אויף אַ שיף קיין אָדעס

עמיל קאַלין

פֿון יענער רײַזע מיט אַ שיף קיין אָדעס זענען געבליבן בײַ מיר צוויי זאַכן:
די שיפֿסקאַרטע גופֿא און אַ קליינע, הײַנט שוין פֿאַרגעלטע, פֿאָטאָגראַפֿיע, אין וועלכער מ׳קען זען מיך, דעמאָלט אַ יונגן בחור, טאַנצן אַ סאָרט טאַנגאָ מיט אַ דיקער פֿרוי, וואָס האָט אַ באַטײַטנדיקן גוידער און אַ רונדיק־שמייכלענדיק פּנים. פֿון אירע גרויסע אויערן הענגען אַראָפּ צוויי אויערינגלעך, וואָס זעען אויס ווי צוויי מיניאַטורישע קאַנדעלאַברען. די דיקע פֿרוי איז העכער פֿון דעם בחור מיט אַ קאָפּ.

מײַן פֿאַרשוויצטער קאָפּ איז שיִער נישט געלעגן אויף איר שטאַרצנדיקן בוזעם. פֿון מײַנע האַלב-פֿאַרמאַכטע אויגן לאָזט זיך אַרויסצולייענען אַ פֿאַרלוירנקייט פֿון אַ ייִנגעלע, וועלכער באַטייליקט זיך אין אַ שפּיל, וואָס אירע כּללים זענען אים נישט אין גאַנצן פֿאַרשטענדלעך.

די שיפֿסקאַרטע פֿאַר דער רײַזע אויף אַ פּראַכט-שיף קיין אָדעס און צוריק האָט פֿעטער מנשה באַקומען פֿון דער פּאַפּיר־פֿאַבריק, ווי אַ פּרעמיע פֿאַרן דערגרייכן מער ווי הונדערט פֿופֿציק פּראָצענט פֿון דעם יערלעכן פּראָדוקציע־פּלאַן. דער פֿעטער האָט זײַן בילעט מיר געשאָנקען. ער האָט נישט ליב געהאַט וואַקאַציעס און זיך נישט גענייטיקט אין זיי.

„אין אַ וואַקאַציע האָט מען צופֿיל פֿרײַע צײַט און מ׳לאָזט זיך אַרײַן אין פּוסטע חקירות און קומען קומט מען צו מסקנות, וואָס טויגן אויף כּפּרות. מ׳דרייט זיך אַרום דעם אייגענעם וויידל, נעבעך‟, — האָט פֿעטער מנשה געפּסקנט און מיר דערלאַנגט די שיפֿסקאַרטע.

לכתּחילה האָב איך גאָר נישט געוואָלט הערן פֿון קיין שום וואַקאַציע, נאָר די מאַמע איז צוגעשטאַנען איך זאָל נישט זײַן אַזאַ גרויסער עקשן און גיין אויף דער וואַקאַציע, ווײַל די ים-לופֿט, אָנגעזעטיקט מיט זאַלץ און מינעראַלן, וועט שטאַרק העלפֿן מיר פּטור ווערן פֿון מײַן טרוקענעם הוסט. עס איז אויך גוט זיך אַ מאָל דורכלופֿטערן די געהירן, זיך אויסרוען, ווי עס דאַרף צו זײַן און צוריקקומען אַן אָפּגעפֿרישטער. מיטן פֿאַרלויף פֿון טעג איז מײַן האַרטער „ניין‟ געוואָרן וואָס אַ מאָל ווייכער ביז עס איז געוואָרן אַ „יאָ‟.

איך האָב ערגעץ געלייענט, אַז די מענטשלעכע פֿירונגען און כּללים, וואָס דיקטירן אונדזער לעבן אויף דער יבשה, ווערן אויסגעוועפּט, פֿאַרלירן זייער האַפֿט בשעת אַ רײַזע אויפֿן ים. עס איז דאָך אַ באַקאַנטע דערשײַנונג, וואָס ווערט באַשריבן נאָך פֿון אוראַלטע צײַטן, אַז בשעת אַ נסיעה אויפֿן ים, בײַטן די מענטשן זייער כאַראַקטער, קלערן נאָך זייער געדאַנקען-גאַנג, פֿאַרגעסן פֿון אַלטע געוווינשאַפֿטן און באַטראַכטן ווידער פֿאַרצײַטיקע פֿאָראורטיילן.

