בוקאַרעשטער שריפֿטן (3)

עמיל קאַלין

קאַפּיטל דרײַ

איך און אַנאַ האָבן זיך גאַנץ גיך צוגעוווינט צו אונדזער מאָדנעם סטאַטוט פֿון אַ כּמו-פֿאַרהייראַטן פּאָרפֿאָלק, וואָס זײַן צוזאַמענלעבן טראָגט פֿון פֿריִער אַ באַשטימטן ענד-טערמין. איך בין געוואָרן, אין אַ גוטער שעה, דער מאַן, דער לא-יוצלח; איך האָב נישט געהאַט קיין שום קלאָר-באַשטימטע ראָלע אין שטוב, סײַדן אַ שיק-ייִנגל. אַנאַ, די פֿריש אָפּגעבאַקענע בעל-הביתטע, האָט גענומען אויף זיך באַהבֿה דעם שווערן יאָך פֿון שטוב-אַרבעט.

דעם צווייטן אינדערפֿרי נאָך איר אומדערוואַרטן קומען האָט זי מיר מודיע געווען, אַז מע דאַרף עפּעס טאָן מיט מײַן בחורישן דלת-אמות, ווײַל עס זעט אויס, ווי „נאָך אַ שׂרפֿה‟ און „איז שמוציק ווי אין אַ שטאַל‟. לסוף, נאָך דעם, וואָס זי האָט געקוקט אויך הינטער דער שאַפֿע און אונטערן בעט, און נאָך אַן אַטאַק פֿון ניסעניש האָט זי צוגעגעבן אַ מעדיצינישן דיאַגנאָז: „דעריבער הוסטן די גאַנצע צײַט!‟.

אַנאַ האָט קלאָרגעשטעלט, פֿון אָנהייב אָן, אַז זי איז בדעה צו פֿאַרוואַנדלען מײַן חורבֿה אין אונדזער נעסטעלע. איך האָב, בלית-ברירה, מסכּים געווען און זי האָט גלײַך פֿאַרקאַטשעט די אַרבל און זיך גענומען צו דער אַרבעט מיט לײַב און לעבן. זי האָט נישט געוווּסט, ווי „צו פֿירן אַ שטוב‟, קוים האָט זי געוווּסט, ווי צו האַלטן אַ בעזעם; אין איר האַלב-אויפֿגעקלערטער היים אין יאַס האָט זי נישט אײַנגעטונקען קיין פֿינגער אין קאַלטן וואַסער. טאַטע-מאַמע האָבן געהאַלטן זי און איר שוועסטער אין וואַטע. פֿון דעסטוועגן, איז קיין שום זאַך נישט געווען צו שווער פֿאַר איר. זי האָט גיך פֿאַרשטאַנען ווי מע האַלט אַ בעזעם און ווי מע קערט אויס די שטוב. זי האָט זיך אָפּגעריבן די הענט ביז צום בלוט בעתן רײַבן די קליידער אין וואַנע מיט דעם שטײַפֿן זייף. זי איז העלדיש געלאָפֿן הענדעם-פּענדעם אַרויף און אַראָפּ אויף די טרעפּ, קוים טראָגנדיק דעם קויש, פֿול מיט נאַס וועש, און דאָרט, אויבן אויפֿן בוידעמל, האָט זי געדאַרפֿט האָבן אַ מויל אויף שרויפֿן, כּדי זיך קריגן, ווי געהעריק, מיט די אַנדערע בעל-הביתטעס איבער אַ פֿרײַ שטיקל אָרט אויפֿן שטריק.

עס האָט זיך מיר געדאַכט, אַז די ווײַזערס פֿונעם זייגער האָבן אָנגעהויבן קריכן; די טעג האָבן געסאַמעוועט איין טאָג אויף אַן אַנדערן — נישט פֿונאַנדערצושיידן. אונדזער לעבן האָט באַקומען אַ פּנים פֿון אַ באַקוועמער רוטין, געבענטשט מיט לאַנגווײַל. מיר האָבן זעלטן אַרויסגעשטעקט די נעזער אויף דער גאַס. מיר האָבן זיך פֿאַרגינען בלויז איין פֿאַרווײַלונג: גיין אײַנצוקויפֿן אין מאַרק איין מאָל אַ וואָך. מיר זענען געפֿאָרן מיטן טראַמווײַ נומער 21 אויף דער „אָבאָר‟־האַלע [1]. בלויז אין האַלע האָט זיך צעבליט אויף אַ רגע די כּמעט-פֿאַרגעסענע ראָמאַנטישקייט אונדזערע; נאָר אין האַלע האָבן מיר זיך געהאַלטן פֿאַר די הענט, דער מענטשלעכער שטראָם זאָל אונדז נישט אָפּשיידן.

