פֿון אונדזער עזבֿון: ייִדישע פּאָעטן פֿון אוקראַיִנע

ריווע באַליאַסנע (1910־1980)

די דיכטערין ריווע באַליאַסנע איז געבוירן געוואָרן אינעם אוקראַיִנישן שטעטל ראָדאָמישל. זיך דערצויגן אין אַ קינדערהיים און יונגערהייט אָנגעהויבן אַרבעטן אין אַ שוך־פֿאַבריק. אירע ערשטע לידער זײַנען פֿאַרעפֿנטלעכט געוואָרן אין די ייִדישע אויסגאַבעס פֿון קיִעוו, מינסק, כאַרקאָוו, מאָסקווע. אַ סך פֿון אירע לידער זײַנען באַפֿאַרבט מיט אוקראַיִנישער נאַטור. פֿאַרן אויסברוך פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה האָט זי באַוויזן אַרויסגעבן צוויי לידער־זאַמלונגען. אין די מלחמה־יאָרן געוווינט אין באַשקיריע. זיך אומגעקערט קיין קיִעוו האָט זי אַ סך געשריבן, אָבער זיך ווייניק געדרוקט. אין 1949 איז באַליאַסנע געווען אַרעסטירט און זיך באַפֿרײַט אין די מיט 1950ער יאָרן. זיך געדרוקט אינעם זשורנאַל „סאָוועטיש היימלאַנד‟. אירע ווערק זײַנען איבערגעזעצט געוואָרן אויף אוקראַיִניש און רוסיש. פֿון אַ ברייט פֿאַרטראַכט פּראָזע־ווערק וועגן איר קינדהייט „נאָך דער גאָלדענער פּאַווע‟ האָט זי באַוויזן צו פּובליקירט בלויז אַ קליינעם פֿראַגמענט.

מײַן ליד

מײַן ליד איז געלײַטערט אין דײַנע, אוקראַיִנע, סטעפּעס,
וואָס שפּרייטן זיך ווײַט, ווי אַן ענדלאָזער פֿאַרביקער טעפּעך.
פֿון קינדהייט עס שטילן מײַן דאָרשט דײַנע קוואַלן,
פֿון קינדהייט איך הער דײַנע האַרציקע לידער, וואָס שאַלן.

געוואַשן דאָס פּנים איך האָב מיט טויען פֿון גראָזן,
די אויגן געעפֿנט באַגלײַך מיט באַגינען מיט ראָזן.
פֿון פֿרישע פֿרימאָרגנס געפּלאַצט און געכאָוועט אויף בייטן
די וואָגיקע אויפּסן, די זוניקע זאָרגלאָזע קווייטן.

דערפֿאַר אפֿשר שרעקן מיך ניט די באַנאַכטיקע שאָטנס אין וועלדער,
אין שפּעטיקן האַרבסט, ווען עס ווערן די פֿאַרבן אַלץ קעלטער.
און זאָלן אין אויגן אין מײַנע נאָך פֿרילינגדיק גרינען
די ענדלאָזע סטעפּעס פֿון מײַן אוקראַיִנע.

1961

ס׳איז נאָר פֿון איינזאַמקייט
געקומען אָט די שולד.
כ׳בין ווײַט ניט לײַכטזיניק,
כ׳בין פּשוט ניט געשולט, —
איך זאָל אַ דורכגייער
אַרײַנשלעפּן אין האַרץ,
איך וואָרט,
געדולדיק כ׳וואַרט…

ס׳איז נאָר פֿון איינזאַמקייט
געקומען אָט די זינד.
נאָר גאָט מײַנער!
כ׳בין דאָך ניט קרום, ניט בלינד…
דעם אמת בעט איך בלויז
אַצינד בײַ דיר:
האָסט צופֿעליק געעפֿנט
אָט די טיר?

און ליפּן דײַנע
האָבן אויך געלײַגט,
ווען האָסט אַזוי, אַזוי מיך איבערצײַגט,
אַז יעדער קער פֿון מײַן נשמה
איז דיר נאָ׳נט,
אַז ס׳קלאַפּט מײַן האַרץ
לעב דײַנס
אין שפּעטן אָוונט,

… פֿאַר וואָס האָסטו מיך אָנגערופֿן
„קינד‟?
אַ קינד פֿאַרפֿירן —
איז די גרעסטע זינד!

1960

ווי גליקלעכער פֿון מיר עס איז דײַן פֿרוי!
אַפֿילו ווען זי טרוקן איז, פּונקט ווי פֿון שטרוי,
אַ טויגעניכץ, אַ קריפּל קעגן מיר,
זי האָט די רעכט, די גאַנצע רעכט אויף דיר.

זי דאַרף ניט אויסבאַהאַלטן איר געפֿיל.
זי דאַרף ניט שפּילן פֿאַר דער וועלט קיין שפּיל,
און איך אַן אויסזען מאַך, אַז אַלץ איז רעכט,
כאָטש טרערן שטיקן מיך אין ווינטער־נעכט.

ווער זאָגט, אַז ליב האָבן איז נאָר אַ גליק,
געהיימע ליבע ז׳ערגער פֿון אַ שטריק!