די דאָזיקע ווערטער האָבן דערוועקט אין מיר אַ שלאַבעריקע האָפֿענונג, אַז להיפּוך צו מײַן קנאַפּער הצלחה מיטן שיינעם מין אויף דער יבשה, וועט זיך מיר אײַנגעבן אויסבײַטן אַ פּאָר ווערטער מיט אַ מיידל אָן דעם צושטאַמלען אָדער אַראָפּלאָזן די אויגן, ווי אַ שולדיקער. אין מײַנע שענסטע חלומות האָב איך גאָר געפֿירט אַ קורצווײַליקע, אומשולדיקע וואַקאַציע-ליבע. דאַן איז מײַן צונג ווי אויפֿגעבונדן געוואָרן, די ווערטער זענען אַרויסגעקומען פֿון זיך אַליין, פֿרויען זענען געפֿאַלן צו מײַנע פֿיס, שטערבלעך פֿאַרליבט.

די זיסע חלומות זענען זיך צעגאַנגען, ווי פֿרימאָרגנדיקער טוי, אין דעם מאָמענט, ווען איך האָב געשטעלט דעם ערשטן טראָט אויף דער שיף־דעק. די צוגעזאָגטע פּראַכט-שיף איז פֿון קיין שום זײַט נישט געווען פּרעכטיק. נאָך אַ קורצער ווײַלע האָט מען אויפֿגעהויבן דעם אַנקער און די שיף האָט זיך געלאָזט שווימען אין דער אומענדלעכער בלויקייט אַרײַן.

די פּאָדלאָגע אין דער קאַבינע, וואָס איז געווען סטאַביל ביז אַהער, האָט אָנגעהויבן זיך וואַקלען אונטער מײַנע פֿיס. דער קאָפּ האָט געשווינדלט און זויערע זאַפֿטן פֿונעם מאָגן זענען אַרויפֿגעקראָכן צום האַלדז. אין עסזאַל האָב איך גאָרנישט גענומען אין מויל אַרײַן. איך האָב אַ ביסל געזופּט פֿון אַ צו-זיסן קאָמפּאָט און צוריק אַראָפּגעקראָכן אין מײַן קאַבינע.

אין אַ געוויסן מאָמענט בין איך אַנטשלאָפֿן געוואָרן. ווען איך האָב געעפֿנט די אויגן, איז די שײַנענדיקע ליכט געוואָרן מילדער. איך האָב אַרויסגעקוקט דורך דעם קאַבינע-פֿענצטער; דער אַרום האָט אָנגעוווירן זײַן בלויקייט. זי איז ווי אָפּגעבליאַקעוועט געוואָרן. איצט האָבן זיך געצויגן איבערן הימל ברייטע זילבערנע פּאַסן און ווײַטע, דיניקע כמאַרעס האָבן ווי באַוואַכט איבער דער שיף פֿון אויבן.
דער טונקל-בלויער ים איז געגאַנגען אַרויף און אַראָפּ, ווי דער ברוסטקאַסטן בשעתן אָטעמען.

איך האָב געהאַט דאָס אײַנרעדעניש, אַז מײַן קערפּער האָט זיך צוגעוווינט, אין אַ גוטער שעה, צום אומענדלעכן הוידעניש פֿון דער שיף, אָבער אַ קנויל זויערקייט האָט זיך תּיכּף געשטעלט אין מײַן האַלדז. עס האָט מיר אויסגעפֿעלט לופֿט אין דער קאַבינע; און אפֿשר האָט עס זיך מיר נאָר געדאַכט? דער גאַנצער פּלאַן פֿון מײַן ים־נסיעה האָט אָנגעהויבן אויסזען ווי איין גרויסער אומזין.

אויף דעם דעק האָב איך טאַקע דערשפּירט אַ מערקווירדיקע דערלײַכטערונג און עס האָט זיך מיר אײַנגעגעבן אַ ביסל אײַנאָרדענען די מחשבֿות. עס האָט געהערשט אויף דעם דעק אַ סאָרט נאָך-מיטאָגדיקע שלעפֿעריקייט. עטלעכע שווײַגנדיקע אַלטע פּאָרלעך זענען אַרומגעגאַנגען הין-און-הער, שלעפּנדיק נאָך זיך גרויסע, צעשוווּמענע שאָטנס. שיטערע גרופּעס פֿון באַקאַנטע און פֿרײַנד האָבן זיך אויף אַ ווײַלע פֿאָרמירט און אַז דער שמועס האָט געצאַנקט, האָבן זיך די דאָזיקע גרופּעס צעברעקלט און ווידער צונויפֿגעקלאַפּט אין אַ הײַפֿל ערגעץ אין אַן אַנדער אָרט. מאַטראָסן און שיף-לײַט זענען אַרומגעגאַנגען אָן אַ צוועק.

