צוזאַמענבראָך (המשך)

עמיל קאַלין

שבת אין דער פֿרי. דער טאַטע האָט געשנאָרכעט הויך אין שלאָפֿצימער. טייל מאָל האָט ער אַרויסגעלאָזט אַ כאָרכל, ווי ער וואָלט זיך דערשטיקט מיט די אייגענע כראָפּענישן, אָבער אין קיך איז נישט דערגאַנגען קיין שאָרך. אויסגעצויגענע שאָטנס, ווי לעבעדיקע מענטשן, וואָלטן שטום געציטערט. פֿאַרשלאָפֿענע זון-שטראַלן זענען געקראָכן צווישן די קרומע צווײַגן פֿון דעם בוים, וואָס איז געשטאַנען פֿאַרן פֿענצטער אין קיך, דאַכט זיך, פֿון ששת-ימי-בראשית אָן און ווערט נישט גרעסער אָדער קלענער, נישט צעצווײַגטער, נישט גרינער און נישט נאַקעטער. די מילדע שטראַלן האָבן געצייכנט אויף דעם גלאַנצנדיקן צודעק פֿון דעם שבתדיקן סאַמאָוואַר אַ פּאָר קרומע ליכטיקע פּאַסן.

איך האָב אַרויסגעצויגן אַ קאַרטאָן־גלאָז פֿון דעם איין-מאָליקן גלעזער־טורעם, וואָס האָט זיך פֿון מײַן צוריר אַ וואַקל געטאָן און זיך אויסגעצויגן אויף דער פֿאַרפֿלעקטער מאַרמערנער פֿלאַך אין דער גאַנצער לענג.

פּלוצעם האָט זיך די טיר אין קאָרידאָר אויפֿגעעפֿנט און אַ מאַנסביל, אַ בן-תּורה, מיט אַ צעשויבערטער באָרד און פּיאות האָט זיך באַוויזן אין קיך. ער האָט געהאַלטן אין דער רעכטער האַנט זײַן טלית-און-תּפֿילין און מיט דער לינקער האַנט געשלעפּט הינטער זיך אַ וויינענדיק ייִנגעלע. דער ייִד איז צוגעגאַנגען מיט זיכערע טריט צו אונדזער שבתדיקן סאַמאָוואַר, אָפּגעלאָזט די האַנט פֿון דעם כליפּענדיקן ייִנגל, דערנאָך, נישט אַרויסלאָזנדיק קיין וואָרט, גענומען אַ קאַרטאָן־גלאָז און אַ קוועטש געטאָן מיטן גראָבן פֿינגער אויפֿן קנעפּל פֿונעם סאַמאָוואַר. אַ דיניק שטרעמל איז אַראָפּגעפֿלאָסן אין דער גלאָז. מיט אַ מאָל האָט דער ייִד אויפֿגעהויבן דעם בליק און באַמערקט, אַז איך שטיי האַרט לעבן אים מיט אַ ליידיקער גלאָז אין דער האַנט און מעסט אָפּ זײַנע באַוועגונגען.

„אָ, גוט שבת!‟, — האָט ער זיך אָנגערופֿן אָן קיין שום חידוש, און אַ קורצווײַליקער שמייכל האָט זיך אָנגעצויגן אויף זײַן באַבערדלט פּנים. — „מאָל דיר אויס, אונדזער סאַמאָוואַר איז נעכטן קאַליע געוואָרן און אָן אַ גלאָז קאַווע אין דער פֿרי בין איך אויס מענטש. אַז איך שטיי אויף, שפּיר איך תּמיד אַ בויערדיקן ווייטיק אַזאַ, דאָ‟, — האָט ער אָנגעוויזן מיטן ראַנד פֿון דער בריִענדיקער גלאָז פּונקט אין מיטן שטערן. — „מענטש, ס’איז נישט אויסצוהאַלטן, ווי אַ פֿויגל וואָלט מיר געפּיקט די געהירן. רעדן מיט מיר אַ וואָרט פֿאַר דעם, וואָס איך טרינק אויס צוויי טעפּלעך קאַווע איז ממש סכּנת-נפֿשות. קענסט זיך נאָכפֿרעגן בײַ מײַן פּלוניתטע. ביסט אַ נײַער שכן, האַ? קוקסט נישט אויס ווי אַ היגער. ביסט געקומען פֿון אויסלאַנד?‟

