קאָנצענטראַציע־לאַגער קײַזערוואַלד… דאָס מיידל האָט מיר אויסגעזען ווי אַ קינד, וואָס איז צוליב אַ בייזן כּישוף געוואָרן אַן אַלטיטשקע. אַרויסגעוויזן האָט זיך, אַז זי איז בלויז מיט אַ צוויי יאָר ייִנגער פֿון מיר… איך אַליין האָב בדעה געהאַט זיך צו דערוואַרטן אַ שיף און זיך אומלעגאַל איבערפּעקלען קיין ארץ־ישׂראל. זי מיט דער מוטער האָבן געוואַרט, אַז דער פֿעטער, דער מוטערס ברודער אין אַמעריקע, זאָל זיי אַהין צונעמען…

דער באַלעבאָס האָט זיך אַראָפּגערעדט פֿון האַרץ. נישט צום ערשטן מאָל איז סרוליקן אויסגעקומען צו זײַן אַ שטומער עדות פֿון אַזאַ ווידוי. איין מאָל, ס׳איז געווען אויפֿן וועג אַהיים, האָט סרוליק זיך אָפּגעשטעלט אַנטקעגן אַ קליינעם יוּוועליר־געשעפֿט. ער האָט עס דערקענט פֿון דער וויטרינע, וואָס האָט געגלאַנצט און געפֿינקלט אויף דער זון. יענע וואָך האָט זיך אײַנגעגעבן אַ פּרנסהדיקע. די צוויי טשעמאָדאַנען מיט סחורה זײַנען געלעגן אינעם באַגאַזשניק אויסגעליידיקט. שוין אַרויסגייענדיק פֿונעם קאַר, בײַם פֿאַרשליסן די טיר, האָט דער באַלעבאָס אַ צופֿרידענער אַ שעפּטשע געטאָן צו סרוליקן, ווי געטיילט זיך מיטן סוד: „מײַן פּלוניתטע האָט פֿאַרדינט אַ סורפּריז!‟ נישט אָפֿט פֿלעגט ער איר צוטראָגן אַזעלכע סורפּריזן. אַזאַ איז זי טאַקע פֿאַרבליבן, זײַן פּלוניתטע, אַן איידעלע, שטילע פֿרוי. די מוטער אירע האָט שוין סרוליק נישט פֿאַרכאַפּט; זי איז געשטאָרבן מיט אַ האַלב יאָר פֿריִער איידער סרוליק האָט זיך באַוויזן אין דער משפּחה. צו מאָל אין אַ זונטיק פֿלעגן זיי זאַלבע דריט — דער באַלעבאָס, די באַלעבאָסטע און דער קליינער דזשייק — אַרויספֿאָרן אין אַ „מאָל‟, אַזאַ גרויס האַנדלגעשעפֿט. דאָרט האָבן זיי פֿאַרבראַכט אַ האַלבן טאָג. סרוליק האָט זיי געוואַרט אין דרויסן אויפֿן ריזיקן פּאַרקינג, וואָס איז געווען פֿאַרפֿלייצט מיט אויטאָס. ער איז געשטאַנען פֿאַרקוועטשט פֿון אַלע זײַטן און דער איינציקער געדאַנק, וואָס האָט אים געגעסן ווי זשאַווער, איז געווען: ווי אַזוי וועט אים דער באַלעבאָס אָפּזוכן אין אַזאַ קאַר־פֿאַרפֿלייצונג? ער זאָל אים נאָך חלילה נישט לאָזן דאָ אויף הפֿקר?..
אומזיסטיקע נאַרישע יסורים! אויפֿן וועג צוריק האָט די באַלעבאָסטע, וואָס איז געזעסן אויפֿן הינטערשטן זיץ, זיך ממש אַרײַנגעקוועטשט אינעם ווינקל, האַלטנדיק דעם קאָפּ פֿון איר תּכשיט, וואָס האָט זיך דאָרט אויסגעצויגן און געשלאָפֿן, ווי עס פּאַסט פֿאַר אַן אויסגעמאַטערט קינד…