אַ לײַביקע פֿרוי איז געשטאַנען אַ קאַפּעלע אײַנגעבויגן איבער דער פּאָרענטש. זי האָט געטראָגן אַ באַבלימט קליידל מיט לעבעדיקע קאָלירן, וואָס איז נישט געווען בכּוח צו פֿאַרדעקן אָדער פֿאַרצוימען אירע בולט־ווײַבערישע ליניעס. יעדער אבֿר אירער האָט ווי געשריגן צו מיר אָן ווערטער: „איך בין אַ פֿרוי!‟, יעדע זון־שפּרענקעלע, יעדעס הערעלעך האָט צוגעזאָגט הנאה אָן אַ סוף. עס האָט זיך מיר געדאַכט, אַז איך קען דערשמעקן איר לײַב, כאָטש עס איז געווען לחלוטין אוממעגלעך צו שמעקן עפּעס, אַ חוץ דער זאַלציקער פֿײַכטקייט פֿונעם ים.

איך האָב זיך אָנגעשפּאַרט מיט איין האַנט אויף דער פּאָרענטש. די דיסטאַנץ צווישן אונדז איז געווען בײַ די צוויי מעטער. איך האָב אַרײַנגעשטעקט די צווייטע האַנט אין קעשענע און געפּרוּווט אָטעמען רויִקער. איך מוז אַרויסרעדן די ווערטער קלאָר:

„דער זון־אונטערגאַנג איז מלא-חן…‟

זי האָט געשוויגן, ווי איך וואָלט גאָרנישט געזאָגט. איך האָב שוין אַראָפּגעלאָזט די הענט, און דעמאָלט האָט זי זיך אויסגעדרייט צו מיר. איר פּנים איז געווען אַ געמיש פֿון געל און גרין. איר שטים איז אַרויסגעקומען, ווי פֿון אַ פֿאַס. זי האָט האַלב גערעדט און האַלב געמורמלט:

„איך קאָן אויסברעכן אין יעדער סעקונדע. אויב עס איז אײַך שווער צוקוקן, נעמט, ביטע, אַ פּאָר טריט צוריק, און אויב איר זענט אַ בראַווער מאַן, קענט איר בלײַבן שטיין אָט דאָ, לעבן מיר‟.

די זון, אַ האַלב-פֿאַרלאָשענער קנויל, איז פֿאַרשוווּנדן ביסלעכווײַז אונטערן וואַסער.
אַ ברייטער געל-רויטלעכער פּאַס האָט זיך אָנגעצויגן אויפֿן מערבֿדיקן הימל, אָט, אָט וועט ער אָפּטרעטן דעם וועג דער שטערן-באַשפּרענקלטער נאַכט. די שיף האָט זיך געלאַסן געשניטן אַ וועג אין די שטילע וואַסערן; אַ גרינע, טיף-גרויע קאָלדרע האָט צוגעדעקט נישט ווייניק סודות, וואָס זענען מיטן פֿאַרלויף פֿון יאָרן אײַנגעזונקען געוואָרן אין די טיפֿענישן. די לבֿנה איז נישט געווען מער ווי אַ געלבלעכער שאָטן, וואָס איז געבליבן הענגען הויך אין דעם טיף־פֿיאָלעטן הימל. עטלעכע שטערן האָבן אָנגעהויבן פֿינקלען איבער אונדזערע קעפּ.

די דיקע פֿרוי האָט נישט אויסגעבראָכן, און איך בין נישט אָפּגעטראָטן. די ליכט אויף דעם דעק האָט זיך אָנגעצונדן. איצט זענען אַרומגעגאַנגען צווישן דעם עולם קעלנערס. זייערע מידע פּנימער האָבן אויסגעזען עטוואָס איבערגעשראָקן, צוליב דעם האַרמידער, וואָס די פֿריילעכע פּאַסאַזשירן האָבן געמאַכט. זיי האָבן געהאַלטן באַזילבערטע טאַצן, אויף וועלכע ס׳זענען געשטאַנען שמאָלע פֿוזשערן מיט אַ בולבלדיקן, געל-דורכזיכטיקן שאַמפּאַן־ווײַן. דער טעם פֿון דער „שאַמפּאַניע‟ איז געווען אומדערטרעגלעך — השתּנה מיט ספּירט און אַ ביסל גאַז.