„איך בין געוואַקסן דאָ‟, — האָב איך געענטפֿערט קורץ און צוגעטרייסלט מיט דער ליידיקער גלאָז, ווי אַ בעטלער בעט אַ נדבֿה בײַ אַ לײַטישן בעל-הבית. דאָס ייִנגל האָט אויפֿגעהערט וויינען און גענומען מיך באַטראַכטן מיט אַ פּאָר גרויסע, ברוינע אויגן און אַן אָפֿענעם מויל.‟
„נו, זייער שיין‟, האָט געזאָגט דער פֿאַריאָגטער ייִד, וואָס איז ווידער געשטאַנען בײַ דער טיר. ער האָט געוואָרפֿן דעם לעצטן בליק אויף הינטערווײַלעכץ און פֿאַרמאַכט די דרויסנדיקע טיר הינטער זיך און זײַן ייִנגל, אָן אַ „זײַ-געזונט‟.

איך האָב זיך אומגעקערט אין צימער מיט דער בריִענדיקער גלאָז קאַווע אין דער האַנט, פֿאַרמאַכט הינטער זיך די טיר., זיך אַוועקגעזעצט אויף דער בעט, האָב איך גענומען באַטראַכטן די ווענט, וועלכע זענען געוואָרן אין פֿאַרלויף מיט יאָרן, ווי אַן אייגענעם אבֿר. איך האָב פֿאַרבראַכט אַזוי פֿיל צײַט צווישן אָט די פֿיר ווענט, אַז זיי זענען געוואָרן איך, און איך בין געוואָרן זיי. זאָל דאָס זײַן צום גוטן אָדער צום שלעכטן.

דער מאַמעס כריפּענישן זענען דערגאַנגען צו מיר ווי אַ טעמפּער אָפּקלאַנג. דער טאַטע האָט געהוסט אַ דויערדיק טרוקן הוסטעניש, זיך געקרעקט מיט דער אייגענער סלינע, אַרויסגעלאָזט אַ כאָרכל, אַ ברום און עס איז ווידער געוואָרן שטיל. דערנאָך האָב איך געהערט מײַן מאַמעס קוויטשיק-סקריפּענדיק קול פֿרעגן ווידער אַ מאָל און אָבער אַ מאָל, ווי פֿון שלאָף אַרויס: „וואָס איז דיר, וואָס? ס’איז דיר גוט איצט?‟ — לסוף האָט זי באַשטעטיקט: „דו האָסט נישט אײַנגענומען דײַנע וויטאַמינען דעריבער הוסטו אַזוי פֿיל.‟ קיין ענטפֿער איז נישט געקומען.

איך האָב זיך צוגערירט מיט די ליפּן צום ראַנד פֿון גלאָז און אַ הייסע פּאַרע האָט מיר אַ זעץ געטאָן אין דער נאָז און די אויגן.

אין אַ געוויסן מאָמענט האָב איך אײַנגעדרעמלט. ווי דורך אַ געדיכטעניש, האָט זיך רוים דורכגעריסן צו מײַנע אויערן מײַן נאָמען: „הערשל! הערשל!‟

שלמהלע איז געשטאַנען אונטער מײַן פֿענצטער, אָנגעטאָן אין אַ ווײַס, צעקנייטש העמד, דער טלית האָט אַראָפּגעהאָנגען פֿון איין אַקסל, דער קאָפּ — עטוואָס פֿאַררוקט אויף צוריק און די אויגן צוגעזשמורעט. צוויי קליינע זונען האָבן לעבעדיק אַרומגעטאַנצט אין די גלעזלעך פֿון זײַנע אַלטמאָדישע ברילן.

„הערשל!‟, — האָט ער ווידער אויסגעשריגן און דער האַלדז-קנאָפּ איז אַדורכגעלאָפֿן אַרויף און אַראָפּ איבער זײַן דאַרן האַלדז.

איך האָב זיך איבערגעבויגן איבערן פֿענצטער.

