פּראָזאַיִקער. געבוירן געוואָרן אין דער שטאָט זשלאָבין, ווײַסרוסלאַנד. אין דער פֿריִער יוגנט האָט ער אָנגעהויבן שרײַבן דערציילונגען. צום ערשטן מאָל זיך אָפּגעדרוקט אין יאָר 1928 אין דער כאַרקאָווער ייִדישער צײַטונג „דער שטערן‟. אויך אין כאַרקאָוו דערשײַנט זײַן ערשטער בוך דערציילונגען „אַרום אַ מיל‟. אין 1932 פֿאָרט דאָבין אַריבער קיין ביראָבידזשאַן, וווּ ער אַרבעט אין דער צײַטונג „ביראָבידזשאַנער שטערן‟ און אין ראַדיאָ־קאָמיטעט. אין 1937 ווערט ער אַרעסטירט און נאָך צוויי יאָר זיצן אין תּפֿיסה באַפֿרײַט מען אים. ער פֿאָרט קיין מינסק און אַרבעט אין דער צײַטונג „אָקטיאַבר‟. דאָרט האָט אים געטראָפֿן די מלחמה און ער פֿאַלט אַרײַן אין דער געטאָ. ער ווערט אַ מיטגליד פֿון דער אונטערערדישער אַנטיפֿאַשיסטישער אָרגאַניזאַציע. פֿון דער געטאָ אַנטלויפֿט ער צו די פּאַרטיזאַנער.
די הויפּט־טעמעס פֿון דאָבינס שאַפֿונג נאָך דער מלחמה ווערן די מאָטיוון פֿונעם פּאַרטיזאַנער לעבן, וואָס ער אַליין האָט דורכגעמאַכט. דאָס האָט בולט אַנטפּלעקט זײַן ראָמאַן „דער כּוח פֿון לעבן‟, וווּ ער שילדערט פֿולבלוטיקע געשטאַלטן אויפֿן הינטערגרונט פֿון די טראַגישע דראַמאַטישע געשעענישן פֿון דער מלחמה און פֿונעם העלדישן קאַמף קעגן די פֿאַשיסטן. דאָ באַווײַזט ער זיך ווי אַ מײַסטער פֿון רעאַליסטישער פּסיכאָלאָגישער פּראָזע, אַ געניטער שעפֿער פֿון עפּישע בילדער.
נאָך דער מלחמה האָט הירש דאָבין געוווינט אין מאָסקווע. אין 1992 איז ער אַרויסגעפֿאָרן קיין ישׂראל.
אַן אויסצוג פֿון דער דערציילונג „אין איינער אַ נאַכט‟, וואָס איז אײַנגעשלאָסן אינעם בוך „ערדישע וועגן‟, פֿאַרלאַד „סאָוועטסי פּיסאַטעל‟, מאָסקווע, 1983.
אומקערנדיק זיך איין מאָל פֿונעם אײַזנבאַן־וועג ערגעץ לעבן דער סטאַנציע ווילייקע, וווּ זיי האָבן אַראָפּגעלאָזט אַ צוג, האָט זיך די גרופּע געלאָזט גיין אין אַ באַקענטן דערפֿל אָפּרוען אַ ביסל, און דאָ אין איינער אַ שטוב האָט מאַטעס אָנגעשפּרונגען אויף איינעם אַ קרובֿ פֿונעם שטעטל, אויך אַ פּאַרטיזאַנער, וועלכער איז ערגעץ געפֿאָרן מיט זײַן אָטריאַד.
