צוזאַמענבראָך (המשך)

עמיל קאַלין

נאָך דער שבת-סעודה איז אונדז אַלעמען באַפֿאַלן אַ שווערע מידקייט. די שוועסטער און פֿײַוויש, פֿאַרשלאָפֿענע מיט האַלב פֿאַרמאַכטע אויגן און קלאָג-רייד אין די מײַלער, האָבן זיך אַוועקגעשאַרט צו זיך אַהיים, אַ מהלך פֿון אַן ערך צען מינוט צופֿוס. דער טאַטע איז אַרײַנגעגאַנגען אין בית-הכּיסא מיט דער צעקנייטשטער צײַטונג אין דער האַנט און האָט געפּראַוועט דאָרט זײַן שבת-צו-נאַכטדיקן, צעצויגענעם „ויחנו‟. שוין יאָרן, וואָס ער לײַדט פֿון מערידן, אולקוס, ברענענישן און אַלערליי פֿאַרדײַונג־פּראָבלעמען. פֿון צײַט צו צײַט זענען דערגאַנגען פֿונעם וווינצימער טעמפּע, האַלב חייִשע ווייטיק-קרעכצן. דעם טאַטן איז קיינמאָל נישט אײַנגעפֿאַלן זיך באַראַטן מיט אַ דאָקטער אָדער דורכמאַכן אַנאַליזן.

די מאַמע האָט אויסגעמײַסטרעוועט אַ ספּעציעלע דיעטע פֿאַר אים, וואָס באַשטייט, מערסטנטייל, פֿון גרינע אויפּסטן און בעבעלעך ווי אויך כּל-המינים ניס. די אַזוי גערופֿענע „דיעטע‟ איז אַ הײַפֿל אײַנרעדענישן און באָבע-רפֿואות, צונויפֿגעשטוקעוועט מיט קנאַפּן מעדיצינישן מבֿינות. איך האָב אַמאָל געלאָזט פֿאַלן אַ וואָרט, אַז די דאָזיקע דיעטע דערגרייכט נישט איר ציל. זי פֿאַרשאַפֿט דעם טאַטן מער ווייטיק און עגמת-נפֿש, אָבער די מאַמע האָט זיך גוט געבייזערט און מיך באַשולדיקט אין גלײַכגילט און סאַבאָטאַזש קעגן דעם טאַטנס קישקעס. דאָס וואָס ס׳איז געשטאַנען אין אָנהייב אויף אַ שטאַפּל פֿאַר אַ בויך-סבֿרא איז, מיט דעם פֿאַרלויף פֿון חדשים און יאָרן, געשטיגן אַ פּאָר טרעפּ און איז געוואָרן אַ פֿעסטגעשטעלטער פֿאַקט, אויף וועלכן מע טאָר נישט מקשה זײַן.

אַ בערגל שמוציקע געשיר האָט זיך גערוט אין אָפּגאָס. די מאַמע וועט זיך צורירן צו זיי ערשט מוצאי-שבת, נאָך דעם וואָס עס וועלן זיך באַווײַזן דרײַ שטערן אין הימל. איצט איז זי געזעסן אויף דער סאָפֿע און ווידער צוגערוקט דזשעיקאָב-יעקבֿס ביכעלע צו דער נאָז און געפּרוּווט דעשיפֿרירן די פֿרעמדע שפּראַך מיט קנאַפּער הצלחה; זי האָט עפּעס געמורמלט צו זיך, זיך פֿאַרהאַקט, פֿאַרהוסט.

„הערש, וואָס שרײַבט ער ווײַטער?‟ — האָט זי זיך פּלוצעם געווענדט צו מיר.

איך בין געשטאַנען לעבן דעם ברייטן פֿענצטער אין וווינצימער און באַטראַכט דעם דרויסן, וואָס איז פֿאַרהוילן געוואָרן אין חושך.

„איך האָב דיר שוין געזאָגט‟ — האָב איך געענטפֿערט אָן חשק. — „ער שיט דאָרט מיט איבערגעקײַטע לאָזונגען. די ווערטער שטייען אויף דעם נידעריקסטן שטאַפּל. דזשעיקאָב-יעקבס עפֿנטלעכע געשטאַלט איז די איינציקע זאַך, וואָס איז וויכטיק און זי דאַרף מען אויפֿהאַלטן מיט אַלע מעגלעכע מיטלען.‟

איך האָב פּלוצעם פֿײַנט באַקומען צו הערן די אייגענע שטים. זי האָט געקלונגען מער פֿאַרביסן, ווי איך וואָלט געוואָלט. די מאַמע האָט אַוועקגעלייגט דאָס בוך און מיך אָנגעקוקט מיט פֿאַרוווּנדערונג:

„יעקבֿ האָט דען אַן עפֿנטלעכע געשטאַלט?‟
„אַנישט, פֿאַרוואָס דאַרף ער זיך דאַרן דעם קאָפּ אָנצושרײַבן אַזאַ בוך? און אפֿשר האָט עס אָנגעשריבן אַ שאָטנס-שרײַבער און יעקבֿ האָט אים געצאָלט דערפֿאַר? געלט רעגירט די וועלט.‟
„ניין, דאָס גלייב איך נישט!‟, האָט זי כּמעט געשריגן.