„שלמהלע, שרײַ נישט אַזוי הויך‟, — האָב איך זיך געסטאַרעט צו רעדן וואָס שטילער. —„וואָס איז מיט דיר? וואָס ברענט?‟
„געטראָפֿן אין פּינטל!‟, — האָט ער גענומען רעדן שטילער. — „אָבער מע קען נישט אַרומרעדן אַזוינע זאָכן דורכן פֿענצטער.‟
„נו, קום אַרײַן.‟

איך האָב אים אַרײַנגעלאָזט אין צימער שאַ-שטיל, קיינער זאָל נישט וויסן וועגן דעם אומדערוואַרטן גאַסט אויף אַ ווײַל, וואָס האָט דערשײַנט בײַ מיר אין מיטן שבת-קודש. שלמהלע האָט זיך אַוועקגעזעצט אויף מײַן בעט, אויסגעטאָן די שיך („אוי, זיי קוועטשן!‟) און שווער אָפּגעאָטעמט. אַז ער איז געקומען צו זיך, האָט ער מיך באַדאַנקט און גענומען די גלאָז קאַווע, וואָס איז נאָך אַלץ געשטאַנען אויף דעם אַלטן שרײַבטיש און זיך אָפּגעקילט.

ער האָט געטאָן אַ זופּ און געזאָגט:
„אוי, פֿאַר וואָס בין איך געגאַנגען דאַווענען הײַנט? בעסער וואָלט איך זיך געלאָזט אַרויסנעמען אַ צאָן. הער אויס, איך גיי אַרײַן צו ר’ יוחנן און וועמען דערזע איך? דו געדענקסט חיים דויטשן, יענעם קאַרגן הונט? ניין? ס’מאַכט נישט אויס. ווי עס זאָל נישט זײַן, געוויינטלעך דאַוונט דער ממזר אין אַן אַנדער שול אָבער גראָד הײַנטיקן שבת האָט ער זיך באַוויזן בײַ ר’ יוחננען. אַזאַ אָנשיקעניש!

„עס איז אַזאַ מעשׂה: איך האָב געבאָרגט בײַ אים מיט אַ שטיקל צײַט צוריק אַ פּאָר טויזנטער. נישט געהאַט קיין אַנדער ברירה. דער חלק איז געלעגן אויפֿן האַלדז. איך בין געבליבן הענגען אין דער לופֿטן, אָן אַן אויסגעריבענער פּרוטה, און געמוזט אָנקומען צו אים, מאָל דיר אויס, אַזאַ אומגליק! אין אַלץ איז שולדיק דער אַדוואָקאַט מײַנער. ער האָט זיך געשוווירן אַ פּאָר מאָל אַ הייליקע שבֿועה, בוכשטעבלעך בנקיטת-חפֿץ, אַז ער וועט אַרבעטן איבער מײַן פּראָצעס מיטן פֿעטער אומזיסט און קריגן בלויז אַ פֿעטן פּראָצענט, אַז דער פּראָצעס וועט זיך אויסלאָזן מיט גוטן. דאָס האָט ער געזאָגט דעמאָלט, אָבער שפּעטער האָט ער גענומען בורטשען און מורמלען, אַז ער אַליין טאַקע דאַרף נישט, חלילה, קיין געלט, נאָר ער האָט אַזוי פֿיל און אַזוי פֿיל הוצאָות… וואָס טוט מען מיט די הוצאות? די מעשׂה מיטן פּראָצעס ציט זיך אַ קאַפּעלע לענגער, ווי מע האָט פֿריִער געמיינט, און מענטשן דאַרפֿן שוין זען אַ לעבעדיקן שקל פֿאַר די אויגן, האָב איך געמוזט באָרגן בײַ דעם דאָזיקן חיים דויטש.

„אַזוי איז ער אַ שיינער ייִד, אָבער אַ שווערער פּאַרשוין. בנאמנות! מע קען נישט איבערקומען מיט דעם ייִד גלאַט מיט רייד. נישט געקוקט אויף זײַן לאַנגער באָרג און שאָקלען זיך בשעתן דאַווענען, איז ער אַ משוגענער הונט, אַ היציקער קאָפּ. עס קען קומען דערצו, אַז ער וועט דיר אָנשפּײַען אַ פֿול פּנים, זידלען, אַז ס’וועט דיר אַזש אויסרינען פֿון די אויערן, מאַכן דיך מיט בלאָטע גלײַך — און דאָס אַלץ פֿאַר אַן עדה ייִדן.‟