איז אָט אין יענעם טאָג, ווען דער באַלעבאָס איז אַרײַנגעגאַנגען אינעם יוּוועליר־געשעפֿט, צו קויפֿן זײַן פּלוניתטע אַ שיינע מתּנה, איז געשען דער בראָך. ס׳האָט נישט גענומען אַ סך צײַט, ווי ס׳האָבן זיך פֿון דאָרטן דערהערט הויכע קולות. סרוליק האָט גלײַך דערקענט דעם באַלעבאָס׳ שטים, אָבער וואָס ער שרײַט איז געווען נישט קלאָר, ווײַל אַ צווייטע שטים, אויך אַ מענערישע האָט אים איבערגעשריגן. סרוליק, וואָס האָט זיך אויפֿן קינאָ־פּלעצל אָנגעזען מיט כּלערליי פֿילמען וועגן גאַנגסטערס בתוכם, האָט עס באַלד פֿאַרטײַטשט אויף זײַן אייגענעם אופֿן — ס׳איז נישט מער און נישט ווייניקער ווי אַן אָנפֿאַל, אַ רויבערײַ… אין דער צײַט איז פֿונעם געשעפֿט אַרויסגעלאָפֿן אַ פּאַרשוין און גלײַך נאָך אים — סרוליקס באַלעבאָס. „רויטער הונט!‟ — האָט דער באַלעבאָס געשריגן, — „מערדער!‟ צוריק צום קאַר האָט דער באַלעבאָס זיך קוים דערשלעפּט. ער איז געזעסן אַ פֿאַרשוויצטער, נישט באַלד געקאָנט אָפּכאַפּט דעם אָטעם. ס׳האָט געטרייסלט מיט אים און סרוליקן האָט זיך דער פֿיבערדיקער ציטער איבערגעגעבן. סרוליק האָט געוואַרט, ווי זײַן שטייגער איז תּמיד געווען, געוואַרט, ביז דער באַלעבאָס וועט קומען צו זיך און אָנהייבן ריידן.

— דו וועסט עס נישט פֿאַרשטיין סײַ־ווי… — האָט ער נאָך אַלץ שווער געאָטעמט, אַרויסברענגענדיק הייזעריקע שטיקער רייד, — דו ביסט אַן אַמעריקאַנער פּראָדוקט, סרוליק… אין דײַן שׂכל וועט זיך עס נישט אַרײַנפּאַסן… מ׳האָט געזאָלט זײַן דאָרט…

דער באַלעבאָס האָט זיך אַ צי געטאָן צום באַקסל, עס אויפֿגעעפֿנט און אַרויסגעשלעפּט אַ קליין, פֿלאַך פֿלעשל וויסקי… סרוליק האָט נישט פֿאַרטראָגן דעם האַרבן משקה־גערוך, צי האָט ער דען געהאַט אַן אַנדער ברירה… און דאָך — איין זאַך דזשייק טרינקט מיט זײַנע נקבֿות און גאָר אַן אַנדער זאַך — דער באַלעבאָס…

יענע נאַכט האָבן זיי שוין אַהיים נישט געטראָפֿן. דער באַלעבאָס איז אײַנגעשלאָפֿן אינעם קאַר. בײַם אָנהייב, שוין גוט בגילופֿינדיק, האָט ער פֿאָרט געפּרוּווט לאָזן אַרבעטן דעם מאָטאָר, גרייט זיך לאָזן אין וועג, נאָר סרוליק האָט זיך פֿאַרעקשנט, זיך קעגנגעשטעלט. דער באַלעבאָס האָט אים געזידלט, געשאָלטן און סוף־כּל־סוף זיך נאָכגעגעבן… ווי פֿון אַ שווערן חלום אָדער אַ קרענקלעכן פֿיבער האָט זיך געהערט זײַן דערשלאָגענע שטים:

— די ליטווישע פּאָליציאַנטן האָבן אויסגעקליבן זעקס ייִדישע בחורים פֿון דער געטאָ מיר זאָלן גראָבן דעם גרוב. דערנאָך האָבן זיי אונדז געהייסן זיך האַלטן בײַ דער זײַט און אַליין אָפּגעציילט פֿינעף מענטשן פֿון דער גרופּע מענער, געבראַכט אויף אַ לאַסט־אויטאָ, און זיי געטריבן צום גרוב. די מענטשן האָבן זיך נישט קעגנגעשטעלט, געפֿאָלגט, געלאָפֿן צום גרוב און פֿלינק אַהין אַרײַנגעשפּרונגען, ווי קינדער אין אַ טײַך… זיי האָבן שוין קיין ספּעציעלע קאָמאַנדע, וואָס צו טאָן ווײַטער, נישט געוואַרט — זיך אויסגעשטעלט אין אַ שורה אַנטקעגן די פֿינעף דײַטשישע אָפֿיצירן אויבן, איבער זייערע קעפּ און געוואַרט, ביז מע וועט אין זיי אויסשיסן… דערנאָך האָבן די פּאָליציאַנטן אָפּגעטיילט פֿון די געבראַכטע אַן אַנדער פֿינפֿטל און זיי אַ טרײַב געטאָן צום גרוב… ס׳האָט אויסגעזען, ווי אַ מין פֿאַרמעסט צווישן די אָפֿיצירן, ווער פֿון זיי שיסט בעסער… איך בין געשטאַנען אַ פֿאַרגליווערטער, געקוקט אויף דער בוינע, וואָס קומט דאָ פֿאָר אויף מײַנע אויגן, און מסתּמא געוואַרט, מע זאָל אונדז אויך הייסן אין דעם גרוב אַרײַנשפּרינגען… אַלץ האָט אויסגעזען אַזוי פּשוט: אויסגראָבן אַ גרוב, אַרײַנטרײַבן אַהין לעבעדיקע מענטשן און זיי דאָרט דערשיסן, — יעדער פֿירט אויס זײַן אַרבעט פּינקטלעך און שטיל… און דאָ האָב איך דערהערט אַן אויסגעשריי אויף ייִדיש: „אַנו ריר זיך, בהמה‟ — געשריגן האָט איינער פֿון די פּאָליציאַנטן… כ׳האָב אויפֿגעציטערט… „רויטער הונט!‟ — אַזוי האָט מען אים אין געטאָ גערופֿן, דעם גזלן… ער איז געווען איינער פֿון דער אָרדענונגסקראַפֿט־קאָמאַנדע… אַ רויטער, אַ בייזער… אַ הונט מיט אויערן!… גאָט באַהיט אַרײַנצופֿאַלן צו אים אין די לאַפּעס… צווישן די עכטע פּאָליציאַנטן, די ליטווינער, איז געווען איינער פֿון זײַן שטעטל, האָבן זיי זיך סניוכעט… דער געלער הונט פֿלעגט דעם גוי צושטעלן ייִדישע מיידלעך… צום סוף, ווען מ׳האָט שוין ליקווידירט די געטאָ, האָט מען די חבֿרה פֿון דער „אָרדענונגסקראַפֿט‟ אויך צעשאָסן… לאָזט זיך אָבער אויס, אַז נישט אַלע, סרוליק! נישט אַלע!…

דער באַלעבאָס האָט גערעדט אַלץ שטילער און שטילער. די פּאַרע פֿון זײַן כּעס איז פּאַמעלעך אויסגעדאַמפּט געוואָרן, זײַן קול — אַריבער אויף אַ שעפּטשערײַ: „כ׳האָב אים דערקענט, דעם רויטן הונט… ער האָט מיך אויך דערקענט!..‟

דער באַלעבאָס האָט געכראָפּעט, אײַנגעשלאָפֿן זיצנדיקערהייט, דעם קאָפּ פֿאַרלוירן אויפֿן רודער. סרוליק האָט אים אונטערגעהאַלטן, פֿאַרביטן דאָס קישעלע, און געווען דערמיט גליקלעך… ניין, ער האָט זיך אויפֿן באַלעבאָס אויף קיין שרײַפֿל נישט באַליידיקט, הלמאַי יענער האָט אים געהאַלטן פֿאַר אַ טיפּש, אַן „אַמעריקאַנער פּראָדוקט‟. סרוליק האָט גוט פֿאַרגעדענקט די ווערטער, וואָס דער באַלעבאָס האָט אויסגעלייענט פֿון יענעם צעבאָרשטן בוך. ער קאָן זיי איבערחזרן וואָרט בײַ וואָרט; ער האָט דאָך אַן אײַזערנעם זכּרון: „אַ מענטש, וואָס מע נעמט אים אַרויס פֿון כּלל מענטשן, וואָס מע דערנידעריקט זײַן מענטשלעכן ווערט, גאָטס מתּנה אין אים, וואָס מע פּאַקט אים אַרײַן אין אַן ענג אָרט, ווי אַ פֿייגעלע אין שטײַג, נישט צו רירן זיך פֿון דאַנען אַהין, און בײַ אים איז עס — עט, גאָרנישט, — אָט אַזעלכע וואָלט פֿיל גלײַכער געווען ער זאָל גאָרנישט געבוירן ווערן אויף דער וועלט…‟**