ביידע האָבן זיי זיך זייער דערפֿרייט פֿון דער באַגעגעניש. זיי זײַנען דאָך כּמעט געווען זיכער, אַז קיינער פֿון זייעריקע לעבט שוין ניט. באַזונדערס צופֿרידן איז פֿון דער באַגעגעניש געוואָרן מאַטעס. ס׳איז געווען דער ערשטער מענטש, וואָס האָט גענוי געקאָנט וויסן, וויִאַזוי זײַנען אומגעקומען זײַנע אייגענע. בײַ וועמען, אויב ניט בײַ אים, האָט ער געקאָנט זיך דערוויסן וועגן זייערע לעצטע טעג? וועמען דען אַנדערש האָט ער געקאָנט אויסדערציילן דאָס, וואָס עס טוט זיך בײַ אים אויפֿן האַרצן, פֿון זינט זײַן לאה האָט זיך אים געפֿעלט? מאַטעס האָט געשפּירט, ווי אָט די באַגעגעניש האָט אים אויף ס׳נײַ אַלץ אויפֿגערירט און עס האָט ווידער גענומען בלוטיקן זײַן ניט פֿאַרהיילטע וווּנד. וואָס האָט אים הענעך געקענט דערציילן, ווען אין תּוך ווייסט ער שוין אַלץ אַליין? עלנט, ווי אַ שטיין, איז ער געבליבן. ער האָט פֿאַרמאָגט אַן אוצר, וואָס ער האָט ניט געוווּסט ווי צו שעצן. ווען לאה האָט געלעבט, האָט ער ניט געוווּסט איר ווערט. נאָר אָט האָט זי זיך אים געפֿעלט, און אים איז נישט ניחא דאָס לעבן.
ער האָט זיך דאָך גענומען אין די הענט. ער האָט געפֿרעגט:
— הענעך, ביסט שוין לאַנג פֿון דער היים?
דער קרובֿ איז געווען ניט שלעכט געשטימט, און דעריבער האָט ער פֿריִער פֿון אַלץ פֿאָרגעלייגט מאַטעסן זיך אויסטאָן און איבערבײַסן מיט אים.
— כ׳וועל דיר אַלץ דערציילן, — האָט ער געענטפֿערט, — לאָמיר דיך פֿריִער באַקענען מיט אונדזערע יאַטן. קום צום טיש. מירן נעמען צו קאַפּלעך…
מאַטעס האָט זיך ניט אויפֿגעהויבן פֿון זײַן אָרט. ניין, אַ דאַנק. עסן וויל ער ניט. ער האָט שוין אָפּגעגעסן.
— דערצייל מיר בעסער, וואָס איך פֿרעג דיך. וואָס טוט זיך אין דער געטאָ? דײַן שיפֿרה איז כאָטש לעבן געבליבן?
— ווען איך בין אַוועקגעגאַנגען אין וואָלד, האָב איך זי נאָך איבערגעלאָזט… — און הענעך איז אַנשוויגן געוואָרן.
אויך מאַטעס האָט ניט געפֿונען וואָס צו זאָגן… אין שטוב איז געווען טומלדיק. בײַם טיש האָט מען געזונגען. ווער ס׳איז אַרויסגעגאַנגען אין דרויסן, און ווער — אַרײַנגעקומען צוריק, אָפּקלאַפּנדיק פֿון די פֿיס דעם שניי בײַם שוועל. זיי בלויז זאַלבע־צווייט זײַנען געזעסן אָפּגעזונדערט אין אַ ווינקל אויף דער באַנק, ווײַט פֿאַרטראָגן מיט די געדאַנקען אַהין, וווּ דער טויט האָט געשוועבט איבער די קעפּ פֿון זייערע אייגענע און וועמען צוגענומען פֿריִער, וועמען — שפּעטער…
נאָר אָט האָט הענעך אַ זיפֿץ געטאָן און איבערגעריסן דאָס שטילשווײַגן:
— איך האָב געמיינט, ווי נאָר איך קום אין וואַלד, צו די פּאַרטיזאַנער, נעם איך זי באַלד אַריבער. נאָר איך דאַרף דיר דען דערציילן, ווי שווער דאָס קומט אָן? אָט ביסטו שוין לאַנג אַ פּאַרטיזאַנער, און וואָס, קאָנסט עפּעס טאָן פֿאַר דײַן לאהן? זיי דאָרטן פֿאַרשטייען דאָס אָבער ניט. זיי קענען מיינען, אַז מיר האָבן זיי פֿאַרגעסן… נעם דײַן לאהן. „סײַדן, — זאָגט זי, — מאַטעס לעבט ניט. נאָר טאָמער לעבט ער, קאָן ניט זײַן, אַז ער זאָל ניט קומען נאָך מיר‟.