איך האָב געצויגן מיט די אַקסלען און אַרײַן צו זיך אין צימער. בעסער זיך שלאָגן מיטן קאָפּ אין דער וואַנט ווי פּרוּוון בײַטן אַ דעה בײַ דער מאַמען. איך בין געזעסן אויפֿן בעט און גענומען באַטראַכטן די ווענט. קורץ דערנאָך האָב איך דערפֿילט אַ שטיקעניש. דאָס אָטעמען איז אָנגעקומען שווער. עס איז מיר געוואָרן ענג, ווי די פֿיר ווענט וואָלטן געמאַכט יד-אַחת און זיי רוקן זיך צונויף צוביסלעך און דער צימער ווערט וואָס אַ מאָל קלענער. פּלוצעם איז מיך באַפֿאַלן אַ מסוכּנע לעכצונג נאָך אַ ציגאַרעט. אָפֿיציעל האָב איך זיך אָפּגעוווינט פֿון רייכערן מיט אַ פּאָר יאָר צוריק, אָבער איך האָב נאָך אַלץ געזינדיקט דאָ און דאָרט, כּדי צו פֿאַרטרײַבן דעם לאַנגווײַל אָדער אָפּשטילן דעם געמיט. איך האָב אויפֿגעמאַכט די וואַליזע און אין איר גענישטערט שטיל, קיינער זאָל נישט דערהערן. מײַנע הענט האָבן געשוויצט. דאָס פּעקל ציגאַרעט איז געלעגן אונטער אַ הײַפֿל צעקנייטשטע מלבושים. דאָס געפֿיל, אַז עמעצער קוקט זיך צו איז ווידער אויפֿגעשוווּמען. אַ שטענדיקער, שטרענגער צושויער האָט זיך פּאַסמאַקעוועט מיט מײַנע שוואַכקייטן, אָפּגעלאַכט פֿון מײַנע אילוזיעס און באַמיִונגען, באַטראַכט מיך מיט ביטול, געזאָגט אָן אַ קול: „האָב געדולד, איך וואַרט לאַנג און שטראָף האַרב.‟

איך האָב געהאַט אַ פֿאָרגעפֿיל, אַז איך האָב פֿאַרגעסן דעם צינדער בשעתן אײַנפּאַקן די וואַליזע. איך וועל מוזן איצט „אַוועקשלעפּן‟ שוועבעלעך פֿון קיך, נו, יענע מעשׂה! האָב איך גערעדט צו זיך. איך האָב געווענדט דעם בליק אויף אַ זײַט. דער צינדער איז געשטאַנען אויפֿן קאַמאָד, גלײַך פֿאַר מײַנע אויגן. ווער האָט גאָטס דרכים!

איך האָב געוואָלט זיך אַרויסשאַרן בגנבֿה, אָבער די מאַמע האָט מיך געפּאַקט האַרט בײַ דער טיר, וואָס פֿירט אין גאָטס פֿרײַער וועלט.

„וווּהין גייסטו אין אַזאַ שפּעטער שעה?‟ — האָט זי געפֿרעגט, ווי עס וואָלט נישט אַריבער מער ווי צען יאָר זינט איך האָב פֿאַרלאָזט די היים.
„דאָ, אַרום. איך מוז דורכלופֿטערן די געהירן.‟
„ס׳איז דאָך פּוסט אין דרויסן. ווער שטעקט אַרויס די נאָז ערבֿ-שבת? עס גייען אַרום נאָר אַראַבער, האַלט די אויגן אָפֿן!‟
„איך וועל זיך נישט דערווײַטערן צו פֿיל‟, — האָב איך געזאָגט און אַ קנויל האָט זיך מיר געשטעלט אין האַלדז. איך האָב האַסטיק אַן עפֿן געטאָן די טיר.