דאָ, אויף דעם שמאָלן פּאַרקינג־פּלעצל פֿילט סרוליק זיך אויך ווי אַן אַרײַנגעפּאַקטער אין אַ שטײַג, די רעדער אַרײַנגעוואַקסן אינעם אַספֿאַלט, נישט צו רירן זיך פֿון דאַנען אַהין… אָבער פֿאָרט געפֿינט ער זיך נישט ווײַט פֿון זײַן באַלעבאָס. סרוליק האָט אים דאָס לעצטע מאָל געזען מיט עטלעכע וואָכן צוריק. ער איז געזעסן אין אַ רעדערשטול, וואַרעם אָנגעטאָן, כאָטש ס׳איז געשטאַנען אַ הייסער אַפּריל־טאָג, די פֿיס אַרומגעוויקלט מיט זײַן טונקלבלויען, געקעסטלטן פּלעד, וואָס איז צוזאַמען מיטן קליינעם קישעלע שטענדיק געלעגן בײַ סרוליקן אינעם באַגאַזשניק. אויפֿן קאָפּ האָט אים געשטעקט דער געשטריקטער וואָלענער „טשיפּעק‟, ווי דער באַלעבאָס האָט עס גערופֿן. אָט דעם גרויען טשיפּעק האָט אים אויסגעאַרבעט זײַן פּלוניתטע. דער באַלעבאָס אַליין האָט אים נישט ליב געהאַט צו טראָגן, נאָר בײַ נאַכט, ווען ער האָט גענעכטיקט אין סרוליקס „סאַלאָן‟, פֿלעגט ער אים אַרויפֿשלעפּן אויפֿן קאָפּ. די רעדערשטול האָט געשטופּט אַ קליינוווּקסיקער סמוגלער פּאַרשוין פֿון די מיטעלע יאָרן. ער איז געבליבן שטיין אַ צוויי מעטער פֿון סרוליקן, פֿאַרראָכטן דעם טשיפּעק, וואָס איז שוין געהאַט אַראָפּגעפֿאָרן אויפֿן שטערן און זיך אָנגעשפּאַרט אין די גרויסע טונקעלע זונברילן, דעם באַלעבאָס׳. אַרויסגענומען פֿון דער קעשענע זײַן מאָבילקע, האָט דער באַגלייטער פֿאַרפֿירט אַ שמועס אויף שפּאַניש.

זיי זײַנען געבליבן ביידע, דער באַלעבאָס און סרוליק, פּנים־אל־פּנים. פֿאַראייניקט האָט זיי איצט די בשותּפֿותדיקע עלנטקייט, אָנגעזעטיקט מיט דערמאָנונגען פֿון פֿאַרגאַנגענע יאָרן און מײַלן. ווי פֿלעגט דער באַלעבאָס זאָגן: „אין דער יוגנט אַ פֿערדל, אויף דער עלטער אַ קליאַטשע…‟ דער באַגלייטער האָט גיך פֿאַרענדיקט זײַן טעלעפֿאָן־געשפּרעך, פֿאַרראָכטן דעם פּלעד אויף די קני בײַם באַלעבאָס און אים אַוועקגעפֿירט אין דער ריכטונג פֿונעם בנין. אין דער מינוט, צום ערשטן מאָל אין זײַן לאַנג לעבן, האָט סרוליק באַדויערט, אַז ער איז אַ קאַר, און נישט אַ נעבעכדיקע רעדערשטול.

סרוליקס שכן אויפֿן פּאַרקינג, פֿון דער רעכטער זײַט, איז אַ לענגערע צײַט געווען אַן אַלטער Ford כּמעט אין איין עלטער מיט סרוליקן. דער קאַר האָט געהאַט מזל: זײַן באַלעבאָס, אַן אײַנגעהויקערטער זקן מיט אַ שטעקעלע פֿלעגט אָפֿט זיך צום קאַר צושלעפּן, אָבער ווי נאָר ער איז אין אים אַרײַנגעקראָכן און זיך אָנגעכאַפּט פֿאַרן רודער, האָט זײַן רוקן זיך אויסגעגלײַכט און דאָס פֿאַרכמאַרעטע פּנים האָט זיך די רגע אויסגעלײַטערט. צו מאָל פֿלעגט צום קאַר קומען אַ יונגער־מאַן, זעט אויס, דעם זקנס אייניקל, זיך אַוועקיאָגן אויף עטלעכע שעה און דערנאָך קומען צוריק. אַרויסגעוויזן האָט זיך, אַז געווען זײַנען זיי אין וואַש־סערוויז, ווײַל דער אַלטער Ford האָט נאָך אַזאַ יאַזדע געגלאַנצט אויף דער זון, ווי אַ שפּיגעלע… נאָר אויך מזל, זעט אויס, האָט רעדער און קאָן זיך פּלוצעם אַוועקקײַקלען. דער אַלטיטשקער האָט זיך בײַ זײַן קאַר מער נישט באַוויזן, און אין אַ טאָג האָט דאָס אייניקל דעם זיידנס וואָגן פֿון דאַנען אַוועקגעפֿירט אויף שטענדיק…

פֿון דער לינקער זײַט שטייט לעבן סרוליקן אַ נײַער קאַר, בפֿירוש אַ יונגיטשקער מיט אַ מאָדנעם נישט־דאָיִקן נאָמען Subaru. יעדן אינדערפֿרי ברענגט ער אַהער צו פֿירן זײַן באַלעבאָסטע, אַ פֿולבלעכע פֿרוי, מיט אַ שיין שוואַרץ־חנעוודיק פּנים. זיכער, אַז זי אַרבעט אין דעם בנין, ווײַל אויף בײַנאַכט בלײַבט דאָ דער „סובאַראָ‟ נישט שטיין. בכלל האָבן זיך דאָ לעצטנס באַוויזן אַ סך נײַע קאַרס מיט שרײַענדיקע אומפֿאַרשטענדלעכע נעמען: Honda, Mazda, Nissan… — די צונג קאָן מען זיך צעברעכן. סע פֿעלן שוין אויס עכטע אַמעריקאַנער קאַרס?