שלמהלע האָט אָפּגעאָטעמט אַ רגע. זײַן פּנים איז געוואָרן רויט. ער האָט צוגערוקט ווידער די גלאָז צום מויל, געטאָן אַ שלונג און גערעדט ווײַטער:
„ער האָט מיך גלײַך דערזען מיט זײַנע מערדערישע אויגן פֿון אַ רויבפֿויגל. איך האָב ווויל געוווּסט, אַז עס איז שוין אוממעגלעך זיך אַרויסדרייען פֿון דעם עסק. פֿאַרפֿאַלן! אַ פֿאַרשטערטער עונג-שבת גלײַך פֿון סאַמע אין דער פֿרי. ער האָט נישט געלאָזט לאַנג וואַרטן אויף זיך, באַלד נאָך שמונה-עשׂרה איז ער צוגעגאַנגען פֿול מיט ירגזון, און אַרײַנגעשעפּטשעט מיר אין אויער: ׳נישט אום שבת גערעדט, נאָר איך האָב געהאַט אַ סך געדולד, אָבער מוצאי-שבת מוז דעם עסק ברענגען צו אַ תּכלית. מעג עס זײַן אויך מיט אַ שווה-כּסף.׳ — איך האָב אים געזאָגט: ׳חיים, באַרויִק זיך, מיר זענען ביידע ייִדן און מיר קענען זיך שוין אַ טאָג אָדער צוויי.׳ — זאָגט ער, אַז פּונקט דעריבער שלאָפֿט ער נישט דורך די נעכט. מע טאָר נישט מאַכן געשעפֿטן מיט קיין ייִדן און בפֿרט נישט מיט מיר. ער וועט זען, דו הערסט? — מ’זאָל וויסן פּונקט סאַראַ פּאַרשוין שלמה גאָלדמאַן איז — ׳אַ גנבֿ!׳, — האָט ער צעשמירט שפּײַעכץ איבער מײַן גאַנצן אויער. האָסט געהערט אַ מאָל אַזאַ עזות? ער קומט צו צו אַ ייִד בשעת ער שטייט שבת פֿאַר ריבונו-של-עולם און ברענגט איבער די ליפּן אַזוינע ווערטער? ירידת-הדורות! נו, אָבער צאָלן מוז מען, ווײַל באַלד וועט זײַן שוין נאָך אַלעמען.‟
„שלוימעלע, ד’ווייסט‟, — האָב איך אָנגעהויבן שטאַמלען. — „גראָד איצט האַלט איך אַ ביסל שמאָל מיט געלט. אַז ס’וועט זיך מאַכן אַן אַנדער געלעגנהייט — מיטן גרעסטן פֿאַרגעניגן. דו מעגסט מיר גלייבן, אַז איך וועל נישט זײַן קיין פּיאַווקע, ווי חיים דויטש. איך פֿאַרשטיי, אַז דו האָסט דײַנע אייגענע שוועריקייטן, נאָר איצט איז עס אַ ביסל קאָמפּליצירט.‟
„עט, ברודערל‟, — האָט שלמהלע געמאַכט אַ מאַך אַוועק מיט דער האַנט. — „נישט דיך האָב איך געמיינט.‟

די מאַמע האָט געעפֿנט די טיר אויף אַ שפּאַרונע, אַרײַנגעקוקט אַ רגעלע, אַ קלאַפּ געטאָן אין דער טיר מיט איר דאַרן פֿויסט, און לסוף זי געעפֿנט אין גאַנצן.

„אַזאַ חשובֿער גאַסט! גוט שבת, שלמהלע!‟ — האָט זי זיך אָנגערופֿן. — „אַ טײַערער גאַסט.‟
„אַ גוט שבת, פֿרוי גרינבערג‟, — האָט שלמהלע געזופּט ווידער פֿון דער קאַלטער קאַווע.
„אַז דו האָסט שוין געעפֿנט די טיר, צו וואָס האָסטו זיך מטריח געווען אָנקלאַפּן אויך?‟
„הערשל, פֿאַר וואָס וואַרפֿסטו אויף אַלץ אָן אַן אומחן?‟, האָט די מאַמע זיך געווענדט צו מיר. — „איך האָב נאָר געוואָלט וויסן, אויב דער גאַסט נייטיקט זיך אין עפּעס. וואָס איז דיר? אַלץ רופֿט בײַ דיר אַרויס אומצופֿרידנקייט. דו מעסט אַלץ אָן קרום.‟ — און צו שלמהלען האָט זי געזאָגט: „הערשל איז דאָ, ווײַל ער האָט באַשלאָסן צו נעמען אַ וואַקאַציע פֿונעם לעבן, מאַכן אַן איבעררײַס. נאָר ער האָט פֿאַרגעסן, אַז גאָט איז קיינמאָל נישט אויף וואַקאַציע. תּמיד קוקט ער אַראָפּ צו אונדז: מעסט, וועגט, באַטראַכט. פֿון גאָט קען מען זיך נישט באַהאַלטן.‟
„אויף דער פּענסיע איז די מאַמע געוואָרן דבֿורה די נבֿיאה. זי האַלט גאָט בײַ דער באָרד. נו, זייער שיין!‟

