משה לעמסטער
ווען די געליבטע גייט אַוועק אין דער אייביקייט
ס’איז געשטאָרבן מײַן געליבטע… געשטאָרבן פֿון אַ געפֿערלעכער קראַנקייט…
איך זיץ לעבן איר. באַלד פֿליט זי אַוועק פֿון מיר אויף תּמיד, שוועבט אויף צו דער אומבאַקאַנטער אייביקייט. ערשט ניט לאַנג האָב איך געמיינט, אַז מיר האָבן אָפּגעלעבט אין איינעם אַ וואָגן מיט יאָרן, און איצט האָב איך פֿאַרשטאַנען, אַז דאָס איז געווען בלויז אַן איין און איינציקע רגע…
איך זיץ דערנעבן און טרערן רינען אויף די באַקן. ס’האָט זיך מיר געדאַכט, אַז מײַנע טרערן באַוואַשן די הונדערטער אָנגעפֿלויגענע דערמאָנונגען און זיי ווערן ליכטיקער, ציכטיקער, שטראַלנדיק…
פּלוצעם באַמערק איך, אַז לעבן מיר זיצט דער, וואָס ער האָט באַשאַפֿן די וווּנדערלעכע שטערן־וועלטן, די שיינע גרינע פּלאַנעטן, באַשאַפֿן דעם מענטשן! דעם מענטשן, וועלכער דאַרף זײַן אַ הערשער פֿון דעם גאָטס וועלט.
דער באַשעפֿער זיצט לעבן מיר און אויך בײַ אים רינען טרערן פֿון די אומענדלעך טיפֿע אויגן. אַוודאי, האָב איך געטראַכט, דער באַשעפֿער לעבט אויך איבער, ווען אויף דער ערד שטאַרבן פֿריצײַטיק די, וועמען מע האָט לײַדנשאַפֿטלעך, פֿלאַמיק ליב געהאַט. ער האָט געקוקט אויף מיר און זײַן בליק האָט גלײַך ווי געענטפֿערט אויף מײַן שווײַגנדיקער, נאַטירלעכער פֿראַגע. געענטפֿערט קלאָר און דײַטלעך: „עס זײַנען פֿאַראַן זאַכן אויף דער ערד, וועלכע עס דאַרף אויספֿילן, לייזן דער מענטש אַליין, ניט פֿאַרלאָזנדיק זיך אויף גאָט, ניט וואַרטנדיק קיין הילף פֿון אים‟…
יאָ, אין דער ווײַטער יוגנט האָב איך אויפֿריכטיק געגלייבט, אַז די ליבשאַפֿט פֿאַרוואַנדלט דעם מענטשן אין אַ באַשעפֿער. הייסט עס, האָב איך געטראַכט, ס’איז פֿאַראַן אַן ענלעכקייט צווישן אַ פֿאַרליבטן אויף דער ערד און דעם אייבערשטן אין הימל. אַז דער, וואָס איז פֿאַרליבט זאָגט זײַן באַשערטער: „איך האָב דיך ליב‟ — מיט דעם זעלבן ציטער מיט וועלכן גאָט האָָט אַ מאָל אויפֿגערופֿן: „יהי אור!‟ ליבע — איז דאָך אויך אַ נײַע, וווּנדערלעכע, אייגנאַרטיקע וועלט, וואָס צעפֿלאַקערט זיך אין האַרצן בײַם פֿאַרליבטן פּונקט אַזוי, ווי עס צעברענט זיך אין די נעפּלדיקע רוימען אַ נײַער שטערן. באַשענקענדיק דעם מענטשן מיט אַ מעגלעכקייט צו ליב האָבן, צו פֿאַרליבן זיך, האָט דער באַשעפֿער באַקומען אין דער פּערזאָן פֿון דעם מענטשן אַ מיטהעלפֿער, אַ מיטבאַשעפֿער — דעם, ווער עס קאָן אים העלפֿן ניט בלויז פֿאַרהיטן די בראשיתדיקע שיינקייט פֿון דער וועלט, נאָר אויך צו פֿאַרפֿולקומען, פֿאַרבעסערן, מאַכן זי שענער. ווײַזט אויס דערפֿאַר טרויערט ער הײַנט מיט מיר אין איינעם. די פֿאַרליבטע זײַנען דאָך דעם גאָָטס מיטקעמפֿערס אויף דער ערד.
יאָ, גאָט נייטיקט זיך אין באַשעפֿערס.
יאָ, בין איך געווען זיכער, — אַ פֿאַרליבטער איז ענלעך צו גאָט.
„גאָט — איז ליבע‟, — זאָגן די קריסטן. נאָר איך האָב אין די יונגע יאָרן גערעכנט, אַז ליבע, ליבשאַפֿט — איז גאָט!..
נאָר אָט איז געשטאָרבן מײַן געליבטע. און איך, מיינענדיק, אַז אַ דאַנק דער ליבשאַפֿט מײַנער, בין איך געגליכן צו גאָט, האָב איר מיט גאָרנישט ניט געקאָנט אַרויסהעלפֿן.