די מאַמע האָט זיך נישט באַרויִקט אין גאַנצן:

„איך האָב ערגעץ געלייענט, אַז מערסטנטייל אַקצידענטן און אומגליקן געשען אין דער היים אָדער אין דער נאָענטער סבֿיבֿה.‟

איך בין שוין געשטאַנען מיט איין פֿוס אין דרויסן.
„יאָ, נו, דאָס איז גאַנץ מעגלעך‟, — האָבן איך געזאָגט אויף הינטערווײַלעכץ. — „קינדער, למשל, זענען קליינע אַקצידענטן.‟ — די מאַמע האָט געעפֿנט דאָס מויל עפּעס זאָגן, אָבער איידער זי האָט געהאַט די געלעגנהייט אַרויסרעדן אַ וואָרט, האָב איך פֿאַרמאַכט די טיר.

איך בין אַרויסגעגאַנגען פֿון אונדזער בנין. די שטאָט איז ווי געלעגן פֿאַרחלשט אין די חמימה, וואָס איז נאָך אַלץ נישט אָפּגעטראָטן. די טרוקענע, מידברדיקע לופֿט איז געשטאַנען סטאַטעטשנע. דער הימל, שוואַרץ ווי סמאָלע, האָט זיך ווי אַנידערגעלייגט נענטער צו דער ערד. די בנינים אַרום: שוואַרצע, לענגערע, פֿירעקיקע שאַכטלעך, אָנגעשטאָפּט מיט מענטשן, האָבן זיך ווי גענומען באַוועגן אין דער געדיכטער פֿינצטערניש. קרומע שאָטנס האָבן זיך געשאָקלט אַהין-און-אַהער הינטער די באַלויכטענע פֿענצטער. געציילטע אויטאָס זענען פֿאַרבײַגעפֿאָרן מיט גרויס אײַלעניש אויף הערצל־גאַס, פֿאַרשטערנדיק די שבתדיקע שטילקייט מיט אָפּהילכיקע מאָטאָר-רעווענישן. איך האָב זיך דערווײַטערט אַ ביסל פֿון דעם בנין. אַרײַנגערוקט די יאַרמלקע אין דער הינטערשטער הויזן-קעשענע, האָב איך פֿאַרקוועטשט דעם ציגאַרעט צווישן די ליפּן, אַ דריי געטאָן דאָס רעדעלע פֿון דעם צינדער און צוגערוקט דאָס ציטערנדיקע פֿלעמל צום ציגאַרעט-עק. אַ גוטן שבת, וועלט! דער עק האָט זיך אָנגעצונדן מיט אַ קנאַק און אַ קנויל ביטערער, בריִענדיקער רויך האָט אָנגעפֿולט מײַן גומען. איך האָב אַרויסגעבלאָזן אַ זײַל רויך און ער האָט מיר אַ שטאָך געטאָן אין די אויגן.

פּלוצעם האָט זיך עמעצער הינטער מיר אָנגערופֿן: „קוקט אים אָן. הערש גרינבערג, בכבֿודו-ובעצמו, שטייט ערבֿ-שבת מיטן בלויזן קאָפּ און פֿאַררייכערט אַ ציגאַרעט, זייער שיין, בנאמנות!‟

אַ הויכע, אײַנגעבויגענע געשטאַלט איז אַרויסגעשפּרונגען פֿון הינטער די קוסטעס. איך האָב געטאָן אַ צאַפּל. דער ציגאַרעט האָט זיך אַרויסגעגליטשט פֿון די פֿינגער, אָבער איך האָב באַוויזן אים אַ כאַפּ טאָן בײַם עק.

„מילא, כאָטש ס’איז חילול־שבת און בפֿרהסיא דערצו‟, — האָט דאָס קול פֿאַרצויגן די ווערטער מיט אַ וויינענדיקן ניגון. — „דאַרף מען אַיעדן ייִד דן זײַן לכּף-זכות‟. איך האָב אויסגעשאָסן אַ געלעכטער. דאָס קול האָט אים געמסרט: געווען איז דאָס שלמהלע, מײַן חבֿר און חבֿרותא פֿון די ישיבֿה־יאָרן.

זײַן אויסזען האָט זיך נישט שטאַרק געביטן: אַ דאַרער, אַ הויכער, מיט אײַנגעבויגענע אַקסלען און אַ פּאָר דינע אָרעמס. דער הויקער האָט זיך נישט צעוואַקסן און אויך זיך נישט אײַנגעשרומפּן. דער לענגלעכער קאָפּ מיטן שמאָלן קין און ברייטן שטערן איז געלעגן אויף דער אַקסלען, ווי אָן אַ האַלדז. די באָרד און די פּיאות זענען פֿאַרשוווּנדן געוואָרן. אויף זײַן פֿאַרשוויצטער נאָז זענען קרום געהאָנגען, ווי דעמאָלט, צוריק מיט יאָרן, אַ פּאָר דיקע ברילן מיט אַ שוואַרץ, אַלטמאָדיש רעמל, ווי עס פֿלעגן די רביים טראָגן מיט פֿופֿציק יאָר צוריק.