שלמהלע האָט זיך צעשמייכלט און, קוים דערשטיקנדיק אין זיך אַ געזונטן געלעכטער, האָט ער באַרויִקט די מאַמע: „פֿרוי גרינבערג, איך פֿאַרזיכער אײַך, אַז אײַער הערשל איז אין גוטע הענט. איך וועל מאַכן פֿון אים אַ מענטש.‟

די מאַמע איז אַרויס פֿון צימער און שלמהלע האָט גענומען רעדן שטיל, פֿאַרטרוילעך:

„הערסט? דער פּלאַן איז אַזאַ. געדענקסטו מײַן געליבטע, די באָבעשי, אַיאָ? זי פֿאַרברענגט הײַנטיקן שבת בײַ איר טאָכטער און אייניקלעך אין נתּניה. איר שטוב איז ליידיק, אָבער נישט אין גאַנצן ליידיק‟, — האָט שלמהלע געטאָן אַ וווּנק. — „פֿאַרשטייסט מיך? זי האָט אַ שאַכטל צירונג, עפּעס אַ ירושה פֿון איר באָבען אָדער עלטער-באָבען, ווייסעך? אַמאָליקע צירונג. מע קען באַקומען פֿאַר זיי אַ שיינעם פּרײַז.‟
„שלמהלע, דאָס איז אַ גנבֿה‟, —האָב איך געזאָגט און זיך געגעבן אַ הייב פֿון בעט.

שלמהלע האָט זיך דערשראָקן:

„אַ גנבֿה? חס-ושלום. איך האָב דאָך איר שליסל בײַ מיר. איך האָב זי, חס-ושלום, נישט געצוווּנגען איבערצוגעבן דעם שליסל. איך גיי אַרײַן און אַרויס פֿון איר דירה פֿראַנק-און-פֿרײַ.‟
„זאָל זײַן, אויב אַזוי איז דאָס אַ גזלה. שלמהלע, ס׳איז נישט פֿאַר מיר אַזאַ זאַך. גיי אַהין געזונטערהייט און טו אָפּ וואָס דײַן האַרץ באַגערט, אָבער איך וויל נישט האָבן קיין חלק דערין.‟
„חלילה! כ’בין נישט קיין גזלן. אַ גזלן נעמט דאָך בגוואַלד. איך נעם אויף באָרג. אַ הלוואה אַזאַ, נישט מער. איך וואָלט איר אַלץ דערקלערט מיט שׂכל, אָבער, ליידער, זי איז נישטאָ. דער זייגער לויפֿט און המלאָכה מרובה. מאָרגן, אַמשפּעטסטן מוז איך האָבן פּעטשע-מעטשע, אַנישט וועט זײַן חושך. האָב נישט קיין מורא, ברודערל, איך שלעפּ דיר נישט אַרײַן אין קיין שום בלאָטע, וואָס פּלוצעם? איבערמאָרגן און אפֿשר אויך מאָרגן, וועל איך קריגן געלט אָפּקויפֿן דעם משכּן — און פּטור אַן עסק. כּשר-וישר.‟
„גוט, געבענטשט זאָלן זײַן די הענט וואָס נעמען. פֿאָר געזונטערהייט. צו וואָס דאַרפֿסטו מיך האָבן דאָרט?‟
„אָט, איצט הייבסטו אָן צו רעדן! האָסט אויך אַ שטיקל ראָלע אין מײַן פּלאַן. די ראָלע פֿון אַ מבֿין. איך האָב נישט קיין אויג פֿאַר צירונג. בײַ מיר זעען אויס אַ שטיק געפֿאַרבט גלאָז און אַ טײַער דיאַמאַנט פּונקט דאָס זעלבע. אויב איך וועל מזנה זײַן נאָך מײַנע אויגן וועל איך משכּנען אַ צאַצקע. איך דאַרף נאָך אַ פּאָר אויגן.‟

