פֿון אונדזער עזבֿון: ייִדישע פּאָעטן פֿון אוקראַיִנע

אײַזיק הובערמאַן (1906־1966) — דיכטער און דראַמאַטורג איז געבוירן געוואָרן אין דעם פּאָדאָליער שטעטל פֿעלשין. זיך געלערנט אין חדר און אַליין שטודירט ייִדיש און רוסיש. אין 1921 איז ער אָנגעקומען זיך לערנען אין דער אָרטיקער ייִדישער שול, דערנאָך זיך געלערנט אין דער שטאָט פּראָסקוראָוו (כמעלניצקי). אין 1926 איז הובערמאַן געקומען קיין אָדעס זיך לערנען אינעם ייִדישן פּעדאַגאָגישן טעכניקום. שפּעטער געאַרבעט ווי אַ לערער אין אַן אָדעסער ייִדישער שול און אין 1930 — אינעם פּעדאַגאָגישן טעכניקום. אין 1934 געוואָרן דער ליטעראַטור־לייטער בײַם אָדעסער ייִדישן מלוכה־טעאַטער. דעביוטירט מיט לידער אין דער צײַטונג „אָדעסער אַרבעטער‟ (1929). די הויפּט־מאָטיוון פֿון זײַן דיכטונג זײַנען געווען דער גורל פֿונעם ייִדישן שטעטל און זײַנע תּושבֿים, וועלכע האָבן פֿאַרלוירן די פּערספּעקטיוו אין לעבן און זיך זייער שווער צוגעפּאַסט צו די נײַע באַדינגונגען, וועלכע ס׳האָט געשאַפֿן די סאָוועטישע מאַכט, אָנרופֿנדיק דאָס „די איבערבויונג אין געוועזענעם ייִדישן ׳תּחום־המושבֿ׳‟. אין דער ערשטער העלפֿט 1930ער יאָרן איז דער דיכטער געווען גאַנץ פּאָפּולער בײַ דער ייִדישער סטודענטשאַפֿט און אַרבעטער־יוגנט פֿון אוקראַיִנע, באַזונדערס זײַן ציקל לידער „מײַן אַנקעטע‟. בעת דער מלחמה, אין 1942 איז הובערמאַן מאָביליזירט געוואָרן אויפֿן פֿראָנט. אומגעקערט האָט ער זיך נאָכן נצחון ווי אַ לייטענאַנט. אין 1950 איז הובערמאַן אַרעסטירט און באַשולדיקט געוואָרן אין „קאָנטעררעוואָלוציאָנערער טעטיקייט‟. נאָך דער רעהאַביליטאַציע האָט ער זיך אומגעקערט קיין אָדעס, זיך באַמיט ממשיך צו זײַן די אַרבעט אין געביט פֿון דראַמאַטורגיע. צוזאַמען מיט אַ. שנײַדערן אָנגעשריבן אַ ליברעטאָ פֿון דער קאָמעדיע „שענקט טולפּאַנען די געליבטע‟ (רוסיש), נאָר זײַן געזונט־צושטאַנד איז שוין געווען אַזוי אונטערגעריסן, אַז שאַפֿן איז ער שוין מער נישט געווען בכּוח. דאָס לעצטע ווערק זײַנס, די דערציילונג „בײַ אונדז אין פֿעלשטין‟, איז פֿאַרעפֿנטלעכט געווען אינעם זשורנאַל „סאָוועטיש היימלאַנד‟.

---

ביימער, ביימער

כ׳בין נעכטן נאָך האַלבער נאַכט געגאַנגען פֿאַרמאַטערט אַהיים.
כ׳האָב אָפּגעשטעלט פּלוצעם אַ בוים, וואָס האָט מיך באַגעגנט גיין.

איך האָב אים געבעטן אין האַרצן, ער זאָל מיך אַ ביסל באַגלייטן,
און ער איז געגאַנגען מיט מיר, ביז כ׳האָב באַגעגנט אַ צווייטן.

מיר זײַנען געגאַנגען צוזאַמען, ביז ס׳האָט אונדז אַ דריטער באַגעגנט,
איך ווינטש מײַנע בעסטע פֿרײַנד, ס׳זאָל זיי ביימער גייען אַנטקעגן.

מיר האָבן גערעדט פֿון פֿרילינג מיט טרערן פֿון פֿרייד אין די אויגן
און סטײַעס באַגײַסטערטע פֿויגלען זײַנען אונדז נאָכגעפֿלויגן.