„שלמהלע, משוגענער איינער‟, — האָב איך מיט אים אַ שטיף געטאָן. — „וואָס טוסטו דאָ? האָסט נישט געוווּסט, אַז נאָר אַראַבער גייען איצט אַרום? ערלעכע ייִדן שלאָפֿן: מיטן ווײַב אָדער אָן דעם ווײַב.‟

ער האָט זיך צעשמייכלט: „כ’בין דען ערלעך בײַ דיר? איצט שליאָנדערן זיך אַרום אַזוינע פֿאַרזעענישן — גאָט זאָל אָפּהיטן. מאָל דיר אויס, זיי זענען נישט מסוגל זיך צופּאַסן צו די כּללים בײַ אָנשי-שלומנו.‟

איך האָב געטאָן נאָך אַ צי פֿון דעם ציגאַרעט און געזאָגט: „ביסט געווען ערלעך ס׳לעצטע מאָל, ווען איך האָב דיך געזען, דאַכט זיך, מיט אַן ערך צען יאָר צוריק. דעמאָלט ביסטו געווען אַ זײַדענער יונגער־מאַן, מיט אַ שיטער בערדל, ביידע פּיאות צוריקגערוקט הינטער די אויערן, אַ צדיקל אין וואַטע. אַזאַ איינער, וואָס האָט, נעבעך, נאָך נישט פֿאַרזוכט פֿון עץ-הדעת, שאָקלט זיך פֿרום איבער דער גמרא, גיט אַ תּירוץ וועגן אַן איי וואָס איז געבוירן געוואָרן אום יום-טובֿ, רעדט מיט פֿײַער-פֿלאַם וועגן חבֿלי-משיח…‟

„יאָ, זינט דעמאָלט זענען אַ סך וואַסערן אַראָפּגעפֿלאָסן דורך אַ-סך טואַלעטן, דאָס אַלץ געהערט שוין צו די פֿאַרגעלטע בלעטער. דער פֿאָדעם האָט זיך איבערגעריסן בײַ דיר, אַז איך בין נאָך געווען אַ שנעקל.‟
„יעדער האָט דורכגעמאַכט זינט דעמאָלט וואַרעמס און קאַלטס‟, — האָב איך געזאָגט און מײַנע הענט האָבן גענומען זוכן נאָך אַ ציגאַרעט ווי אויף אייגענער אַחריות, כאָטש די ערשטע האָט זיך נישט אין גאַנצן אויסגערייכערט.

שלוימעלע האָט גענומען דרייען אַ קנעפּל אויף מײַן שבתדיקן העמד.