שלמהלעס חבֿרטע, די באָבעשי, האָט געוווינט אין רחבֿיה אויף אוסישקין־גאַס. דאָס אומענדלעכע גיין אַהין, שנײַדן זיך אַ וועג דורך דעם געלן, פֿאַרבלענדנדיקן נאָכמיטיקן ליכט און דער מידברדיקער, טרוקענער היץ, איז געווען אַ נישט דאָיִקע אָפּקומעניש, ווי גאָט שטראָפֿט אונדז פֿאָרויס פֿאַר נאָך נישט באַגאַנגענע זינד. מיר האָבן קוים געשלעפּט אונדזערע שאָטנס מיט זיך איבער די פֿיבערדיקע טראָטואַרן און פּוסטע, שבתדיק-פֿאַרשלאָפֿענע גאַסן. מיר האָבן נישט גערעדט קיין סך. יעדער איז געווען פֿאַרטאָן אין די אייגענע מחשבֿות און קערפּערלעכע יסורים.

דער אַלטער, דרײַ שטאָקיקער בנין אויף אוסישקין־גאַס, ווּוּ שלמהלעס חבֿרטע האָט געוווינט, האָט זיך צונויפֿגעקוועטשט צווישן צוויי הויכע, נײַ-אויפֿגעקומענע בנינים. ער האָט ווי געפֿירט אַ פֿאַרשפּילטע מערכה פֿאַר אַן אייגענעם שטח און זיך בלית-ברירה באַנוגנט מיט אַ שמאָלן גערטנדל מיט טרוקענער, צעברעקלדיקער ערד און עטלעכע שטעכיקע קוסטעס און אויסגעטריקנטע דערנער, וואָס האָבן אַרומגעלעקט זײַנע ווענט פֿון אַלע זײַטן. שלמהלע האָט פֿלינק אַרויפֿגעקלעטערט איבער די טונקעלע טרעפּ צו דעם צווייטן שטאָק, אַ דריי געטאָן מיט די שליסלען אין דעם שלאָסלאָך, אָבער די טיר האָט זיך נישט געטאָן קיין ריר פֿון אָרט, געבליבן פֿאַרשלאָסן, ווי אויף צו להכעיס. ער האָט אָנגעהויבן שעלטן אונטער דער נאָז און האַסטיק דרייען די שליסלען אַהין און אַהער מיט שוויציקע הענט. עס האָט זיך דערהערט אַ שטילן קנאַק פֿון אינעווייניק און די טיר האָט זיך לסוף געגעבן אַן עפֿן.

מיר זענען ביידע אַרײַנגעפֿאַלן אין אַ האַלב פֿאַרטונקלטן וווינצימער. די לאָדנס זענען געווען אַראָפּגעלאָזט. עס איז געשטאַנען אין דער דירה אַ דערשטיקנדיקע היץ. בײַ אַ קליינעם ווענטילאַטאָר האָבן זיך די פֿלעגלען פֿויל געדרייט מיט אַ הייזעריקן קרעכץ. עס האָט מיך אַרומגענומען יענע אומהיימלעכע, גוט באַקאַנטע געפֿיל פֿון די קינדער־יאָרן, אַז עמעצער קוקט מיר נאָך, באַטראַכט מיט שטרענגקייט מײַנע מעשׂים. שלמהלע האָט זיך, פֿון דעסטוועגן, געפֿילט ווי בײַ זיך אין דער היים.