1960

סע קלאַפּט דער ווינט אין האַלב־פֿאַרשרויפֿטע לאָדן,
נאָר ער וועט שוין ניט ברענגען דאָ קיין שאָדן.
די שטוב איז ניט קיין שטוב,
דער דאַך איז ניט קיין דאַך,
און ס׳וויל זיך וויינען, ווען דו זאָגסט מיר: „לאַך‟,
ווײַל עפּעס איז אַוועק צוזאַמען מיט דעם הויז…
מײַן נײַע שטוב איז הויך,
מײַן נײַע שטוב איז גרויס,
נאָר דאָרט, אין קליינעם וועלטל פֿון אַמאָל, —
מײַן קינדהייט קלעטערט נאָך ביז איצט אין טאָל,
מײַן יוגנט טוליעט זיך צום טאָפּאָל־שטאַם,
ער איז נאָך אַלץ אין פֿלאַם…
מיר דוכט, סע ברענט דאָס בייז אויף יענע שײַטערס,
איך טרײַב דעם רויך אַלץ ווײַטער, ווײַטער, ווײַטער.

1964

ווי אומגעדולדיקט וואַרט דער טינט אין טינטער!
די שורות זײַנען נאָך צעשויבערטע ווי קינדער,
מע דאַרף זיי אויסטראָגן און אויסלאַשטשען און צוימען,
זיי זאָלן אויפֿגיין וואָגיקע, ווי זוימען.

אַ ליד דאַרף זײַן געשמאַק ווי קאָרנברויט,
ווען ס׳איז אין איר די נויט, די גרויסע נויט…

1964

טיק־טאַק!
טיק־טאַק!
קלאַפּט דאָס האַרץ אַזוי צום טאַקט.
ס׳איז מיר גוט אַזוי און ווויל,
לידער פֿונעם פֿולן מויל,
לידער, לידער גאַנצע סטאַסן,
ריין פֿון ווייען און פֿאַרדראָסן
שטייען בײַ מײַן קאָפּ אויף וואַך —
היטן מיך אַ גאַנצע נאַכט.
טיק־טאַק!
טיק־טאַק!
קלאַפּט דאָס האַרץ אַזוי צום טאַקט.
ס׳איז שוין באַלד אַזייגער אַכט,
וואָס זשע ליג איך נאָך און וואַרט?
ס׳זאָל זיך עפֿענען די טיר,
דו זאָלסט קומען הײַנט צו מיר…

טיק־טאַק!
טיק־טאַק!
קלאַפּט דאָס האַרץ אַזוי צום טאַקט…
ס׳איז מיר גוט אַזוי און ווויל,
דײַנע ליפּן בײַ מײַן מויל.
האַלט איך צוגעמאַכט די אויגן, —
גוט, וואָס דיכטער קאָנען טרוימען,
קיינער קאָן דעם טרוים ניט צוימען.

1960

גאָלדענער בלעטערפֿאַל

דער גאָלדענער בלעטערפֿאַל פֿון מײַנע יאָרן —
ער גייט ניט פֿאַרלאָרן. ער גייט ניט פֿאַרלאָרן.
ער קײַקלט פֿון קינדערשן גלייבן דאָס רייפֿל,
ער רײַסט זיך אַרײַן אין מײַן יוגנט מיט צווייפֿל,
ער פֿרישט אָפּ מײַן זומער מיט וואַרעמע רעגנס,
ער לאָזט מיך ניט אײַנשטיין אויף וועגן און שטעגן.

ער הייבט אויף דעם פֿאָרהאַנג פֿון אַלץ, וואָס דערווײַטערט…
„אין ווינטער פֿאַרנאַכטן‟ האָפֿשטיינען ער לײַטערט,
און שוואַרצמאַנען שיקט ער אַוועק קעגן שׂונא.
ווי האַלקין, ער לערנט אונדז גלײַכגילט ניט שוינען.
איך שטיי בײַ די וועגן. איך שפּיץ אָן דעם אויער.
סע גייט אַ געוויטער. דער הימל ווערט גרויער.

פֿון דעם, וואָס באַשערט, וועט אַ קלוגער ניט לויפֿן.
איז נאָך אַ פּאָר גרויהאָר בײַ מיר אויף די שלייפֿן.
און נאָך אַ פּאָר קנייטשן בײַ מיר אויפֿן שטערן.
גוט־מאָרגן דיר, האַרבסט אויף די קיִעווער סקווערן!
דײַן וועלט איז אין צירונג, אַזוי ווי אַ כּלה.
איך דאַרף דײַנע פֿאַרבן פֿאַר זיך און פֿאַר אַלע!

איז פֿיר מיך אַוועק אינעם וואַלד, צו מײַן שטעטל.
עס שורשען אָן אויפֿהער די גאָלדענע בלעטער.
אָט דאָ האָט אַמאָל אויך געשפּאַנט אָשר שוואַרצמאַן.
זײַן שורה — זי קלאַפּט, ווי אַ פּיקהאָלץ אין האַרצן.
איך צי אָן די סטרונעס. איך גרייט צו מײַן לירע.
אין בלעטערפֿאַל כ׳טאָר ניט קיין רגע פֿאַרלירן!

1964