„האָב נישט קיין מורא‟, — האָבן זײַנע ליפּן זיך אַ אויסגעבויגן אין אַ קרומלעכן שמייכל. — „כ׳וועל דיר אַלץ דערציילן, נאָר דו — אַנטלויף נישט.‟
„איך האָב נישט וווּהין צו אַנטלויפֿן‟, — האָב איך געענטפֿערט און גענומען אַ לעצטן צי פֿון דעם האַלב פֿאַרלאָשענעם ציגאַרעט.
„נאָך דער ישיבֿה, האָט מען מיך נישט גענומען אויף מיליטערישער דינסט. די אייביקע מעשׂה — דער שיינער האָרב מײַנער… אויב איך וואָלט געהאַט אַ מאָל אַ חשק צו נעמען אַ ביקס אין דער האַנט אַרײַן און זיך שלאָגן מיט די שׂונאים, האָט אַ קליינע, דיקע זעלנערין געמאַכט צו אַלץ אַן עק; זי האָט זיך נישט געקווענקלט קיין סך און טראַך! אַ שטעמפּל געטאָן מיט דעם ׳פּראָפֿיל איין-און-צוואַנציק׳ און גיי זײַ שמשון־הגיבור הינטער דער מאַמעס פֿאַרטעך. איך האָב געוואָלט זיך שטעלן פֿרײַוויליק צו דער דינסט, נאָר די אַרמיי האָט אַרויסגעוויזן ווייניק התלהבֿות. וואָס האָב איך שוין געקענט טאָן? האָב איך חתונה געהאַט. נישט געטראָפֿן גוט מיט דער אישה… איך האָב עס ערשט פֿאַרשטאַנען היפּש שפּעטלעך. אפֿשר צו שפּעט. פֿאַר דער חופּה האָט זי צוגעזאָגט גליקן אָן אַ סוף און נאָך דער חופּה — אַ גרויסער בראָך. עפּעס קלאַפּט נישט בײַ איר, ווי סע דאַרף צו זײַן. פֿאַר דעם, וואָס דאָס מיידעלע איז געבוירן געוואָרן, איז געווען נאָך צו דערלײַדן: טאָמער כ׳האָב זיך אַרויסגעכאַפּט מיט אַ קרום וואָרט, פֿלעגט זי זיך פֿאַרשליסן אין צימער און נישט אַרויסקריכן דערפֿון האַלבע טעג, אָבער נאָכן געבוירן האָט זי אין גאַנצן אויפֿגעהערט רעדן מיט מיר, ווי זי וואָלט מיר פֿאָרגעוואָרפֿן — הלמאַי האָב איך זי אַרײַנגעשלעפּט אין אַ פּאַסטקע. זי איז אַ מרה-שחורהניצע. זי זיצט גאַנצע טעג אין איר צימער און קוקט זיך אָן מיט טעלעוויזיע־מעשׂיות. זי קוויקט זיך מיט גויים, וואָס קריגן זיך און קושן זיך אין די פּיסקלעך, אָבער צו מיר איז זי סעקסועל קאַלט. אייגנטלעך, טענהט זי, אַז סעקס ברענגט זי אַרײַן אין אַ מרה-שחורה; די זויערע זאַפֿטן פֿון מאָגן קריכן איר אַרויף, אַז זי טוט נאָך אַ טראַכט וועגן ליגן אין בעט מיט אַ מאַן. איך האָב געטראַכט, אַז זי איז מיר נישט געטרײַ, לאָזט זיך אויס, אַז זי קוקט נישט אויף מענער און אויך נישט אויף פֿרויען. זי האָט פּשוט אַן אָפּגעשלאָגענעם אַפּעטיט. יאָ, דער גאַנצער עסק איז אַ קראַך און דאָך בלײַבן מיר צוזאַמען. מיר ביידע אַרבעטן נישט, זענען יאָרן לאַנג, „צווישן שטעלעס‟, ווי מע זאָגט הײַנט, און קענען זיך נישט פֿאַרגינען דעם פֿאַרגעניגן צו צאָלן דירה-געלט. גוט נאָר וואָס מיר האָבן באַוויזן צו מאַכן אַ מיידעלע, מיר זאָל זײַן פֿאַר איר.‟

שלמהלע האָט דאָס אַלץ דערציילט מיט אַ שמייכל אויף די ליפּן. זײַן קול איז געווען אַ לויטערס און ייִנגליש-האָפֿערדיק, ווי דאָס לעבן וואָלט באַשטאַנען פֿון אַ ריי וויצן און חכמהלעך. ער האָט געשוויגן אַ ווײַלע. דאָס שמייכל איז פֿאַרשוווּנדן געוואָרן, אָבער באַלד איז ער אויפֿגעקומען. די אויגן זײַנע האָבן געגלאַנצט הינטער די ברילן-שײַבעלעך.

„אָבער דאָס איז נאָך ווייניק‟, — האָט ער געטאָן אַ לאַך און זײַן פּנים האָט זיך אויפֿגעלויכטן, צוליב אַ ליכטיקן קרײַזל, וואָס האָט זיך אָפּגעשטעלט אויף זײַן פּנים אַ רגע. דאָס געלע ליכט איז אַרויסגעקומען פֿון די פֿאָדערשטע לעמפּ בײַ אַ פֿאַרבײַפֿאָרנדיקן אויטאָ. — „איך בין זייער אַ קליינער צדיק און נאָך אָ קלענערער גבֿיר. געדענקסט, אַז מײַן משפּחה האָט פֿאַרמאָגט צוויי בנינים, נישט ווײַט פֿון דאַנען? כּל-זמן דער זיידע, זײַן זכות זאָל אונדז בײַשטיין, האָט געלעבט, האָט מײַן פֿעטער געהאַנדלט ערלעך. די ביידע זין האָבן זיך ברודעריש געטיילט אי מיט די הוצאָות, אי מיט דער הכנסה. אָבער נאָך דעם זיידנס פּטירה, האָט זיך אָנגעהויבן אַ גאַנצע חתונה. ער האָט געזאָלט, לכאורה, איבערלאָזן אַ צוואָה בײַ אַ ווײַטן קרובֿ, וואָס איז אויך אַן אַדוואָקאַט, נאָר די צוואָה איז ערגעץ פֿאַרשוווּנדן געוואָרן אָדער קיינמאָל נישט עקזיסטירט. דער אַדוואָקאַט האָט נישט געוווּסט פֿון קיין חלום און קיין פּיתרון. דער זיידע האָט געהאַט אַ לאַנג-יאָריקן סעקרעטאַר, אַ פֿאַרלאָזלעכער לאַנדסמאַן. יענער האָט געוווּסט אַלע סודות, נאָר ער האָט גאָרנישט פֿאַרשריבן, אַלץ איז געווען בײַ אים אין קאָפּ. ער האָט אַלעמען געטאָן אַ גרויסע טובֿה און זיך אַריבערגעפּעקלט, צוזאַמען מיט אַלע זײַנע סודות און חשבונות, אויפֿן עולם-האמת קורץ נאָכן זיידן, און צוריקרופֿן פֿון דאָרט קען מען נישט סײַדן מע קומט צו אים אויף אַן אייביקן באַזוך.‟