נעכטן האָט סרוליק געזען אַ חלום: אין מיטן דער נאַכט האָבן זיך פּלוצעם צעפּראַלט די צוויי טירן זײַנע. ער האָט שוין פֿאַרגעסן, ווען זיי האָבן עס געטאָן דאָס לעצטע מאָל. נאָך מער — נישט פּשוט זיך צעפּראַלט, נאָר זיך צעשפּרייט פֿון ביידע זײַטן, ווי צוויי פֿליגלען. אין דער זעלבער סעקונדע האָט דער מאָטאָר זײַנער אָנגעהויבן צו הוסטן און ניסן, זיך שטיקן, נעבעך, ביז ס׳האָט זיך דערהערט אַ טראַסק, ווי ער וואָלט זיך אויפֿגעריסן אויף שטיק־שטיקלעך… אַ רגע — און דער טראַסק האָט זיך אויסגעלאָזט אין דעם גוט באַקאַנטן געמאָסטענעם ריטעם… די אייבערשטע לעמפּ האָבן זיך העל אָנגעצונדן. די רעדער — זיך אַ ריר געטאָן, און דער רודער האָט אויסגערוליעט צום אָנהייב פֿון דעם פּאַרקינג. זײַן האַרץ קוועלט, פֿאַרגייט זיך פֿאַר פֿרייד. און אָט טראָגט סרוליק זיך אַלץ גיכער און גיכער, ווי יענע פֿערד אינעם פֿילם האָבן זיך געטראָגן צום תּהום, צום אומברענג… עס געשעט אַ נס — ער, דער אַלטער, פֿאַרגעסענער Oldsmobil Cutlass, מיטן צונאָמען סרוליק האָט זיך אָפּגעריסן פֿון דער ערד און פֿליט… פֿליט… און אפֿשר איז עס אַ גילגול… און ער איז מגולגל געוואָרן אין אַן עראָפּלאַן… ניין, ער האָט עס פֿאַרגעדענקט — כּדי צו מגולגל ווערן, דאַרף מען קודם שטאַרבן, און ער זעט בלויז אַ חלום… ווי עס זאָל נישט זײַן, פֿליט ער און אים אַנטקעגן פֿליִען מילי־מיליאַסן שטערנדלעך־קאַרס… דער וועג איז ברייט און האָט נישט קיין סוף אין דער לענג… פֿאַר יעדן קלעקט דאָ אָרט… אַך, אַ שאָד, וואָס זײַן קראַסאַוויצע מערסעדעס איז איצט נישט מיט אים. זיי וואָלטן געקאָנט אין איינעם יאָגן איבער די הימל־רחבֿותן, אָן מורא און שרעק, אַז עמעצער קאָן זיי שטערן… אָדער חלילה פֿאַרברענען… דאָ זײַנען נישטאָ ניט קיין פּאָליציאַנטן און ניט קיין גאַנגסטערס!.. נאָר גערעכט איז דער באַלעבאָס: פֿאַרברענטע אין פֿײַער שטייען פֿון אַש נישט אויף תּחית־המתים… אומדערוואַרט האָט סרוליק דערזען אינעם זײַטיקן שפּיגעלע, אַז עס יאָגט אים אָן אַן עלעגאַנטער טונקלגרויער נײַיִנקער Oldsmobil Alero. סרוליק האָט דעם מין קאַר געזען איין מאָל אויף זײַן פּאַרקינג, נאָר יענער איז געווען פֿון אַ פּערלבלויען קאָליר. ממש צו פֿאַרקוקן זיך. דער קאַר איז געשטאַנען נישט ווײַט פֿון אים אויפֿן אָרט, אויסגעטיילט ספּעציעל פֿאַר געסט… שוין אויסגעגלײַכט זיך מיט סרוליקן האָט דער טונקלגרויער קאַר צו אים חוצפּהדיק אַ וווּנק געטאָן מיט איין לאָמפּ, וואָס האָט געזאָלט אַפּנים מיינען: „סאַלוט, אַלטער!‟. סרוליק וואָלט עס טאַקע אַזוי פֿאַרטײַטשט — אַ יונגאַטש, — פֿון דעסטוועגן, איז איבער זײַן גאַנצן גוף דורכגעלאָפֿן אַ קאַלטער גרויל. וואָס איז? ער האָט דערזען בײַם גרינעם יונגאַטש ווי אויף זײַן פֿראָנטשויב פֿון דער אינעווייניקסטער זײַט באָמבלט זיך אַ גוט באַקאַנטע זאַך — אַ געלער מגן־דוד, אויף וועלכן עס איז געווען בולט אָנגעצייכנט מיט שוואַרץ אַ שטיקל שטעכלדראָט און אַ דלאָניע מיט צעשטעלטע פֿינעף פֿינגער. פֿאַרן באַלעבאָס איז די זאַך געווען ווי אַ טאַליסמאַן, וועלכער האָט אים באַגלייט אויף אַלע זײַנע וועגן, וווּהין סרוליק זאָל דעם באַלעבאָס נישט געווען פֿירן. פֿאַרן פֿאַרלאָזן סרוליקן דאָס לעצטע מאָל, האָט ער, דער באַלעבאָס, דעם טאַליסמאַן זײַנעם אָפּגעטשעפּעט פֿונעם שפּיגעלע און צוגענומען מיט זיך…