מאַטעס האָט כמורנע אָנגעקוקט זײַן קרובֿ: איז ער בײַם זינען צי ניין? וואָס פּלוידערט ער? שוין זשע ווייסט ער ניט, וואָס האָט פּאַסירט מיטן שטעטל? ער האָט זיך שטיל אָפּגערופֿן:
— מע דאַרף זיך ניט גלײַכן צו מיר. איך האָב פֿאַרשפּילט מײַן לאהן. איך האָב שוין אַפֿילו געהאַט אַ דערלויבעניש צו גיין נאָך איר. נאָר צו שפּעט איז עס שוין געווען…
איצט איז אויך הענעך געוואָרן צעטומלט:
— וואָס הייסט, ניט געווען? וועמען צו ראַטעווען? צי דען ווייסטו ניט, אַז דײַן לאה לעבט?
דאָס בלוט האָט זיך אַרײַנגעכאַפּט מאַטעסן אין פּנים. ער האָט זיך גענומען בײַטן פֿאַר די אויגן פֿון ווײַס אויף רויט. אין אַ מינוט שפּעטער האָט זיך אין אים עפּעס ווי אויסגעלאָשן, ניט באַווײַזנדיק זיך צעברענען. ער האָט שווער איבערגעפֿירט דעם אָטעם און זיך אַ צי געגעבן נאָך דער ביקס.
— כ׳זע, — האָט ער זיך אַן אויפֿגעבראַכטער אָפּגערופֿן, — אַז דו האָסט שוין אַ ביסל צו פֿיל אויסגעטרונקען. איז לאָז מיך, איך בעט דיך, צו רו…
און ער האָט זיך אויפֿגעהויבן, כּדי אַוועקצוגיין. הענעך איז אים פֿאַרלאָפֿן דעם וועג.
— ביסט משוגע, צי וואָס? איך זאָג דאָך דיר, אַז דײַן לאה לעבט. ווער שפּילט זיך דען מיט אַזוינע זאַכן? זי האָט דאָך מיך אַליין געבעטן, אַז טאָמער מאַכט זיך, איך באַגעגן דיך, זאָל איך דיר איבערגעבן פֿון איר אַ לעבעדיקן גרוס.
— ווען האָסטו זי געזען?
— מיט עטלעכע וואָכן צוריק. פֿאַרן אַוועקגיין אין וואַלד…
— וווּ?
— אין אַזאַריטש.
— מע האָט דאָך מיר איבערגעגעבן, אַז מ׳האָט דאָרטן אַלע ייִדן אומגעבראַכט.
— אינעם שטעטל האָט מען טאַקע אַלעמען אומגעבראַכט.
— טאָ וואָס זשע דולסטו מיר אַ קאָפּ? — האָט זיך שוין מאַטעס צעשריִען, — וואָס פּלוידערסטו?
— לאָז זשע יענעם ריידן אַ וואָרט! וואָס פֿאַרלויפֿסטו רק דעם וועג? איך דערצייל דאָך דיר: אינעם שטעטל האָט מען אַלעמען אומגעבראַכט. געבליבן זײַנען נאָר די, וועלכע מ׳האָט פֿאַר דער שחיטה אַריבערגעפֿירט אויף אַרבעט אין אַזאַריטשער גאַרניזאָן. צווישן זיי — אויך דײַן לאה. האָסטו נאָר אַ מעגלעכקייט צו גיין נאָך איר, איז טו עס וואָס גיכער. וואַרט ניט מער…
— וווּ איז זי דאָרטן? וויִאַזוי געפֿינט מען זי?
— זי אַרבעט מיט די שנײַדערס אינעם פּאָליצײיִשן באַטאַליאָן. לעבן לעבט זי צוזאַמען מיט מלכּה פּיניע דעם בעקערס. קענסט דאָך דײַן לאהן. אַ צו שטילע איז זי. ווען ניט מלכּה, וואָלט זי געפּוכניעט [1] פֿאַר הונגער. ניט מער, יענע בײַט עפּעס אויס, דערהאַלט מען שוין ווי־ניט־איז די נשמה…
מער האָט שוין מאַטעס ניט באַדאַרפֿט. ער איז אַרויסגעלאָפֿן אין דרויסן זוכט דעם קאָמאַנדיר…
[1] געפּוכניעט — אָנגעשוואָלן געוואָרן
Yiddish Branzhe 