די דיקע פֿרוי האָט אויסגעליידיקט איר פֿוזשער מיט איין שלונג און זיך פֿאַרקרימט, ווי זי וואָלט געליטן פֿון שטאַרקע קרעמפּן אין בויך:

„אוי, שרעקלעך! דאָס איז שאַמפּאַניע, ווי איך בין די ענגלישע מלכּה. לאָמיר האָפֿן, אַז מיר וועלן נישט ווערן בלינד אָדער כאַפּן אַ מיתה-משונה. אַנומלטן איז אין בוקאַרעשט פֿאַרלאָפֿן אַזאַ מעשׂה; מע האָט פֿאַרקויפֿט פֿלעשער ווײַן — האַלב בחינם. אַז מענטשן האָבן אַרויסגעצויגן דעם קאָרעק, האָט זיי אַ שלאָג געטאָן אין דער נאָז אַ שטאַרק מאָדנער ריח. נאָר ווײַן בלײַבט ווײַן. מע האָט אים סײַ-ווי געטרונקען. אַלץ האָט בײַ אונדז אַ מאָדנעם טעם און ריח. מ׳קען נישט וויסן, וואָס די חבֿרה אין די פֿאַבריקן שיטן אַרײַן. אַ סך מענטשן האָבן געליטן פֿון שטאַרקע קאָפּווייטיקן און קרעמפּן. עטלעכע פֿאַרברענטע ווײַן-ליבהאָבערס זענען געשטאָרבן.
אַזוי איז די מעשׂה נישט איבעריק אינטערעסאַנט. אַזעלכע שווינדלערײַען טרעפֿן זיך בײַ אונדז אויף שריט און טריט. נאָר וואָדען? אַ טאַטע פֿון עמעצן, וואָס זיצט אין די הויכע פֿענצטער, איז אַרײַן אין שפּיטאָל מיט עפּעס אַ וווּנד אין מאָגן. די דאָקטוירים זענען געווען איינשטימיק, אַז דאָס איז געשען צוליב דעם פֿאַלשן ווײַן. דער הויך-ראַנגיקער באַאַמטער איז געוואָרן פֿײַער-פֿלאַם. עס איז געוואָרן פֿריילעך, זיך געטאָן אויף טיש און אויף בענק. גאַנץ גיך האָט די פּאָליציי געלייגט די האַנט אויף דער כאָפּטע באַנדיטן. עס קומט אַרויס, אַז דער קאָפּ, וואָס האָט צוגעטראַכט דעם גאַנצן שווינדל, איז געווען אונדזער אַ שכן. פֿרעגט נישט, וואָס עס האָט זיך אָפּגעטאָן בײַ אונדז אין הויז. חושך! די פּאָליציי האָט געקלאַפּט אין אַלע טירן.
איך בין שיִער נישט אַראָפּ פֿון זינען פֿאַר שרעק…‟

די פֿעטע פֿרוי האָט גערעדט מיט מיר, ווי מיט אַן אַלטן באַקאַנטן. איך בין געווען דערשטוינט פֿון דער אומגעריכטער אָפֿנהאַרציקייט. באַלד האָב איך חרטה באַקומען, וואָס מײַן יצר-הרע האָט מיך אַזוי מיאוס פֿאַרפֿירט און צוגעשטעלט צו אַזאַ פּלאַפּלעניצע. אַן איבעריק וואָרט איז תּמיד שלעכט. עס קען ברענגען בלויז צרות. איך האָב אַ ציטער געטאָן אומבאַוויליק. די פֿעטע פֿרוי האָט מיך אָנגעמאָסטן מיט אַ דינעם שמייכל:

„וואָס איז דיר? האָסט דערזען גאָט נאַקעט? האָב נישט קיין מורא. די כוואַליעס קענען נישט ייִדיש. מעגסט זיך פֿאַרלאָזן אויף מיר. אין די עטלעכע און צוואָנציק יאָר, וואָס איך זשיפּע אויף גאָטס וועלטל, האָב איך גוט אָפּגעלערנט, ווען מע דאַרף זיך היטן מיט אַ וואָרט און ווען מע קאָן לאָזן דאָס מויל אַרבעטן שנעלער ווי דער קאָפּ.‟

די פֿרוי האָט גענישטערט אַ ווײַלע אין איר טאַש און אַרויסגענומען צוויי סיגאַרעטן.
איין סיגאַרעט האָט זי אַרײַנגעשטעקט צווישן אירע ליפּן, און די צווייטע — האָט זי דערלאַנגט מיר.

„נאַ, ס׳איז פּלוגאַרול [1], נישט סאַמע פֿײַנע סיגאַרעטן, אָבער מ׳זאָגט, אַז רייכערן העלפֿט קעגן ים-קראַנקהייט. איך פֿאַרלאַנג נישט קיין סך. איך בין פֿולשטענדיק צופֿרידן כּל-זמן עס גייט אַרויס אַ רויך‟.

זי האָט געמאַכט אַ לאַנגן צי און אַרויסגעלאָזט דעם רויך הויך איבער אונדזערע קעפּ, ווי אַ רויך-זײַל, וואָס אַ לאָקאָמאָטיוו פֿײַפֿט פֿון זיך אַרויס.