סרוליק האָט דערפֿילט אַ שטאַרקן זעץ אין אַ זײַט… שוין זשע האָט אים דער „גרינער‟ פֿאַרטשעפּעט… דערנאָך נאָך אַ זעץ… סרוליק האָט אויפֿגעציטערט. אַנטקעגן אים איז געשטאַנען אַ מיטל־יאָריקער פּאַרשוין, אָנגעטאָן אין קורצע הויזן, פֿון וועלכע ס׳האָבן אַרויסגעשטעקט צוויי דאַרע פֿיס, געדיכט פֿאַרוואַקסן מיט שוואַרצע האָר און אין אָפּגעריבענע סאַנדאַלן.

— נו… דערקענסט מיך, סרוליק־קאַפּוליק?

ער האָט בייז אַ טרייסל געטאָן מיט זײַנע פֿאַרשמאַלצעוועטע פּאַטלעס האָר אויפֿן קאָפּ, ענלעך צו אַ היימלאָזן הונט.

— דאָס בין איך, דזשייק… וויפֿל יאָר זיך נישט געזען?…

ווען סרוליק וואָלט געקאָנט ריידן, וואָלט ער אים געענטפֿערט מיט די ווערטער פֿון זײַן באַלעבאָס: הלוואַי וואָלט איך דיך נישט געזען נאָך אַזוי פֿיל! ס׳האָט אַ שווינדל געטאָן גאָר אַן אַנדער בילד: אינעם קאַר זיצט דער באַלעבאָס און לעבן אים אַ דיקער פֿאַרשוויצטער מאַנספּאַרשוין, וואָס דער באַלעבאָס רופֿט אים, מיסטער שוואָרץ. ער האַלט אין דער האַנט אַ נאָזטיכל, די גרייס פֿון אַ האַנטעך, און הערט נישט אויף דערמיט אַרומווישן זײַן קײַלעכדיקן קאָפּ, ווי ס׳וואָלט געווען אַ באַזודערע זאַך, וואָס געהערט נישט צו זײַן מגושמדיקן קערפּער.

— אײַער זון האָט פֿאַרשפּילט אַ סך געלט, — האָט ער געהאַלטן אין איין איבערחזרן, — נישט מיר, חלילה… מײַן קלײַענט… מײַן קלײַענט האָט נישט ליב, ווען מע קערט אים נישט אום דעם חובֿ… מע מוז… אַנדערש…
— איך פֿאַרשטיי, פֿאַרשפּילט… — האָט געשטאַמלט דער באַלעבאָס, — מע דאַרף אים נישט טשעפּען… איך וועל אומקערן… אָבער גיט מיר אַ ביסל צײַט…
— נישט מער ווי אַ וואָך… מײַן קלײַענט קאָן מער נישט וואַרטן! אַנדערש…

גאָר אין גיכן האָט דער באַלעבאָס פֿאַרקויפֿט זײַן הויז און זיי זײַנען אַלע אַריבערגעפֿאָרן קיין פֿלאָרידע… אַזוי איז סרוליק געבליבן אָן אַ דאַך איבערן קאָפּ, אָן זײַן געראַמען גאַראַזש.

