גענוג שױן מיט „בלאַ־בלאַ־בלאַ‟!

שמואל־לײבל אָגינסקי

אַן אַלטע בראַנזשע
(אַ צוקונפֿט-פּראָגנאָז פֿאַרן יאָר 2040)

איך מײן, אַז כ׳האָב צופֿעליק אָנגעטראָפֿן אױף דער פֿריש אױפֿגעשפּראָצטער קראָם „ביסבײַט“ אין דעם אײַנקױף־צענטער „אײלון“ מיט אַ יאָר צוריק, דאָס הײסט, אין יולי 2040. אָבער װאָס איז הײַנט באמת צופֿעליק? די סיתרי־תּורה זײַנען דאָ אומעטום אין לעבן.

דו װילסט פֿאַרשטײן, פֿאַר װאָס איך גײ צו פֿוס פֿון דער דירה אױף הערצל־גאַס ביז „אײלון‟ אין אַ דערשטיקנדיקן זומער־טאָג? גײ װײס! איך האָב געמײנט, אַז עס פֿעלט מיר עפּעס…

װאָס פֿאַר אַ שטופּעניש איז געװען אין „אײלון‟ אײַנקױף־צענטער. עס האָט זיך מיר געדאַכט, אַז גאַנץ רמת־גן איז דאָרטן. פּלוצלינג האָט זיך אַ הױכער בחור דערנענטערט צו מיר, צעשמײכלט זיך װי אַ טיגער, און מיר אַרײַנגעשטופּט אין פּנים אַ פֿילפֿאַרביקע רעקלאַמע. װי אַזױ ער האָט מיך דערזען אין אַזאַ רעש, װײס איך נישט, אָבער ער האָט מיר געזאָגט: „שלום־עליכם, הער הערץ הערצענהערץ! מיר װאַרטן אױף אײַך.“

איך האָב געװאָלט ענטפֿערן, אַז איך האָב נישט קײן צײַט צו שמועסן װעגן נאַרישקײטן. אָבער מיט אַ שפּילעװדיקן פֿראַסק איבער דער פּלײצע און אַ פֿעסטן אָנהאַלט אַרום מײַן עלנבױגן, האָט ער מיך דורכגעפֿירט דורכן טומל צו דער „ביסבײַט“־קראָם.

„ברוך־הבאָ, הער הערצענהערץ!“ — האָט מיך באַגריסט אַ מיטל־יאָריקע פֿרױ מיט אױגאַנעס, װעלכע האָבן מיך תּיכּף אַרומגעכאַפּט. — „זעצט זיך אַװעק!“

אין דרױסן איז אַ רעש, אַ טומל, און דאָ, אין דער קראָם, איז אַלץ שטיל. „עס דאַכט זיך, אַז איר װילט זיך צוהערן צו אײַער צוקונפֿט־פּראָגנאָז?“ איך האָב זיך געשטאַרקט און, נישט קוקנדיק אױף דער פֿרױ, געענטפֿערט דעם בחור, װאָס איז געשטאַנען גלײַך, פֿאַרשטײנערט, װי אַ גולם: „נײן, איך…“ — אָבער ס׳פֿעלן מיר װערטער. עס קלאַפּט מיר אַ צאָן אָן אַ צאָן.

נאָך אַ מאָל האָב איך דערהערט דער פֿרױס זײַדן קול: „באַרויִקט זיך, הער הערצענהערץ. מיר זײַנען אײַערע משרתים. אונדזער געשעפֿט ׳ביסבײַט׳ װײסט אַלץ װעגן אײַך… איר זעט אױס אַ ביסל גרױלעך. װילט איר עפּעס טרינקען?“

„ביסבײַט?..“

„ס׳רוב מענטשן װײסן װײניק װעגן „ביסבײַט“, װאָס האָט זיך אָנגעהױבן מיט צװאַנציק יאָר צוריק. מיר האָבן רעקאָרדירט אַלץ. יעדער קװעטש אױפֿן קאָמפּיוטער, װאָס מע טוט אױף יעדער װעבזײַטל, װי לאַנג מע זאָל דאָרט נישט בלײַבן און װאָס מע זאָל נישט זוכן…“

„אַלטע נײַעס,“ — האָב איך מיט פֿאַרגעניגן איבערגעהאַקט איר נודנעם מאָנאָלאָג.