„מײַן עלטערער ברודער איז אַריבער דעם פּרוט אין 1940. זינט דעמאָלט האָבן מיר באַקומען אַן איין-און-איינציקן בריוו פֿון אים, וואָס די מאַמע היט אים אָפּ ביזן הײַנטיקן טאָג, ווי אַן אויג אין קאָפּ. ער האָט געגלייבט אין אַ ליכטיקן מאָרגן, און איך גלייב אין אַ ליכטיקן גן-עדן‟.

דאָס חכמהלע איז איר שטאַרק געפֿעלן געוואָרן. זי האָט זיך הויך צעלאַכט און פֿאַרהוסט.

„מײַן טאַטע-מאַמע זענען אַרויס לעבעדיק פֿון דער מלחמה, אָבער ביידע זענען רויִנירט אי פֿיזיש, אי גײַסטיק. על-פּי-יושר וואָלט מען אונדז אַלע געדאַרפֿט פֿאַרנעמען אין באַלאַמוק [2]. איר ווייסט סאַראַ באַהאַנדלונג וואָלטן מיר באַקומען דאָרט. שוין בעסער נישט געבוירן ווערן. נאָר וויבאַלד מיר בײַסן זיך נישט און האַווקען נישט, און קאָנען מאַכן אַן אָנשטעל, אַז מיר זענען נאָרמאַלע מענטשן, לאָזט מען אונדז צו רו. כּל-זמן מיר האָבן אַן אײַנרעדעניש, אַז מיר זענען נאָרמאַל, זענען מיר טאַקע נאָרמאַל, איר פֿאַרשטייט מיך? אַן אײַנרעדעריש איז גאָר אַ וויכטיקע זאַך. נעמט, למשל, מאָריס, מײַן מאַן. ער האַלט זיך פֿאַר אַ ציוויליזירטן מענטש, וואָס פֿאַרשטייט אין וועלט־זאַכן, גייט אין טעאַטער, קוקט אַרײַן אַ מאָל אין אַ בוך. אײַ, וואָס פֿאַרשטייט ער פֿונעם בוך? דאָס איז שוין אַן אַנדער מעשׂה. ער ציט יניקה צו דער ראַפֿינירטער אייראָפּעיִשער קולטור, אַזוי האַלט ער אין איין זאָגן. פֿרעג איך אײַך, ווי קערט זיך אָן זײַן שטעטעלע אין מאָלדעווע, אַ פֿאַרוואָרפֿענער עק, מיט אייראָפּע, שילערן, הײַנען, מאָצאַרטן? נו, אָבער דווקא אין אייראָפּע האָט מען אונדז פֿון שילער און געטע אַרויסגעשטעלט אַ פֿײַג, געשפּיגן אין פּנים אַרײַן, פֿאַרגאַזט…‟

אַ קליין מענטשעלע מיט אַ גרויסן ליסע קאָפּ, אַ שנאָבלדיקער נאָז און גרויסע שוואַרצע אויגן, ווי פֿון אַ האָן, איז צוגעגאַנגען צו אונדז. ער האָט גערעדט צו דער דיקער פֿרוי מיט אַ קוויטשיק קול, ווי בײַ אַ ייִנגעלע:

„ראָזע! וווּ ביסטו געווען? איך זוך דיך אַרום שוין שעהען. איך האָב געוואָלט שוין לאָזן דעם קאַפּיטאַן וויסן, אַז דו פֿעלסט אויס…‟

„אָט, שטיי איך פֿאַר דיר אַ לעבעדיקע!‟

„וואָס טוסטו דאָ? קום! דער באַל האָט זיך שוין אָנגעהויבן.‟

„אַ באַל! מ׳מאַכט אויף אונדזער נעבעכדיק שיפֿעלע אַ באַל! מאָריס, טו מיר אַ טובֿה, גיי אויף כּף-הקלע. איך בין קראַנק, לײַד דאָ חיבוט-קבֿר און דו טאַנצסט זיך אַרום מיט נקבֿות…‟

מאָריס האָט געצויגן מיט די אַקסלען און איז ערגעץ אַהינגעקומען. ראָזע האָט געשמייכלט און געוווּנקען צו מיר, גענומען אַ לאַנגן צי פֿון איר סיגאַרעט און אַרויסגעבלאָזן דעם רויך אין דער פֿינצטער.