דער צווייטער ציגאַרעט האָט זיך אויסגעשעפּט. איך האָב אַוועקגעוואָרפֿן דעם טליִענדיקן עק. ער האָט געטאָן אַ קורצן פֿלי אין דער לופֿטן, געטראָפֿן אויף דער ערד און זיך אַוועקגעקײַקלט צו אַ ווילד-צעוואַקסענעם קוסט. קליינע פֿײַער-שפּריצן האָבן זיך צעשפּרייט אַרום דעם דינעם שטאַם.

„און איצט געפֿינט זיך די משפּחה אין אַ יורידישן געווירבל‟, — האָב איך געזאָגט בשעתן באַטראַכטן די פֿינצטערניש. — „יעדער פּרוּווט אײַנרײַסן אַלע וועלטן און וועט אַרויסקריכן דערפֿון הויל און נאַקעט. נאָר די אַדוואָקאַטן וועלן געניסן דערפֿון.‟

שלמהלע האָט אויסגעזען פֿאַרחידושט.

„יאָ, געטראָפֿן‟, — האָט ער קורץ אַפּלאָדירט. — „איצט גייט אָן אַ פּראָצעס אין דעם שטאָטישן געריכט. מײַן טאַטע-מאַמע זענען שוין אַלט און קראַנק, איין שוועסטער ווינט אין קאַנאַדע מיט אַ גוי, די צווייטע וויל פֿון גאָרנישט וויסן, האָב איך זיך אַליין, אײַנגעשפּאַנט אין וואָגן. בײַם אָנהייב האָט דער אַדוואָקאַט מיך פֿאַרזיכערט, אַז דער ענין איז נישט שטאַרק פֿאַרוויקלט, נאָר זינט דעמאָלט זענען אַוועק צוויי יאָר און ס’דערשלאָגט זיך נישט צו קיין ברעג. אַלע מאָל באַווײַזט זיך אַ נײַער פּאַפּיר אין פּאַנאַמע, קאַנאַדע, האָנדוראַס אָדער אַן אַנדער עק. מע דאַרף צאָלן דעם און יענעם. דער פּראָצעס האָט שיִער נישט אויפֿגעגעסן דעם גאַנצן פֿאַרמעגן, און אויב דאָס איז ווייניק, איצט וויל דער פֿעטער, דער רוצח, אָפּנעמען בײַ מיר די דירה, וווּ איך וווין מיטן ווײַב און מיידעלע. אויב ער וועט צונעמען בײַ מיר די דירה, בין איך אַ פֿאַרפֿאַלענער. מיר וועלן זיך פּראָסט און פּשוט וואַלגערן אויף די גאַסן מיט אַלע בעבעכעס. צו וואָס דאַרף ער דאָס געלט? זאָג מיר. ער איז שוין נישט געזונט. ער איז אַריבער די אַכציקער מיט עטלעכע יאָר צוריק. ער איז האַלב פֿאַרקאַלכט און דאָך, האָט ער אַ וועלפֿישן אַפּעטיט פֿאַר געלט. אים וועט דאָס געלט שוין נישט העלפֿן.‟
„ער דאַרף נישט דאָס געלט נאָר עס קרענקט אים דו זאָלסט לעבן אָן דאגות.‟
