לאַפּסוס־קאַקטוס — 82

דער לעצטער שטריקלדרייער

צום ערשטן מאָל האָב איך דערהערט דאָס וואָרט „שטריקלדרייער‟, שוין זײַענדיק אַ שקאָלניק, אַ שילער פֿונעם צווייטן אָדער דריטן קלאַס. געזאָגט האָט עס מײַן באָבע, ריכטיקער, מיר פֿאָרגעוואָרפֿן: „וועסט זיך אומדרייען ליידיק גאַנצענע טעג, וועט פֿון דיר אויסוואַקסן אַ שטריקלדרייער!‟ ביז אַהער איז מיר שוין נישט איין מאָל אויסגעקומען צו הערן פֿון איר, אַז צוליב מײַן פֿוילקייט און פּוסטעפּאַסטעווען וועל איך אויסוואַקסן „אַ באַלעגאָלע‟, „אַ הונטשלעגער‟, „אַ וואַסערטרעגער‟ און סתּם אַ גאָרנישט! דעם אמת געזאָגט, האָבן מיך די אַלע פּרנסות נישט געשראָקן, מעגלעך, ווײַל כ׳האָב זיך קלאָר פֿאָרגעשטעלט, וואָס זיי מיינען. וואָס מיינט אָבער צו זײַן אַ שטריקלדרייער האָב איך קיין אַנונג נישט געהאַט. סײַדן כ׳האָב זיך געמאָלט, אַז דער דאָזיקער פּאַרשוין דרייט גאַנצע טעג אַ שטריק און שפּרינגט איבער אים, אַזוי ווי עס טוען די שילערינס אויף די הפֿסקות אין שול.

אַרויסגעווויזן האָט זיך אָבער, אַז ס׳איז אַ פֿאַך, ווי אַלע פֿאַכן! — און דעם מענטש, וועלכער באַשעפֿטיקט זיך דערמיט, רופֿט מען שטריקלדרייער. ביז אַהער האָב איך זיך קיינמאָל נישט פֿאַרטראַכט, אַז אַ פּשוטן שטריק מאַכט מען, נאָך מער — מע דרייט אים צונויף. די באָבע מיט איר פֿאַרוווּרף האָט אויפֿגערודערט אין מיר מײַן ייִנגלשן נײַגער. אַ לעבעדיקן באַלעגאָלע האָב איך געזען און אַפֿילו געהאַט דאָס מזל זיך דורכפֿאָרן אויף זײַן פֿירל. דעם הונטשלעגערס פֿור, ענלעך צו אַ טרונע, פֿלעגט פֿון צײַט צו צײַט דורכשנײַדן אונדזער גאַס. דער הונטשלעגער אַליין איז געגאַנגען בײַ דער זײַט, האַלטנדיק אין דער האַנט דעם לאַנגן שטעקן מיט אַ שטריק און פּעטליע; ער האָט גענישטערט אין אַלע זײַטן מיט בייזע בײַסנדיקע בליקן, אויסזוכנדיק אַ פֿירפֿוסיקן קרבן. דעם הונטשלעגער האָבן פֿײַנט געהאַט אי די קינדער, אי די עלטערן.

נאָר גיי ווייס, אַז אַן אמתער שטריקלדרייער וווינט אויף דער צווייטער גאַס פֿון אונדז. ס׳איז דאָך אויף אים נישט געווען אָנגעשריבן, אַז ער איז אַ שטריקלדרייער, כאָטש פֿון דעם, ווי ער האָט אויסגעזען האָט מען עס געקאָנט פֿאַרשטיין. אָבער קינדער דערקענען דעם מענטשן נישט לויט זײַן אויסזען, זיי האָבן זייערע אייגענען סימנים, וואָס מיט דער צײַט ווערן זיי פֿאַרלוירן אין דער טאָג־טעגלעכער האַוועניש.

געהייסן האָט דער שטריקלדרייער פֿרויקע. אַ ייִד בײַ עטלעכע און פֿערציק
יאָר, האָט ער געהאַט אַ פֿרוי און צוויי מיידעלעך. מ׳האָט אים געקאָנט אָפֿט זען זיך אומדרייען אין מאַרק, דער בויך אַרומגעוויקלט מיט אַ שטריק — זײַן סחורה, וואָס וואָלט ווי מיט איין עק זיך אָנגעקניפּט אין פֿרויקעס קישקעס, און אין דער זעלבער צײַט, געדינט ווי אַ גאַרטל, געהאַלטן זײַנע אָפּגעבליאַקעוועטע הויזן זיי זאָלן אים נישט אַראָפּפֿאַלן.