„ווי האָב איך געהאַלטן? יאָ, די מאַסקעס זענען אַראָפּגעפֿאַלן. איצט גליטשן זיך מיר אַרײַן — ווער שנעלער, ווער לאַנגזאַמער — אין אַן עפּאָכע פֿון הוילער בהמישקייט. איצט טרייסלען מיר פֿון זיך אָפּ די לעצטע ברעקלעך פֿון העפֿלעכקייט און ראַפֿינירטקייט, וואָס זענען פֿאַרבליבן פֿון די אַמאָליקע צײַטן. עס איז נישט זייער שווער. עס איז נישט געבליבן קיין סך. די איינציקע געפֿילן, וואָס קאָנען דינען ווי וועגווײַזערס פֿאַרן נײַעם סאָרט מענטש, זענען אײַנגעגלידערטע מורא פֿון אַ בײַטש און אַן אומבאַגרענעצטע תּאווה צו האָב-און-גוטס, אַ פֿאַרצווייפֿלטער און האָפֿענונגסלאָזער פּרוּוו צו פֿאַרזיכערן דעם מאָרגן. אין אַזעלכע אומשטענדן, אַז דער הײַנט איז אַן אַנטוישונג, איז די ראָמאַנטישע ליבע צווישן מאַן און פֿרוי אַבסאָלוט אוממעגלעך. מע פֿאַרלאַנגט איינער פֿונעם צווייטן נישט מער ווי די סאַמע גרונטלעכע באַדערפֿענישן: סעקס און עסן. אין אַזוינע צײַטן, ווען דער געראַנגל מיטן לעבן פֿאַרנעמט דעם אויבנאָן און די צוקונפֿט איז נישט מער ווי אַן אַבסטראַקטער באַגריף, זענען די באַציִונגען צווישן מענטשן רעדוצירט צו אַ פּשוטער האַנדל-סיסטעם מיט איין פּרינציפּ: נאַ דיר דײַנס, גיב מיר מײַנס!‟

אויף אַזעלכע דיבורים האָב איך זיך לחלוטין נישט געריכט. ווײַזט אויס, אַז דער חידוש און פֿאַרלוירנקייט האָבן זיך געלאָזט אַרויסלייענען פֿון מײַן פּנים אויכעט אין דער פֿינצטער, ווײַל ראָזע האָט ברייט געשמייכלט.

„ביסט פֿאַרחידושט, האַ? זײַ וויסן, אַז איך האָב אַ דיפּלאָם אין פֿילאָסאָפֿיע און ליטעראַטור. וואָס זאָל איך טאָן, אַז עס האָט זיך נישט אָפּגעזוכט פֿאַר מיר קיין בעסערע אַרבעט, ווי אַ סעקרעטאַרשע?‟

אַן אַלטער קעלנער מיט אַ הויכער באַזילבערטער קאַם האָר אויפֿן קאָפּ האָט זיך אָפּגעשטעלט לעבן אונדז מיט אַ טאַץ „שאַמפּאַניע‟. ער האָט זיך אָנגעבויגן און געשעפּטשעט: „ביטע מאַדאַם, ביטע מיסיע…‟. זײַן האַנט האָט אַ ביסל געציטערט און דער טאַץ האָט זיך געגעבן אַ שאָקל. דער שוידערלעכער געטראַנק האָט געטאַנצט אין די פֿוזשערן.

„לאָמיר מאַכן אַ צווייטן לחיים‟, — האָב איך געזאָגט מער צו זיך אַליין ווי צו ראָזען און גענומען צוויי גלעזער פֿונעם טאַץ.

אונדזערע פֿוזשערן האָבן זיך אָנגעשטויסן מיט אימפּעט. אַ ביסל „שאַמפּאַניע‟ איז אויסגעלאָפֿן פֿון דעם פֿוזשער און באַנעצט מײַן האַנט. ראָזע האָט אַרויפֿגעלייגט איר האַנט אויף מײַן אַקסל:

„אָבער גענוג גערעדט וועגן זיך, דערצייל מיר עפּעס וועגן דיר‟.

איך האָב רעכט נישט געוווּסט ווי אָנצוהייבן.

„איך האָב געמיינט, אַז איך האָב אָנגעזאַמלט פֿיל חכמה אין מײַנע צוויי און צוואַנציק יאָר. איך האָב געהאַלטן, כאָטש איך קאָן דאָס נישט באַווײַזן, אַז מענטשן ווערן באַלוינט פֿאַר זייערער גוטע מעשׂים, און די רשעה האָבן אַ וויסטן סוף. אַז עמעצער האָט געשריבן וועגן ליבע, האָב איך אים געגלייבט אויפֿן וואָרט. די שיינע פּרינצעסין האָט חתונה מיטן שיינעם פּרינץ און שוין. איצט כאַפּ איך זיך, אַז איך ווייס אייגנטלעך גאָרנישט‟.