„יאָ, פֿאַרשטײט זיך, דאָס אָפּנעמען בײַ די קאָמפּיוטערס אינפֿאָרמאַציע איז גרינג און פּשוט; אָבער װען מע העפֿט צונױף די קאָמפּיוטער־קװעטשן מיט בילדער פֿון אַ געשלאָסענער טעלעװיזיע, באַקומט זיך אַ גאַנצער יש! אין דרױסן, אױף דער גאַס. און אינעװײניק, אין אױטאָבוסן, אין די קראָמען… אויך די קלײדער אַנטפּלעקן אַ סך, די זשעסטן, װי לאַנג מע פֿאַרבלײַבט איבער עפּעס אין אַ קראָם. בעצם קלײַבן מיר אָן אָן אַ שיעור זאַפֿטיקע פּיטשעװקעס. מיר, דאָס הײסט, ׳ביסבײַט׳, װעלן העלפֿן די מענטשן איבערקומען די געטלעכע קאָמעדיע פֿון לעבן.“

„מיט צװאַנציק יאָר צוריק װאָלט עס געװען במחילה עפּעס נײַ. איך דאַרף אַװעקגײן.“ נאָך די גבֿורהדיקע װערטער, דערפֿיל איך אַ גראָבע האַנט אױף דער פּלײצע.

„עס איז קלאָר, אַז איר האָט מסתּמא פֿאַרגעסן װעגן אײַער אַבאָנעמענט, אײַער אָפּמאַך. כּמעט יעדער פֿאַרגעסט װעגן דעם. מע קװעטשט אַזױ פֿיל, און מע לײענט אַזױ װײניק. אײַער אַבאָנעמענט, װאָס איז טאַקע געװען בחינם, איז כּולל געװען אַ פּערזענלעכער צוקונפֿט־פּראָגנאָז.“

אַנגסטן זײַנען מיך באַפֿאַלן. איך װיל ענטפֿערן, פֿאָלגט מיך נישט די צונג.

„נו, הער הערצענהערץ, אײַער צוקונפֿט־פּראָגנאָז: ערשטנס, לאָמיך זאָגן, אַז אַלע סודות פֿון חדר זײַנען זיכער בײַ אונדז. דעריבער בין איך זיך משער, אַז איר װעט װײַטער אָנגײן מיט אײַער אַבאָנעמענט. צװײטנס, זאָגט ׳ביסבײַט׳ פֿאָרױס, אַז די גולמאַטן אין אײַער מעסער־פֿאַבריק לעבן אַשקלון װעלן באַלד שטרײַקן, װײַל זײ פֿאָדערן אַ פֿאַרבעסערט פּראָגראַמװאַרג. אָבער זײ פֿאַרשטײען, אַז איר האָט אַ דירה אין רמת־גן נישט נאָר אױסצומײַדן אַלע אַחריותן אין אַשקלון.“

צי האָט זי מיר צוגעװוּנקען? עס פֿײַפֿט מיר אין די אױערן. זי איז װײַטער אָנגעגאַנגען מיטן רעדן, אפֿשר אַפֿילו נישט אָטעמדיק: „בשעת מיר שמועסן װעגן רמת־גן, דאַרפֿט איר װיסן, אַז אײַער חבֿרטעס אױטאָ האָט שױן אָפּגעגעבן אַ באַריכט וועגן אַרױפֿציִען אַ נײַע רײף…“

עס דרײט זיך מיר דער קאָפּ: די פֿרױ, דער בחור, דער טיש און צימער…

„בכלל זײַנען אַלע אַנדערע מכשירים אין אָרדענונג, קײן עין־הרע, בפֿרט בײַ אײַער װײַב אין רעננה.“ די פֿרױ האָט זיך אָפּגעשטעלט, און דעמאָלט צוגעגעבן: „שײן. זי האָט נאָר װאָס געשיקט אַ בליצפּאָסט, אַז איר זאָלט עפּעס ספּעציעלס אַהײמברענגען שבת צו נאַכט.“

נעמענדיק אין באַטראַכט אַלץ מיט װאָס איך האָב זיך אָנגעהערט, האָב איך זיך געשטאַרקט מיט אַלע כּוחות, זיך אײַנגעהאַלטן, אַז איך זאָל נישט אַװעקחלשן. „אַ פּנים, װײסט ׳ביסבײַט׳ אַ סך װעגן מיר,“ — האָב איך שװאַך געמורמלט. נאָך דעם, װי עפּעס אַ שפּאַס, האָב איך סאַרקאַסטיש געפֿרעגט: „איך שטעל זיך פֿאָר, אַז איר קענט פֿאָרױסזען װעמען איך װעל שטיצן אין די קומענדיקע װאַלן?“