„אָט אַזוי!‟ — האָט זיך שלמהלע דערפֿרייט, אַ גלעט געטאָן דעם אָפּגעגאָלטן קין, זיך פֿאַרטראַכט אַ ווײַלע און געזאָגט: „און דאָך בלײַבט נאָך אַלץ די קשיא נישט פֿאַרענטפֿערט. איז, וואָס טוט מען? איך קען נישט אַרבעטן. איך האָב, אייגנטלעך, נישט קיין פֿאַך אין די הענט. איך האָב נישט געאַרבעט קיין איין טאָג אין לעבן. די מאַמע האָט תּמיד געציטערט איבער מיר. יעדע מלאָכה איז, לויט איר מיינונג, אַ סכּנת-נפֿשות. דאָס שטיקל ברויט האָב איך געצויגן פֿון דינגען יענע דירות. דאָס איז מײַן מלאָכה: זיצן מיט פֿאַרלייגטע הענט אין ׳ביוראָ׳, דעם שמאָלן צימער אונטן, און פֿאַרגלאָצן די אויגן אויפֿן סטעליע-ווענטילאַטאָר, וואָס דרייט זיך איבער מײַן קאָפּ… איך האָב געטראַכט צו קויפֿן אַ טאַקסי, אָבער מײַן רוקן טויג נישט פֿאַר אַזאַ אַרבעט. איך האָב לעצטנס געוואָלט ווערן אַ דזשיגאָלאָ, פֿאַרדינגען מײַן שמעקעלע פֿאַר אַ שיבוש. די קליענטין מעגן, פֿון מײַן זײַט, זײַן מיאוס ווי מלאך-המוות. איך האָב צוגעקלעפּט ל״וו אַפֿישן אויף די ווענט, נאָר קיין שום נקבֿה האָט זיך נישט אָפּגערופֿן. אויסהערנדיק מײַן פּלאַן, האָט מײַן ווײַב זיך שיִער נישט געשטיקט פֿאַר געלעכטער. האָב איך איר געגעבן צו פֿאַרשטיין, אַז מע דאַרף האָבן אַ ביסל אמונה, אָבער זי האַלט, אַז אויב אַפֿילו איך וועל צאָלן די נקבֿות וועט זיך קיין איינע נישט אומקוקן. נאַרישקייטן! זאָלסט וויסן, אַז איך האָב זיך באַקענט מיט אַן אַלטיטשקער, אָבער מע קען נישט לעבן נאָר פֿון איין קליענטין. איצט בין איך געפֿאַלן אויף אַזאַ המצאה: איך וויל שאַפֿן אַ ׳סײַט׳ אויפֿן אינטערנעט, וווּ פּאָרן וועלן זיך פּאָרן פֿאַר דער קאַמערע. דער עולם וועט קענען זיי שענקען ׳טיפּס׳, כּדי צו דערמוטיקן באַגיין אַלערליי ווילדע זאַכן און קרומקייטן.‟
„ווויל און שיין, און ווער וועט זיך באַטייליקן אין דײַן פּראָיעקט?‟
„קודם-כּל איך. איך האָב שוין אָנגעהויבן זוכן אַקטריסעס און פֿאַרוואַנדלען דעם קליינעם ביוראָ אין אַ קינאָ־סטודיאָ. איך האָב שוין גערעדט מיט עמעצן וועגן דעם. ער פּראָדוצירט פֿילמען פֿאַרן פֿרומען ציבור. נאָר איך דאַרף האָבן אויך…‟ — שלוימעלע האָט זיך אַ ביסל געקווענקלט, אָבער לסוף געפֿרעגט: „דו ביסט אַן אַדוואָקאַט, אַיאָ?‟
„יאָ, לויטן פֿאַך בין איך אַן אַדוואָקאַט.‟
„יאָ, איך האָב זיך אַמאָל צופֿעליק געטראָפֿן מיט דײַן טאַטן און ער האָט מיר מודיע געווען מיט גרויס פֿרייד, אַז דו ביסט אַ גאַנצער קנאַקער. זאָלסט וויסן, אַז איך נייטיק זיך פּונקט אין אַזאַ מענטש, ווי דו.‟

איך בין געווען דערשטוינט צוליב שלמהלעס געפֿאַלנקייט, אָבער איך האָב זיך געזאָגט, אַז כּל-זמן ער שלעפּט מיך נישט מיט זיך אין תּהום אַרײַן, זאָל עס אים ווויל באַקומען.