דער המשך איז געווען עטוואָס פֿאַרנעפּלט. די לעמפּ אויפֿן דעק האָבן אויסגעזען אַ מאָל גרויס און אַ מאָל קליין. ראָזעס קול איז געווען נאָענט און נאָך אַ רגע — ווײַט.
אומבאַקאַנטע פּנימער האָבן מיך אַרומגערינגלט. אומקלאָרע רייד. ערגעץ ווײַט האָט געשפּילט דער אָרקעסטער אַ פֿריילעכע מוזיק, נאָכדעם איז די מוזיק געוואָרן טרויעריק און ווידער פֿריילעך…

אַז איך האָב געעפֿנט די אויגן איז שוין געווען מסתּמא נאָך האַלב-נאַכט. עס האָט זיך געשטעלט אין דער קאַבינע אַ געדיכט פֿינצטערניש, ווי אין אַ הייל. איך בין געלעגן אין בעט אָנגעטאָן אין די קליידער. אויף דער סטעליע פֿון דער קאַבינע האָבן זיך אַלערליי ווילדע פֿאַרזעענישן געדרייט אין אַ גיכן קאַראַהאָד. איך האָב פֿאַרמאַכט די אויגן, אָבער דאַן האָט די גאַנצע קאַבינע גענומען זיך דרייען מיט מיר אין איינעם.

אינעם ים, וואָס איז געווען שטיל בײַ טאָג, האָט זיך איצט אויפֿגעוועקט אַן אומפֿאַרשטענדלעכער צאָרן, אַ בלינדע שׂינאה. ער האָט געשלאָגן די שיף מיט אײַזערנע פֿויסטן. די אַלטע שיף האָט זיך, נעבעך, געוואַקלט הין-און-הער, ווי אַן אַלטער שיכּור. די „שאַמפּאַניע‟ איז מיר אַרויפֿגעקראָכן צום האַלדז. אָט, באַלד וועט קומען אַ מעכטיקע כוואַליע און איבערקערן די שיף מיט אונדז אַלעמען. אויס ראָזע, אויס איך אַליין.

פֿון דעם קאָרידאָר האָבן זיך דערהערט טעמפּע טריט, טירן האָבן געסקריפּעט. עס האָט מיר נאָר באַנג געטאָן, וואָס איך האָב נאָך נישט פֿאַרזוכט דעם טעם פֿון אַ פֿרוי, נישט ליב געהאַט, ווי מע ווײַזט אין די פֿילמען. אָבער ראָזע טענהט, אַז די באַציִונגען צווישן מענטשן זענען נישט מער ווי מיסחר, קיין ליבע איז נישטאָ. איז אפֿשר טאַקע אַ שאָד צו ציִען סתּם אַזוי? אויב ס׳איז באַשערט, זאָל דער סוף קומען — און שוין.

אַז איך האָב געעפֿנט די אויגן דאָס צווייטע מאָל, איז שוין אין דרויסן געווען גוט ליכטיק. די גינגאָלדענע שטראַלן האָבן באַלויכטן די קאַבינע שטאַרקער ווי דער עלעקטרישער לאָמפּ. דער ים איז ווידער געוואָרן שטיל. נאָר איצט האָב איך באַמערקט די מיאוסע פֿלעקן אויף די הויזן און העמד.

אין קאַבינע איז געשטאַנען אַ זויערלעכער געשטאַנק. מײַנע שיך האָבן געטראָגן אויף זיך רעשטלעך פֿון אַ פֿאַרטריקנט ברעכערץ. דער יונגער־מאַן, וועלכער האָט זיך אַנטפּלעקט פֿאַר מיר אין דעם קליינעם ראַזיר-שפּיגל, וואָס איך האָב גענומען מיט זיך אויף דער נסיעה, איז מיר געווען אומבאַקאַנט: אַ פּאָר בלוט-פֿאַרלאָפֿענע אויגן, אונטער וועלכע ס׳זענען געהאָנגען צוויי געשוואָלענע טאָרבעלעך, אַ שמאָל געל-גרין פּנים מיט אַ טרוקענער הויט און אײַנגעפֿאַלענע באַקן. איך בין ווי געוואָרן עלטער מיט, צום ווייניקסטן, צוואַנציק יאָר זינט איך בין אַרויפֿגעשטיגן אויף דער שיף. אַבי די האָר זענען נאָך געבליבן שוואַרץ.

האַסטיקע קלעפּ בײַ דער טיר האָבן איבערגעריסן מײַנע אומעטיקע מחשבֿות.
אַ גראָב קול האָט זיך אָנגערופֿן:

„אײַלט זיך צו! מ׳שטײַגט אַראָפּ אין אָדעס אין אַ האַלבער שעה אַרום‟.