— נו, געליימטע קליאַטשע, גענוג דאָ געשטונקען… ווער דאַרף דיך איצט האָבן… קיינער נישט! — און פּלוצעם האָט דזשייק זיך פֿאַרהאַקט, ווי געוואָרגן זיך מיט זײַן בייזקייט. שוין שטיל האָט ער צוגעגעבן: — ביידע זײַנען מיר געבליבן אָרפֿאַנס…

אויפֿן אַנדערן טאָג גאַנץ פֿרי איז צו סרוליקן פֿון הינטן צוגעפֿאָרן אַ ריזיקע לאַסט־אויטאָ, אַ טראַק מיט אַ ברייטער פּלאַטפֿאָרמע. סרוליק האָט נעבעך נישט באַוויזן אַ פּינטל צו טאָן, ווי ער איז שוין פֿעסט געשטאַנען אויף דער דאָזיקער פּלאַטפֿאָרמע. ס׳האָט נישט גענומען לאַנג און דער טראַק, שווער אויסרודערנדיק אויף דעם שמאָלן פּאַרקינג, זיך אַ לאָז געטאָן אין וועג אַרײַן. בײַם אָנהייב האָט סרוליק אַ געפּלעפֿטער פֿון די אומדערוואַרטע מאַניפּולאַציעס, זיך אין גאַנצן פֿאַרלוירן. אויפֿן געדאַנק איז באַלד געקומען, אַז דער געמבלער דזשייק האָט זיכער ווידער פֿאַרשפּילט אין קאָרטן די לעצטע מאַטקעס זײַנע, און איצט האָט ער פֿאַרזעצט סרוליקן אויפֿן חשבון פֿון זײַן חובֿ… נאָר גאָר אין גיכן האָט סרוליק זיך באַרויִקט; נאָך מער: ער האָט ווידער דערפֿילט דעם טעם פֿונעם קילבלעכן ווינטל, וואָס האָט אים געשלאָגן אין דער פֿראָנטשויב, זיך דורכגעקײַקלט איבער זײַן אַלטן פֿאַרזשאַווערטן רוקן, ווי געקאָנט אים אָפּפֿרישן און אויסגלײַכן. דער קוראַזש פֿון פֿאָרן, זאָל אַפֿילו זײַן אויף פֿרעמדע רעדער, האָט אים פֿאַרכאַפּט. פֿון ביידע זײַטן שאָסיי האָבן זיך געטראָגן כּלערליי קאַרס, זיך געאײַלט צוצושטעלן זייערע באַלעבאַטים צום אָרט, וווּ זיי דאַרפֿן. פֿון אויבן, פֿון דער פּלאַטפֿאָרמע, האָט סרוליק אויסגעזען ווי אַ דענקמאָל אויפֿן פּאָסטאַמענט אין מיטן אַ פּאַראַד. ס׳האָט אים אַזש פֿאַרכאַפּט דער אָטעם. אַלץ אַרום איז געווען פֿאַרהלושעט פֿון קלאַנגען, וואָס האָבן זיך אַלע צונויפֿגעגאָסן אין איין משונהדיקן קאַר־געוואָי, וועלכער האָט זיך געשפּרייט איבער דעם שאָסיי און זיך געטראָגן ווײַטער מיט אַ כליפּ פֿון אַ פֿאַרוווּנדיקטן ריזיקן מאָנסטער…

בשעת־מעשׂה איז דער טראַק אַראָפּגעפֿאָרן פֿון דער הויפּט־טראַסע און שוין ווײַטער געשלעפּט זיך איבער אַן אַספֿאַלטירטן צוויי־שורותדיקן וועג. דער רעש און זשום האָט זיך פּאַמעלעך דערווײַטערט. זעלטן זײַנען אַנטקעגן דורכגעפֿאָרן עטלעכע טראַקן, נאָר מיט שוין ליידיקע פּלאַטפֿאָרמעס. צום ערשטן מאָל פֿאַר דער גאַנצער נסיעה האָט סרוליק אַ טראַכט געטאָן: וווּהין זשע פֿירט מען אים? אפֿשר צו אַ ספּעציעל אָרט פֿאַר אַלטע קאַר־מאָדעלן? סרוליק האָט געהערט, אַז אַזעלכע ריזיקע גאַראַזשן זײַנען פֿאַראַן. ווי עס זאָל נישט זײַן, איז אַזאַ Oldsmobil Cutlass, ווי ער, וואַלגערט זיך נישט אויף די וועגן. אַוודאי, וועט מען אים דאַרפֿן דאָ און דאָרט פֿאַרריכטן, פֿאַרבײַטן געוויסע אינערלעכע „אבֿרים‟ זײַנע, ווי דער פּוילישער ייִד, דער מעכאַניקער, פֿלעגט זאָגן, אויסריכטעווען די קוזאָווע, אָפּרײַבן דעם זשאַווער, דער רוח זאָל אים נעמען, פֿאַרשטייט זיך בײַטן די רעדער מיט די ליסע רייפֿן אויף נײַע, און צום סוף, אָפּפֿאַרבן דעם גאַנצן קאַר אין דער זעלבער ברוינער פֿאַרב, וואָס פֿריִער, אַנדערש קאָן דאָך נישט זײַן!…