„הערש, וואָס ביסטו אַזוי פֿאַרקלעמט?‟, — האָט שלמהלע געזאָגט הויך און מיר געטאָן אַ קלאַפּ איבער דער פּלייצע. — „מעגסט זיך פֿילן דאָ, ווי בײַ זיך אין דער היים.‟

ער האָט אָנגעוויזן אויף דער שמאָלער קיך, וווּ עס האָט געזשומעט אַ ווײַסער, פֿאַרצײַטיקער „אמקור‟־אײַזקאַסטן: „שעם דיך נישט, נעם, נעם דיר אַ טרונק, נעם עפּעס אין מויל אַרײַן. איך וועל דערווײַל געפֿינען דאָס שאַכטל מיט צירונג.‟

איבער אַ גרויסן, שווערן טעלעוויזאָר פֿון יענע, וואָס מ׳פֿלעגט פֿאַרקויפֿן מיט דרײַסיק יאָר צוריק, זענען געהאָנגען צוויי באַרעמלטע פֿאָטאָגראַפֿיעס: פֿון דער לינקער שוואַרץ־ווײַסער פֿאָטאָגראַפֿיע האָט אַראָפּגעשמייכלט אַ יונגן פּאָרפֿאָלק: דער חתן, אַ יונגערמאַנטשיק מיט אַ קאָפּ שיטערע האָר, אָנגעטאָן אין אַ שווערן אָנצוג, האָט אַרויסגעקוועטשט פֿון זיך אַ ייִנגליש-פֿאַרשעמטן שמייכל. אויף דעם שמייכלענדיקן פּנים פֿון דער כּלה איז געלעגן אַ מיידלישע פֿאַרחלומטקייט און נאַיִווקייט. די צווייטע פֿאָטאָגראַפֿיע, דאָס מאָל מיט לעבעדיקע קאָלירן, איז געווען אַ פּאָרטרעט פֿון אַ פֿרוי, דאַכט זיך, די אַמאָליקע כּלה. זי האָט געהאַט איצט אַ שופּע גרויע, געדיכטע האָר, צונויפֿגענומען אין אַ הויכן גרעק. איבערן שטערן האָבן זיך אויסגעצויגן אַ טוץ קרומע ליניעס, געאַקערטע דורך דער צײַט און די אומפֿאַרמײַדלעכע פּלאָגענישן, וואָס דאָס לעבן שענקט אַיעדן איינעם, די באַקן, שוין צעקנייטשט און אײַנגעפֿאַלן. פֿון די קליינע שוואַרצע אויגן האָט אַרויסגעקוקט אַ סאָרט מובֿולבלטער חידוש, ווי בײַ יענע, וואָס די דעמענציע האָט ערשט געלאָזט פֿון זיך וויסן.

„שלמהלע‟, — האָב איך געשעפּטשעט. — „יענע אויף די פֿאָטאָגראַפֿיעס, זי איז דײַן חבֿרטע, אַיאָ?‟

שלמהלע האָט אַרויסגענומען אַ הילצערנעם שאַכטל פֿון אַ שאָפֿלאָד, אַן עפֿן געטאָן דעם געשניצטן צודעק און גענומען נישטערן מיט אַ טראַסק אין דער אַלטמאָדישער צירונג.

„יאָ, וואָס איז?‟, — האָט ער גערעדט צו מיר און באַטראַטן בשעת-מעשׂה אַ שווערע קייט. — „נו, יאָ. די צײַט שטייט נישט אויף איין אָרט. איך בין אויך נישט איבעריק שיין.‟
„און זי איז געזונט? אויף דער פֿאָטאָגראַפֿיע זעט זי אויס אַ ביסל צעמישט און עס איז מיר אײַגעפֿאַלן, אַז אפֿשר…‟

שלמהלע האָט אויפֿגעהערט באַטראַכטן די קייט, אויף אַ ווײַל אויפֿגעהויבן דעם קאָפּ און געקוקט אויף מיר.

„אַלץ אין איינעם איז נישטאָ בײַ קיינעם. געוויס, איז זי שוין נישט קיין מיידעלע. דאָ און דאָרט פֿליט איר עפּעס אַרויס פֿון קאָפּ. זי פֿאַרגעסט אַ ביסל, אָבער זי נעמט אײַן רפֿואות און וויטאַמינען און זיי אַרבעטן מעשׂים.‟

אַ זקניש, האַלב פֿאַרשלאָפֿן, פֿאַרזשאַווערט קול האָט זיך אַרויסגעקײַקלט פֿון אַן צווייטן צימער: „וואָס קומט דאָ פֿאָר? ווער איז דאָרט?‟

שלמהלע האָט געכאַפּט גיך וואָס דאָ טוט זיך: ער האָט פֿלינק אַרײַנגעוואָרפֿן די שווערע קייט אין טלית-זעקל, אַ כאַפּ געטאָן אַ בראַסליעט און עס אַרײַנגעוואָרפֿן אויך, געמאַכט צוויי ברייטע טריט צו דער טיר און פֿאַרשוווּנדן געוואָרן אין אַ בראָכצאָל פֿון אַ סעקונדע.