ניט געקאָנט… ניט געקאָנט… ניט געקאָנט…
זי האָט געהאַלטן אין שטאַרבן, און איך האָב זיך אויפֿגעגעסן לעבעדיקערהייט: „נו, וואָס פֿאַר אַ געגלײַכטער צו גאָט ביסטו? ביסט אַפֿילו ניט קיין האַלב גאָט, ניט קיין פֿערטל גאָט… ביסט אַ פּשוטער, געוויינטלעכער בן־אָדם. ניט אַ הערשער — אַ קנעכט!‟
מסתּמא, האָב איך זיך געטרייסט, ווערט גאָט קיין מאָל ניט עלטער, און דער מענטש עלטערט זיך יאָ. און אין איינעם מיט אים עלטערט זיך אויך זײַן ליבשאַפֿט. אין איר איז שוין ניט פֿאַראַן דער יוגנטלעכער, געטלעכער פֿײַער, ניט פֿאַראַן דער אָפּקלאַנג פֿונעם בראשיתדיק־ציכטיקן „יהי אור!‟
„ביסט אַליין שולדיק, — האָב איך געטענהט, — מיט יאָרן האָבן זיך אויסגעוועבט דײַן ליבשאַפֿט, דײַן צאַרטקייט, דײַן וואַרעמקייט צו דער געליבטער… האָסט די ליבע פֿרוי דײַנע שוין ווייניקער מאָל אַרומגענומען, ווייניקער געצערטלט, ווייניקער געטראָגן אויף די הענט… ווען אין דײַן האַרצן — האָב איך זיך אויפֿגעוואָרפֿן — לעבט נאָך ביז איצט יענע יונגע, פֿלאַמיקע ליבע, וואָס האָט אַ מאָל אויפֿגעפֿלאַקערט אין אים און דערנאָך אַזוי העל צעפֿלאַמט זיך, וואָלסטו זיכער געקאָנט דײַן פֿרוי ראַטעווען…
איצט וועל איך איר ווידמענען לידער, פּאָעמעס, ביכער. טאָן אַלץ, כּדי אויף לאַנגע יאָרן פֿאַרהיטן דעם אָנדענק פֿון איר. נאָר אַלץ איינס יעדע אָנגעשריבענע פֿון מיר שורה וועגן אונדזערע אַמאָליקע געפֿילן וועט שרײַען צו מיר:
„ניט געראַטעוועט!.. ניט געראַטעוועט!.. ניט געראַטעוועט!..‟
נאָך איר אַוועקגיין אין דער אייביקייט וועט זיך בײַטן פֿאַר מיר די אַרומיקע וועלט, ווײַל ווען די געליבטע איז געווען לעבן מיר, האָט זי צוגעגעבן שטראַלן דער שײַנענדיקער זון. צוגעגעבן סודותדיקייט די פֿינקלענדיקע שטערן. צוגעגעבן העלע פֿאַרבן פֿאַר די בליִענדיקע בלומענפֿעלדער… אָן איר וועלן אָנווערן זייער גלאַנץ די שיינקייטן פֿון פּאַריז, ווענעציע, פּעטערבורג…
ס’איז געשטאָרבן מײַן געליבטע… געשטאָרבן פֿון אַ געפֿערלעכער קראַנקייט…
איך זיץ לעבן איר און קוק אויף דעם זיצנדיקן דערנעבן באַשעפֿער. ער קאָן איבערלייענען אין מײַנע אויגן, אַז פֿונעם הײַנטיקן טאָג וועלן בלאַסער ווערן פֿאַר מיר אַלע קאָלירן פֿון זײַן שיינער וועלט. נאָר זײַן בליק האָט מיר אײַנגערעדט: „איר וועט נאָך זײַן אין איינעם! איר וועט זיך נאָך טרעפֿן אַ מאָל ערגעץ אויפֿן זיבעטן הימל. דאָרט איז פֿאַראַן אַ וווּנדערלעך פּלאַץ, וואָס עס איז נאָר פֿאַר די פֿאַרליבטע…‟
מײַנע טרערן זײַנען געפֿאַלן אויפֿן דיל און דער באַשעפֿער האָט זיי פֿאַרוואַנדלט אין ווײַסע, פּרעכטיקע כריזאַנטעמען. דאָס זײַנען געווען די ליבע בלומען פֿון מײַן פֿרוי. און אויף זיי, אויף דעם וואָלקן פֿון ווײַסע כריזאַנטעמען, איז אָפּגעפֿלויגן פֿון דער ערד מײַן געליבטע.
נאָר מיר וועלן נאָך זײַן אין איינעם!
וועלן נאָך זײַן!… וועלן נאָך זײַן!… וועלן נאָך זײַן!..
הײַנט אין די טרערן מײַנע,
וואָס פֿליסן גלײַך פֿונעם האַרצן,
איז ניט נאָר זאַלץ פֿאַראַנען,
נאָר אויך ווײַסע בלימעלעך צאַרטע.
זיי האָבן צעבליט זיך אום פֿרילינג
אין האַרצן צוריק מיט פֿיל יאָרן,
ווען כ’האָב זיך פֿאַרליבט אַזוי פֿלאַמיק
אינעם מיידל, וואָס מײַן פֿרוי איז געוואָרן…
זי אַוועק איז אַרויף צו די שטערן,
נאָר דאָרטן אויף מיר וועט זי וואַרטן,
אויף די צאַרטע בלימעלעך ווײַסע,
וואָס בליִען ניט אָפּ אין מײַן האַרצן…
Yiddish Branzhe 