אַ שמועס מיט עטרה:

„איך פֿאַרשטיי, אַז דו נייטיקסט זיך זייער אין דער וואַקאַציע, אָבער האָסט כאָטש געמעגט אונדז אָנקלינגען פֿאַר שבת, ווינטשן אַ גוטן שבת. מיר לעבן נאָך, ד׳ווייסט… האָסט אָנגענומען דאָרט, אין מידבר, אַ פֿול מויל וואַסער.‟
„יאָ, געוויס. איך בין שולדיק. דעם אמת צו זאָגן, איז דאָס מיר גאָר אַרויסגעפֿלויגן פֿון קאָפּ. איך בין געווען אַזוי פֿאַרנומען, אַז איך האָב שיִער נישט פֿאַרגעסן, אַז שבת רוקט זיך אָן און איידער איך האָב באַוויזן זיך אומקוקן, איז שוין געווען גוט טונקל אין דרויסן.‟
„וואָס ביסטו אַזוי פֿאַרנומען אויף אַ וואַקאַציע אין מיטן מידבר? אויף אַ וואַקאַציע צעלייגט מען זיך, עסט מען זיך אָן און מע לעבט אַ שיינעם טאָג.‟
„פֿאַרשטייסטו מיך, דאָס איז אַן אינערלעכע פֿאַרנומענקייט אַזאַ. איך פּרוּוו אויך שרײַבן אַביסל.‟
„שרײַבסט אַ ביסל? באַלד וועל איך דיר געבן אַ גוטע טעמע פֿאַר אַ גאַנצן ראָמאַן: די לערערין אין קינדער־גאָרטן האָט מיר געזאָגט, אַז עפּעס איז נישט ווי עס דאַרף צו זײַן מיטן מיידעלע. פֿון פֿאַך איז זי נישט קיין דאָקטאָרשע, אָבער זי עצהט אַ דאָקטער אָדער אַ נייראָלאָג זאָל דאָס קינד באַטראַכטן. דאָס מיידעלע הערט זיך נישט צו און פֿאָלגט נישט די לערערין. דאַכט זיך, אַז פֿרײַטיק האָט זי אויפֿגעגעסן די חלה פֿאַר קבלת-שבת און האָט צעביסן די לערערין און צוויי אַנדערע מיידעלעך, וואָס האָבן זי גאָר נישט גערייצט. דערווײַל קען מען דאָס, ווי עס נישט איז, פֿאַרגלעטן אָבער די איבעריקע עלטערן הייבן אָן שטעלן פֿראַגעס.‟
„אַבי זיי אינטערעסירן זיך. דאָס איז אַ גרויסע זאַך!‟
„דאָס איז נישט צום לאַכן. דו ביסט נישט אַזוי קאָמיש, ווי דיר דאַכט זיך.‟
„דאָ, דאָס הייסט, דאָרט, בײַ די עלטערן אין ירושלים אינטערעסירט מען זיך נישט, ווי זי וואָלט נישט עקזיסטירט. זינט דאָס לעצטע מאָל, ווען זי איז געווען בײַ זיי און האָט אַראָפּגעריסן דעם פֿאָרהאַנג אין וווינצימער, אָנגעגאָסן וואַסער אין זייער בעט, אַרויסגעריסן פֿונעם לײַכטער אַ ברענענדיק ליכט און עס אַרויסגעוואָרפֿן דורכן פֿענצטער, ווערט די טעמע צו אָנגעווייטיקט אַרומצורעדן און מע דערמאָנט זי נישט מיט קיין וואָרט ניט.‟
„מחילה, דײַן טאַטע-מאַמע, די גלענצנדיקע באָבע-זיידע, גייען מיר ווייניק אָן. איך וועל געפֿינען אַ פֿרײַע ריי, וועסט מוזן איבערשלאָגן דײַן וווילטאָג־רײַזע אויף אַ טאָג אָדער צוויי און פֿאַרזוכן אַ ביסל פֿון מײַן מרור.‟
„מיר ביידע קײַען איין מרור.‟
„און נאָך אַ זאַך, דײַן מאַמע האָט דערהאַלטן אַ גרויסן בוקעט מיט בלומען פֿון ׳גאָלדמאַן און שותּפֿים׳. פּרעכטיקע בלומען און אַ שיינעם ווינטשקאַרטל. אויף דער הילע פֿון דעם ווינטשקאַרטל שטייט ‘רפֿואה שלמה’. וואָס איז איר?‟
„זי איז געזונט־אײַזן. די סעקרעטאַרשע האָט מסתּמא געגרײַזט סײַ מיטן נאָמען און סײַ מיטן אַדרעס.‟
„וואָס זאָל איך טאָן מיט די בלומען? איך זאַל איבערשיקן דעם בוקעט צו דײַן מאַמען, קיין ירושלים? מע קען שיקן מיט אַ טאַקסי. דאָס וועט, געוויס, קאָסטן אַ מאַיאָנטעק, אָבער…‟
„מע דאַרף נישט! טו מיט זיי וואָס דו פֿאַרשטייסט.‟

המשך קומט