„אַװדאי. דאָס איז דאָך אונדזער װיכטיקסטע אַרבעט. נאָך אַ מאָל פֿאַר נתניהו, כאָטש ער איז אַ ביסל אַלט געװאָרן,“ — האָט זי געענטפֿערט. „און איצט, הער הערצענהערץ, לאָמיר רעדן װעגן אײַער קומענדיקן אַבאָנעמענט. אונדזער הילף, פֿאַרשטײט זיך, קען נישט בלײַבן בחינם. לאָמיר זאָגן, אפֿשר, צװאַנציק טױזנט? װאָס גרעסער סע װאַקסט אונדזער בראַנזשע, אַלץ נײטיקער זײַנען די הוצאָות…“

גענוג שױן מיט „בלאַ־בלאַ־בלאַ‟!

„זײַ מיר מוחל, מומע,“ האָט זי זיך גיך פֿאַרענטפֿערט. „כ׳האָב כּמעט פֿאַרשפּעטיקט אויפֿן אַװיאָן. און דו װײסט, אַז דאָס פֿלי־עסן איז זייער טײַער.“

מירקע האָט אױסגעשטרעקט די הענט און תּיכּף איז נאָך איין קיכל פֿאַרשװוּנדן געװאָרן. זי האָט באמת געהאַלטן אין אײן שלינגען די קיכלעך, באַלד װי מיר האָבן זיך געזעצט צום טיש. אפֿשר האָב איך פֿאַרלוירן אַ שװאַכן שמײכל: „מײַן שװעסטער האָט נישט געמאַכט קײן סענדװיטשן? זי איז תּמיד פֿאַרנומען מיט נאַרישע ענינים. נו, זאָג מיר, װי לאַנג האָט געדױערט די נסיעה?“

איך בין אױפֿגעשטאַנען, כּדי אויסצוזוכן נאָך אַ פּעקל קיכלעך.

„כ׳האָב געפֿונען דעם ביליקסטן בילעט קײן גלאַזגאָ, אָבער ס׳האָט גענומען נײַן שעה, דורך ריגע און לאָנדאָן!“

זי האָט טאַקע אױסגעזען אַ ביסל מיד.

„און מײנסטו, אַז עס פּאַסט צו פֿליִען אױף אַ קאָנפֿערענץ װעגן װעלט־דערװאַרעמונג?“ האָב איך איר אַרײַנגעזאָגט.

װי נאָר איך האָב אױסגעשפּיגן אַזעלכע מיאוסע װערטער, האָב איך חרטה געהאַט, קוקנדיק אױפֿן פֿאַרװײנט מײדל, מײַן שװעסטערס קינד, װאָס זיצט פֿאַר מיר.

„זײַ מיר מוחל, מירקע,“ האָב איך זי באַרויִקט, — „אָבער כ׳בין אַלײן אַ ביסל מיד הײַנט. אַ פֿאַרגעניגן, װאָס דו ביסט געקומען צו גאַסט אױף אַ פּאָר טעג צו מיר.“ — דאָס מאָל האָב איך געהאָפֿט, אַז מײַן שמײכל איז ניט געװען אַזױ שװאַך. — „קענסטו אָבער דערקלערן גענױ, װאָס האָט דיך אַהער געבראַכט? דער קורצער בליצבריװ פֿון דײַן מוטער האָט דערמאָנט עפּעס װעגן ׳קאָפּ 26׳? און װעגן דעם טײַכעלע, װאָס פֿליסט דורך כּתריאלעװקע?“

„יאָ, מומע,“ האָט זי גענומען דערקלערן — „אונדזער שײן טײַכעלע, װאָס די לצים רופֿן ׳סמבטיון׳, פֿליסט געװײנטלעך, װי דו װײסט, אײדל און פּאַמעלעך דורך כּתריאלעװקע. דו געדענקסט נאָך, אַז עס איז אַלע מאָל טיף נאָר ביז די קנעכלעך? מסתּמא האָסטו אױך געשפּילט זיך אױף זײַן שטײנערדיקן טײַך־געלעגער, װען דו ביסט געװען אַ קינד?“

„יאָ,“ האָב איך געענטפֿערט, — „כ׳מײן, אַז אַלע קינדער האָבן זיך געשפּילט אינעם טײַכעלע.“