מײַן קאָפּ האָט נישט געאַרבעט אַזוי גיך; ביז איך האָב זיך גוט אומגעקוקט, האָט זיך דערהערט פֿון דעם קאָרידאָר אַ שאָרכעניש פֿון שטעקשיך. אַ באַיאָרטע פֿרוי מיט אַ פֿאַרקנייטשטער צורה און אַ שופּע גרויע, צעשויבערטע האָר, אָנגעטאָן אין אַ שטוביק כאַלאַטל, האָט זיך באַוויזן אין וווינצימער. זי האָט מיך באַטראַכט מיט אַ פּאָר קליינע שוואַרצע אויגן. אירע ליפּן האָבן זיך געגעבן אַ ריר, כּדי עפּעס זאָגן, אָבער קיין קלאַנג האָט זיך נישט אַרויסבאַקומען בײַ איר.

„איך בין פֿון דער אינספּעקציע‟, — האָב איך אַרויסגעשטאַמלט, נישט האָבנדיק דעם מינדסטן אַנונג וואָס איך וועל ווײַטער זאָגן.
„שלמהלע?‟, האָט זי געפֿרעגט מיט אַ קווענקלעניש אין קול און געפּינטלט מיט די קליינע אויגן. — „שלמהלע?‟
„ניין, אינספּעקציע!‟, — האָב איך געזאָגט הויך. — „אינספּעקציע פֿון די הײַזער!‟
„וועלכע הײַזער?‟, — האָט זי ווידער אַ פּינטל געטאָן מיט די אויגן און געווענדט איר לינקן אויער צו מיר, ווי עס טוען יענע, וואָס האָבן אַ שוואַכן געהער.

מײַנע אײַנפֿאַלן האָבן זיך אויסגעשעפּט.

„פֿון די הײַזער‟, — האָב איך אַ מורמל געטאָן, צוגעגאַנגען מיט קליינע, קעצישע טריט צו דער טיר, זיך אַנטשולדיקט פֿאַר דער שטערונג אין סאַמע מיטן שבת און געדאַנקט פֿאַר איר צײַט.

איך האָב פֿאָרזיכטיק פֿאַרמאַכט די טיר און דערהערט ווידער ווי דאָס זקנישע קול פֿרעגן: „וועלכע הײַזער?‟. — איך בין אַראָפּגעלאָפֿן איבער די טונקעלע טרעפּ מיט איין אָטעם, כאָטש קיינער האָט מיך נישט נאָכגעיאָגט. די גאַס אונטן האָט מיך אויפֿגענומען אַ שטילע און אַ גלײַכגילטיקע, ווי דער מענטשלעכער מין וואָלט זי פֿאַרלאָזט. צוויי קעץ האָבן מיך אָנגעקוקט מיט חשד הינטער אַ טרוקענעם קוסט, פֿון וועלכן ס׳האָבן אַרויסגעשטרעקט האַרטע, שטעכיקע צווײַגן. פֿון שלמהלען איז נישט געבליבן קיין שפּור. דער בנין איז נעלם געוואָרן הינטער ביידע נײַע, אויפֿגעקומענע מיאוסע בנינים. נאָך אַ ווײַל זענען מײַנע טריט געוואָרן לאַנגזאַמער. „זי פֿאַרגעסט אַ ביסל‟, — האָט אַ קול אין מיר איבערגעחזרט שלמהלעס ווערטער. גלײַך דערנאָך האָט אַ בליץ געטאָן אין מײַן געדאַנק, ווי פֿון זיך אַליין, אַ כּמעט-פֿאַרגעסענער זאָג, מיט וועלכן די באָבע פֿלעגט זיך כּסדר באַניצן, געוויינטלעך, בעת אַ שמועס וועגן געלט-ענינים: „פֿון אַ ביסל און נאָך אַ ביסל ווערט אַ פֿולע שיסל.‟

המשך קומט