דער טראַק איז געבליבן שטיין פֿאַר אַ גרויסן אײַזערנעם טויער. אַ פּאָר מאָל האָט ער הילכיק אַ דונער געטאָן מיט זײַן האָרן, און דער טויער האָט זיך שווער אַ רוק געטאָן אין אַ זײַט. זיי זײַנען געפֿאָרן איצט זייער לאַנגזאַם, קוים זיך געשלעפּט צווישן בערג אָפּגעלעבטע מעטאַל־חפֿצים — אײַזקאַסטנס, וואַש־מאַשינען, געפֿעס־וואַשערס, צענדליקער אַנדערע מכשירים, וואָס סרוליק האָט קיין אַנונג נישט געהאַט, ווי זיי הייסן און וואָס איז געווען זייער נוץ. פֿאַראייניקט און פֿאַראייגנט האָט זיי דאָ אַלע זייער אומניצלעכקייט, ניט־טויגערישקייט. האָבן זיי זיך געוואַלגערט היימלאָזע, זיך צונויפֿגעשלאָגן אין קופּעס באַרג-און-בערגל… און אָט איז סרוליקס טראַק צוגעפֿאָרן און זיך אָפּגעשטעלט אַנטקעגן אַ ריזיקער מאַשינעריע. ער האָט נאָך אַזוינס נישט געזען… און פּלוצעם האָט ווי אין אים עפּעס אויסגעשאָסן — ס׳איז דאָך דער דאָזיקער אַשמדאַי, וועגן וועלכן דער באַלעבאָס האָט געלייענט אויף אַ קול פֿון יענעם צעבאָרשטן בוך… יאָ, אַשמדאַי, דער „באָס‟ איבער אַלע שׂטנס!.. הייסט עס, אַז דער טראַק האָט אים, סרוליקן, געבראַכט אין גיהנום… דערזען דעם אומבאַהאָלפֿענעם סרוליק, האָט דער שוידערלעכער אַשמדאַי זיך אַ ריר געטאָן; אויסשטרעקנדיק צום נײַ־געקומענעם די איינציקע לאַנגע האַנט זײַנע האָט ער אים אַרומגעכאַפּט מיט זײַן פֿירפֿינגעריקער לאַפּע, הויך אויפֿגעהויבן און אַ שלײַדער געטאָן, ווי אַ קליין הינטל, אויף דעם שפּיץ־באַרג פֿון טויזנטער אַלטע פֿאַרזשאַווערטע קאַרס…

ס׳איז אַוועק אַ היפּש ביסל צײַט. אין אַ שיינעם זוניקן טאָג איז אויף זײַנע פּרנסה־וועגן אַרויסגעפֿאָרן אַ נײַיִנקער טונקלגרויער Oldsmobil Alero. בײַם רודער איז געזעסן אַן עלעגאַנטער יונגער־מאַן. ער איז געווען אַן אַגענט פֿון „אַלטערנאַטיווע רפֿואות‟. אין די צענדליקער בראָשורן און רעקלאַמע־בלעטלעך, וואָס ער האָט געהאַלטן אינעם טונקלגרינעם „קייס‟ לעבן זיך, איז עס קלאָר דערקלערט געוואָרן. דער בלישטש אין די שוואַרצע אויגן האָט צוגעזאָגט זײַנע קליענטן אַ לאַנג, געזונט לעבן, אויב זיי וועלן רעגולער קויפֿן נאָר זײַן סחורה און פֿאָלגן די רעקאָמענדאַציעס, אָנגעוויזן אין די בראָשורן. פֿון דעם ראַדיאָ האָט זיך געטראָגן אַ ריטמישע מעלאָדיע, אָפּציילנדיק די מײַלן, און דאָס געלע מגן־דודל, דעם אַגענטס טאַליסמאַן, וואָס ס׳האָט דאָ אויפֿן שפּיגעלע אַנומלטן אויפֿגעהאָנגען זײַן כּלה, האָט צום טאַקט אונטערגעטאַנצט. די שפּאָגל־נײַע רייפֿן אויף די רעדער האָבן געפֿאָלגט דעם רודער, און דער רודער — די שטאַרקע זיכערע הענט פֿונעם באַלעבאָס. אויף דעם וועגקער האָט דער קאַר לײַכט פֿאַרהאַלטן דעם גאַנג, אונטערשטעלנדיק דער זון דאָס געלע פֿירעקיקע שילדל פֿונעם קאַרס נומער. די לאַטײַנישע בוכשטאַבן אויף אָט דעם שילדל האָבן אַ בלישטשע געטאָן און באַלויכטן דאָס וואָרט — SRULIK. ווייניק וועמען האָט עס עפּעס דערמאָנט, אָבער ווער קוקט זיך אום אויף אַזעלכע קלייניקייטן.