„דאָס זעלביקע איז אויך הײַנט צו טאָג. אָבער װער האָט געקאָנט זיך פֿאָרשטעלן, אַז דאָס טײַכעלע װעט ברענגען צן אַזאַ צעשטערנדיקן מבול!? דעם 14טן יולי“ — האָט זי װײַטער דערקלערט, — „האָט פֿאַר מיטאָג אָנגעהױבן רעגענען מיט עמערס. אַרום צװײ אַ זײגער האָט אַ חבֿר, װאָס װױנט אין אַ שטעטל אַרויף פֿונעם שטראָם, אָנגעקלונגען דעם טאַטן, אַז עפּעס מאָדנע געשעט מיטן טײַך. דאָס װאַסער האַלט אין איין אױפֿגײן, און עטלעכע קעלערן זײַנען שױן פֿאַרפֿלײצט געװאָרן.“

זי האָט מפֿסיק געװען, גענומען נאָך אַ קיכל, און געטרונקען אַ ביסל מאַראַנצן־זאַפֿט.

„װילסט אפֿשר עסן מיטאָג — אײער, אָדער עפּעס אַנדערש?“

„נײן, אַ דאַנק,‟ — האָט זי געזאָגט, — „כ׳דאַרף באַלד אַװעקמאַרשירן און כ׳װעל כאַפּן אַ ביס בײַם קאַווע־הױז ׳ראָזעװע פּאַװע׳. איך װעל זיך טרעפֿן מיט די חבֿרים מײַנע אין ׳קעלװינגראָװ פּאַרק׳, ניט װײַט פֿונעם קאָנפֿערענץ־צענטער.“

„אַ גליק, װאָס דו האָסט אַ מומע דאָ אין גלאַזגאָ!“ — האָב איך זיך צעלאַכט. „נו, װאָס זשע איז געשען מיטן טײַכעלע? די נײַעס זײַנען געװען פֿול וועגן דער קאַטאַסטראָפֿע אין דײַטשלאַנד, אינעם אַר־טאָל, אָבער מיר האָבן כּמעט גאָרנישט געהערט װעגן כּתריאלעװקע.“

„װען דער טאַטע האָט געהערט װעגן די פֿאַרפֿלײצטע קעלערן אינעם אַרױפֿשטראָמיקן שטעטל, האָט ער אָנגעהױבן זיך זאָרגן װעגן אונדזער קעלער. דו רעדסט אַזױ זעלטן מיט די עלטערן מײַנע, אַז דו װײסט גאָרניט װעגן ׳יונג ייִדיש׳“?

„יאָ, דאָס איז אמת, זײער זעלטן,“ האָב איך געענטפֿערט.

„מיט צען יאָר צוריק, האָט דער טאַטע געגרינדעט ׳יונג ייִדיש׳, אַן אָרגאַניזאַציע, געװידמעט צו ראַטעװען פֿאַריתומטע ייִדישע ביכער. מיט דער צײַט, איז אונדזער קעלער געװאָרן אָנגעשטאָפּט מיט ביכער. דאָרט איז אױך אַן אָרט פֿאַר עקספּערימענטאַלער מוזיק און נײַער פּאָעזיע. בפֿרט אַן אָרט פֿאַר יונגע ייִדישיסטן. אָבער דאָס הױפּט־צירונג זײַנען געװען די ביכער.“

„און מענטשן זײַנען געקומען צו העלפֿן ראַטעװען די ביכער פֿונעם קעלער?“ — האָב איך געפֿרעגט.

„אַלץ האָט זיך אַנטװיקלט אַזױ גיך, אַז קײנער איז ניט געקומען צו גײן. אַ חוץ דעם, האָבן אַלע, װאָס װױנען לעבן דעם טײַך, געהאַט זײערע אײגענע פּראָבלעמען.“

איך האָב באַמערקט װי מירקע װישט זיך די אױגן.