מיר האָבן גערעדט פֿון דער זון, וואָס איך וואָלט וועלן דערלאַנגען,
און באַגײַסטערטע שטערן אין הימל זײַנען אונדז נאָכגעגאַנגען.

מיר האָבן אַזוי אויפֿן וועג באַפֿרײַנדעט זיך איינס מיטן צווייטן,
אַז ס׳האָט אונדז דערנאָך לעבן טויער אוממעגלעך געווען זיך צעשיידן.

זיי זײַנען געשטאַנען שוואַרצע — אויף יעדן די פֿרישקייט פֿון מאַרט,
אויך גרינעם געבורט פֿון די בלעטלעך האָט יעדווידער צווײַגל געוואַרט.

און איך האָב געלאָזט זיי אין דרויסן אַנטקעגן מײַן פֿענצטער שטיין,
מאָרגן קאַיאָר אויף דער אַרבעט מירן ווידער צוזאַמען שוין גיין.

איך בין געשלאָפֿן געשמאַק, און פֿאַרטאָג כ׳האָב דאָס פֿענצטער געעפֿנט,
איך האָב געוואָלט מײַנע ביימער אומיסטן הײַנט שלאָפֿן נאָך טרעפֿן.

נאָר איך בין געבליבן פֿאַרלאָרן, איך האָב זיי אַצינד ניט דערקענט,
און שטיין כ׳בין געבליבן בײַם פֿענצטער מיט אויסגעשטרעקטע צוויי הענט.

צעגרינטע מיט בלעטלעך פֿרישע, זיי שטייען איצט שטאָלצע און שווײַגן,
פּאָרלעכווײַז הוידען זיך פֿויגלען אויף די פֿאַרוואַקסענע צווײַגן.

די גרינקייט איז פֿריש און איז שאַרף, אויף אַ בלעטעלע הענגט נאָך אַ טראָפּן,
דוכט זיך, בײַ יעדווידער בוים די זון איז געלעגן צוקאָפּנס.

און איך האָב פֿאַרשלאָפֿן דאָס אַלץ, און ס׳האָט מיך ביז ווייטיק פֿאַרדראָסן,
גיי ווייס, אַז אַ גאַנצע נאַכט נאָך דעם האָט אַ רעגן געגאָסן…

1936

קאַרשן

איך האָב זיך ניט געריכט, אַז דו זאָלסט צו מיר קומען,
אין די הענט מיר ברענגען דעם אָנהייב פֿונעם זומער.

כ׳האָב געזען ווי פֿויגלען קושן זיך אויף צווײַגן,
נאָר כ׳האָב זיך ניט געריכט, דו זאָלסט צו מיר אַרײַנגיין.

כ׳האָב געהערט אין הימל, ערגעץ ווײַט שוין דונערט,
נאָר כ׳האָב זיך ניט געריכט, אַז ס׳איז שוין אָנהייב זומער.

און פּלוצעם דיך דערזען אויף מײַן שוועל גאָר איצט,
אָט די ערשטע קאַרשן אין אַ ווײַסינקן שקאַרמיץ.

יונגע פֿרישע קאַרשן, די ייִנגסטע אין דער וועלט,
כ׳האָב דיך געבעטן זיצן און אַליין זיך אויפֿגעשטעלט.

כ׳האָב פֿאַרמאַכט דאָס פֿענצטער און איז באַלד געעפֿנט,
כ׳האָט געפֿילט, אַז עפּעס מוז מיט מיר הײַנט טרעפֿן.

ווי מיר וואָלטן זיצן לעם אַן אַלטן קליאָן,
און איך טו פֿון קאַרשן דיר אויערינגלעך דיר אָן.

און פֿון שטילן סאָד, וואָס כ׳רוים דיר אײַן אין אויער,
ווערט דער קליאָן אַזש גרינער און דער הימל בלויער.

נאָר איך שטיי פֿאַרלאָרן אין לײַדנשאַפֿט, אין פֿרייד
און זע, דו עסט די קאַרשן שטייענדיקערהייט.

און כ׳קאָן דיר גאָרניט זאָגן, זיך מיט גאָרניט טיילן,
דוכט זיך, כ׳קאָן אַצינד קיין צוויי ניט איבערציילן.

און כ׳ווייס גאָרניט, מיט וואָס פֿאַרענטפֿערן דעם פֿעלער,
איך בין אַוועק אין קיך און דיר געבראַכט אַ טעלער.

כ׳האָב געוואָלט די קאַרשן כאָטש אויסוואַשן דיר ריין,
די פֿאַרב זאָל דיר ניט בלײַבן נאָכדעם אויף די ציין.

1936