אויסער דעם מאַרק פֿלעגט פֿרויקע זיצן אויף אַן אָפּגעריבענעם טאַבורעט, אַרויסגעטראָגן פֿון שטוב און רייכערן. זײַנע לאַנגע דאַרע פֿיס האָט ער געהאַלטן איבערגעפֿלאָכטן — איין פֿוס איבערן אַנדערן, ענלעך צו אַ בור־מאַשין, וואָס מאַכט טיפֿע גריבער פֿאַר עלעקטרישע סלופּן. זיי, די פֿיס, האָבן זיך אָנגעשפּאַרט מיט די צעקלאַפּטע נעז פֿון זײַנע שטיוול אין דער ערד און ס׳האָט אויסגעזען, אַז נאָך אַ רגע וועט דער „פֿיסבור אָנהייבן זיך משונה־גיך דרייען און זיך אַרײַנבויערן טיף אינעם באָדן, נאָכשלעפּנדיק נאָך זיך פֿרויקעס שמאָלן גוף, דעם גענדזענעם האַלדז מיטן שפּיציקן קאָפּ, פֿאַרדעקט מיט אַ פֿאַרשמאָלצעוועטן היטל, צוזאַמען מיטן טאַבורעט, צו וועלכן זײַן ביינערדיקער הינטן איז צוגעקלעפּט געוואָרן… פֿון מײַן טאַטן האָב איך געהערט, אַז דער פֿעטער פֿרויקע איז געווען קאָנטוזיעט אויפֿן פֿראָנט: „אַזוי איז ער אַ שטילער, — האָט מײַן טאַטע אים פֿאַרענטפֿערט, — אָבער, אַז ס׳פֿאַלט אויף אים אָן… דאָס „אָנפֿאַלן‟ האָט געמיינט דעם ביטערן טראָפּן.

טאַקע פֿון אים, פֿון פֿרויקען האָב איך צום ערשטן מאָל דערהערט דאָס מאָדנע וואָרט „מאַלויען‟. ער איז געזעסן אויפֿן טאַבורעט אין זײַן שטענדיקער פּאָזע, ס׳האָט מיר אויסגעזען, אַז ער דרעמלט הגם דאָס שטיקל ציגאַרעטל, פֿאַרקוועטשט אינעם מויל־ווינקעלע, האָט קוים געטליִעט, צוגעטשעפּעט צו אַ דין קויטיק בלוי רייכל, וואָס האָט זיך גיך צעשמאָלצן אין דער לופֿטן. ער האָט מיך אַ רוף געטאָן מיט דער האַנט, אויס מורא, אַז אויב ער וועט עפֿענען דאָס מויל, קאָן נאָך דאָס שטיקל ציגאַרעטל אַרויספֿאַלן פֿונעם ווינקעלע.

כ׳בין צוגעגאַנגען. פֿון אונטערן דאַשיק האָבן פֿון זייער שאָטן זיך אַרויסגערוקט צוויי פֿײַכטע אויגן. איין אויג, אַ צוגעזשמורעטס פֿונעם רויכל, האָט געטרערט. פֿעטער פֿרויקע האָט זיך אַ שאָקל געטאָן און ווידער פֿאַרגליווערט געוואָרן, נאָר דער דינער האַלדז זײַנער האָט זיך צו מיר דערנענטערט. אַ שאַרף שטאַרצנדיק ביינדל אין מיטן האָט זיך אונטער דער הויט אַ ריר געטאָן און כ׳האָב דערהערט: „ס׳מאַלויעט מיר, ייִנגעלע… אָט דאָ־אָ, — ער האָט צוגעלייגט די דלאָניע צום האַרץ און שוין אויסגעכריפּעט: — אוי, מאַלויעט עס… דאָס אומפֿאַרשטענדלעכע וואָרט איז ווי פֿאַרבײַגעפֿלויגן מײַנע אויערן; דערפֿאַר אָבער האָט מײַן בליק זיך אײַנגעגעסן אין דעם שטיקל ציגאַרעט, נישט צו פֿאַרלאָזן דעם מאָמענט, ווען דאָס אָנגעוואָקסענע אַש וועט אַראָפּפֿאַלן. פּלוצעם האָט זיך דערהערט פֿונעם הויף אַ קוויטשיק ווײַבעריש קולכל: „זיצט שוין ווידער אויף דײַן סידעלע! גיי אַרבעטן! אין שטוב איז קיין פּיצל ברויט נישטאָ!‟

פֿעטער פֿרויקע האָט אויפֿגעציטערט, גלײַך ווי די טרוקענע אויסגעשרייען וואָלטן געווען דרײַ קוילן, אויסגעשאָסן אין אים און געטראָפֿן אין קאָפּ. זיי האָבן מיך אויך אָנגעשראָקן און כ׳בין אַנטלאָפֿן. אין עטלעכע טעג אַרום האָט דאָס זעלבע קולכל שוין דורכגעלעכערט דעם פֿאַראומערטן הימל איבער אונדזער גאַס. ביז מ׳האָט אָפּגעמונטערט די פֿאַרחלשטע שכנה, האָט די ביטערע בשׂורה זיך פֿאַרשפּרייט איבער דער שטאָט: פֿרויקע דער שטריקלדרייער האָט זיך גענומען דאָס לעבן. די מער מדקדקדיקע פּאַרשוינען האָבן געטענהט, אַז פֿרויקע האָט זיך נישט סתּם אויפֿגעהאָנגען, נאָר זיך אויפֿגעהאָנגען אויף זײַן אייגענעם שטריק.

זינט דעמאָלט אָן איז בײַ מיר געבליבן שטעקן אין קאָפּ דאָס וואָרט „מאַלויען‟, ווי אַן אָנדענק פֿון אַ שטריקלדרייען, מעגלעך, דעם לעצטן שטריקלדרייער אין אונדזער שטאָט.

אײַער לאַפּסוס־קאַקטוס