איך האָב אַנטפּלעקט צו מײַן חידוש, אַז איבער נאַכט איז די וואַליזע געוואָרן שווערער. כאָטש מע האָט שוין אַוודאי אַראָפּגעוואָרפֿן דעם אַנקער און די שיף איז שוין געשטאַנען פֿעסט און סטאַביל, האָט מיך נאָך אַ ביסל געהוידעט און איך האָב נאָך אַלץ געפֿילט אַ שוואַכקייט איבערן לײַב.

דער וועג צו די טרעפּ, מיט וועלכע מע גייט אַראָפּ אויף דער יבשה, איז געווען איצט צוויי מאָל לענגער ווי נעכטן. האַרט בײַ די טרעפּ, וווּהין עס האָבן זיך געשטופּט די רוישיקע פּאַסאַזשירן, האָב איך דערזען ראָזען. זי האָט איבערגעהיפּערט דעם „גוט-מאָרגן‟ און איז גלײַך צוגעגאַנגען צו דער זאַך:

„גאָטס ניסים! דו שטייסט אויף די אייגענע פֿיס. האָסט זיך גוט באַנאַרישט נעכטן. נאָך דער פֿערטער גלאָז שאַמפּאַניע האָסט זיך צוגעטשעפּעט צו אַ ווילדן מענטש, וואָס איז געווען העכער פֿון דיר מיט אַ קאָפּ און צוויי מאָל ברייטער. טאָמער איך וואָלט זיך נישט אַרײַנגעמישט, וואָלט ער אָפּגעווישט מיט דיר דעם דעק. די פֿינפֿטע גלאָז האָסטו אויסגעגאָסן אויף זיך. נאָכן זעקסטן — אויסגעבראָכן אַלע פֿריִערדיקע גלעזער אויף דײַנע שיך… מ׳האָט געדאַרפֿט דרײַ מענטשן, כּדי דיך אַוועקטראָגן אין דײַן קאַבינע אַרײַן…‟

אין יענעם מאָמענט האָב איך געהאַט נאָר איין פֿאַרלאַנג — זיך אַוועקלייגן אין אַ באַקוועמער בעט, אײַנשלאָפֿן און שוין קיינמאָל נישט אויפֿשטיין.

ראָזע האָט ממשיך געווען לייענען די מגילה:

„האָסט אויך געזאָגט נעכטן אַ סך שטותים. גרויסע שטותים… האָסט געקושט מײַן האַנט און זיך געשוווירן מיך אייביק ליב האָבן. נאָך גוט, וואָס מאָריס האָט דיך נישט געהערט. עס וואָלט געקאָנט אויסברעכן אַ מיאוסער סקאַנדאַל…‟

„ניין… וואָס עפּעס?, — האָב איך אַרויסגעשטאַמלט אַ פֿאַרלוירענער, — דו האָסט דאָך אַליין געזאָגט נעכטן, אַז ס׳איז נישטאָ קיין ליבע אויף דער וועלט‟, — האָב איך פּראָטעסטירט נאָך אַלץ, געפֿינענדיק זיך אונטערן שיכּרות-טשאַד.

„טאַקע? אַזוי האָב איך געזאָגט? אָסור טאָמער איך געדענק, — האָט ראָזע זיך אָפּגעשטעלט אַ רגע און באַטראַכט די נעכטיקע ווערטער, — עס איז דאָ ליבע אויף דער וועלט, מיר באַנאַרישן זיך און נאַרן זיך אָפּ אַיעדן טאָג אויף ס׳נײַ, אַנישט וואָלט איך זיך בנאמנות נישט מטריח געווען אַרויסקריכן פֿון בעט.‟

ראָזעס רויטע ליפּן האָבן געשמייכלט; דאָס מאָל — אויך אירע מידע אויגן.

„ראָזע, קום שוין! קוקט זי אָן! נײַן מאָס רייד… וואָס פּלאַפּלסטו דאָרט מיט פּאָלנע פֿרעמדע?‟

מאָריס איז שוין געשטאַנען אונטן, אויף דער זון-באַגאָסענער פּלאַטפֿאָרמע, מיט צוויי וואַליזעס אין די הענט. זײַן נאַקעטער פּליך האָט געשײַנט אונטער דער מיטאָג-זון, ווי עמעצער וואָלט זײַן ליסע קאָפּ אָפּגעפּוצט מיט וואַקס. אָנגעטאָן אין אַ פּאָר מאָדנע לויזע הויזן און אין אַן אָנצוג מיט צו לאַנגע אַרבל, האָט ער אויסגעזען נאָך קלענער ווי נעכטן, ווי אַ ייִנגעלע, וואָס האָט פֿאַרלוירן זײַן מאַמע.

[1] פּלוגאַרול (רומ׳) — ביליקע סיגאַרעטן
[2] באַלאַמוק (רומ׳) — משוגעים-הויז