„פּלוצלינג האָט זיך דאָס װאַסער באַוויזן אינעם הױף און אָנגעהיבן זיך אַרײַנגיסן אין קעלער אַרײַן. האָבן מיר אַרויסגעטראָגן אַן ערך דרײַסיק קעסטלעך ביכער פֿונעם קעלער און זײ געבראַכט אױפֿן צװײטן שטאָק. קוקנדיק אַראָפּ פֿונעם ערשטן שטאָק האָט די מאַמע אַ געשרײַ געטאָן: ׳דאָס װאַסער האָט שױן פֿאַרדעקט דאָס דריטע טרעפּל!׳“

„פֿאַר װאָס,“ האָב איך זי אָפּגעהאַקט, — „זײַט איר ניט אַװעקגעפֿאָרן װאָס פֿריִער?“

„אפֿשר האָסטו פֿאַרגעסן, אַז דער שלאַפֿער זײדע, דעם טאַטנס טאַטע, װױנט בײַ אונדז? דאָס טראָגן ביכער אַרױף איז געװען גענוג שװער; דאָס טראָגן דעם זײדן אַראָפּ, און שלעפּן אים דורכן גיך־פֿליסנדיקן װאַסער, װאָלט געװען אוממעגלעך. די וואַסער האָט זיך גיך אױפֿגעהױבן. אַ האַלבע שעה — און זי האָט שוין פֿון די קני דערגרייכט ביז דער טאַליע. די פּנימער בײַ די עלטערן זײַנען געװאָרן טױט־בלאַס. נאָך צען מינוט וואָלט די וואַסער דערגרייכט ביזן האַלדז.“

אַ קאַלטער שװײס איז מיר אַרױס אױפֿן לײַב.

„טאָ װוּ זײַט איר אַלע געװען?“

„אױפֿן צװײטן שטאָק. דער זײדע איז געלעגן אין בעט, געציטערט, נעבעך, װי אַ לעמעלע און אױסגעשריגן שטילערהײט אױף אַ קול: ׳שמע ישׂראל!׳ — איך און די עלטערן האָבן אַרױסגעקוקט דורכן פֿענצטער און געזען נאָר װאַסער, װאַסער און װאַסער. אונדזער אױטאָ, װאָס מע האָט פּאַרקירט פֿאַרן הױז, האָט גענומען אַװעקשװימען.“

„כ׳האָב טאַקע נישט געװוּסט, װאָס ס׳איז געשען,“ האָב איך געמורמלט.

„מע קען עס ניט פֿאַרשטײן, מומע. איך האָב געזען אַלץ אינעם װאַסער. חיִות, מענטשן, הײַזער, גאַזבאַלאָנען, בײמער, ביכער… דאַס גאַנצע צעשטערטע פֿאַרמעגן פֿון מענטשן, װאָס האָבן שטראָם־אַרױף געוווינט.“

„הײַזער? צי מײנסטו באמת הײַזער?“ — האָב איך געפֿרעגט.

„יאָ,“ האָט זי טיף געזיפֿצט. — „מיר האָבן געזען אַ הױז מיט צװײ לעבעדיקע מענטשן אויפֿן דאַך, װאָס האָבן געשריגן מיט מטורפֿדיקע קולות. נאָר מיר האָבן גאָרנישט ניט געהערט, װײַל דער רעש איז געװען גרױס פֿונעם שטורעמדיקן טײַך, די קנאַקעדיקע בײמער, די אױטאָס און הײַזער װאָס האָבן זיך צונױפֿגעשטױסן.“

זי האָט אױפֿגעהערט צו רעדן.

„װיפֿל מענטשן זײַנען אומגעקומען?“ — האָב איך שטילערהײט געפֿרעגט.

„אין כּתריאלעװקע פֿינף מענטשן. אינעם גאַנצן טאָל — 133. ס׳איז געװען נאָר צען שעה פֿון איבערקערעניש און צעשטערונג. מיר װײסן, אַז דאָס איז אַלץ געשען צוליב דער װעלט־דערװאַרעמונג. מיר מוזן האָבן אַן אַקציע. לא המדרש עיקר! גענוג שױן מיט בלאַ־בלאַ־בלאַ!“

„און דאָס אַלץ איז צוליב װאָס דו ביסט געקומען קײן גלאַזגאָ, כּדי צו מאַרשירן מיט גרעטאַ טונבערג?“

איך האָב באַמערקט אין אירע בלישטשענדיקע אױגן דעם זעלביקן פֿײַער, װאָס פֿלעגט אַ מאָל ברענען אין די אױגן בײַ מײַן שװעסטער און איר מאַן.

„דײַן טאַטע, מירקע, האָט אַ מאָל דערציילט וועגן מיר?“

„נאָר אַז דו ביסט אַ מאָל אים געװען זײער נאָענט,“ — האָט זי געענטפֿערט.

„אמת,“ האָב איך אָפּגעזיפֿצט. — „זײער נאָענט…“