די האַלע איז געווען פֿול מיט ריחות און קולות: די ציגײַנערינס האָבן געצויגן בײַם אַרבל, פֿאַרקויפֿט בוקעטן מיט בלומען; די פּויערטעס מיט רויטע פּנימער און מידע אויגן האָבן זיך צעשריגן פֿון צײַט צו צײַט, לויבנדיק זייער סחורה: „שיין קרויט, גוטע מענטשן, קרויט‟, „ברינדזע! קאַש! אורדע! פֿרישע סמעטענע!‟, — די קונים, בוקאַרעשטער האָרעפּאַשניקעס, האָבן באַטראַכט די פֿאַרשיידענע סחורות מיט אומצוטרוי, די סוחרים האָבן צוגערעדט די קונים, איבערגעשריגן איינער דעם אַנדערן. אין דער לופֿטן האָבן זיך געטראָגן ריחות פֿון פֿיש, גערויכערט פֿלייש, קעז, רײַפֿע פֿרוכטן און מענטשלעכן שווייס.

בשעתן אײַנקויפֿן האָב איך און אַנאַ זיך געאַמפּערט ווי אַן אַלט פּאָרפֿאָלק:
„וואָס רירסטו אָן אַזאַ קאַרטאָפֿל! ס׳איז דאָך האַלב פֿאַרפֿוילט.‟
„האָסט גענומען צו ווייכע אוגערקעס, מע קען זיי נישט אײַנזײַערן‟.
„די פֿעפֿערס זענען נישט קיין פֿרישע. האָסט נישט קיין אויגן? זיי זענען אין גאַנצן צעקנייטשט‟.
„די ברינזע אין צו געזאַלצן!‟
„זי האָט נישט קיין זאַלץ!‟
„קיינער וועט זי נישט עסן!‟

מיטן פֿאַרלויף פֿון די טעג האָבן זיך די קריגערײַען צווישן אונדז געמערט און געצויגן לענגער. אַ קריגערײַ האָט געקענט אויסברעכן איבער יעדער זאַך, ווי נישטיק עס זאָל נישט זײַן. יעדע רײַסעניש האָט זיך אָנגעהויבן אַנדערש, אָבער גאַנץ גיך איז זי פֿאַרוואַנדלט געוואָרן אין אַן ערנסטן שמועס אויף דער טעמע „וואָס וועט זײַן מיט אונדז?‟.

אָפֿט איז מיר געקומען אויפֿן געדאַנק, אַז עס וואָלט געווען בילכער איך זאָל האָבן אַ מער-ווייניקער קלאָרן פּלאַן וועגן דעם, וואָס וועל איך טאָן דעם אַנדערן טאָג נאָכדעם, ווי אַנאַ וועט פֿאַרלאָזן רומעניע. אַיעדעס מאָל, ווען איך האָב געפּרוּווט אַ קלער טאָן וועגן דעם ענין, האָבן די מחשבֿות קוים דערזען די ליכטיקע שײַן און גלײַך צעקרישלט זיך, צעטאָפּיעט זיך, נעלם געוואָרן און איבערגעלאָזט נאָך זיך אַ קאָפּ-טעמפּקייט, אַ זשום אין די אויערן. אַנאַ איז געווען מער זאַכלעך; זי האָט מיך געפּרוּווט אײַנרעדן איך זאָל אויכעט אָנגעבן א בקשה אויף אַ פּאַספּאָרט און קומען וווינען מיט איר אין קיבוץ בײַ דער גרענעץ. איך האָב איר געגעבן צו פֿאַרשטיין, אַז איך ווייס נישט ווי צו האַלטן אַ ביקס אין די הענט, און אויף ערד-אַרבעט טויג איך נישט. קוים וואָס איך גיב זיך אַן עצה מיט מײַן איצטיקער שטעלע; אַ רעדאַקטאָר, וואָס זײַן הויפּט־אויפֿגאַבע איז צו דערוואַרעמען אַ בענקל, נישט רעדן קיין סך און טראַכטן נאָך ווייניקער. מײַנע דערקלערונגען האָבן געמאַכט אַ קנאַפּן רושם אויף איר.

איין טאָג בין איך אַרײַנגעפֿאַלן אין קיך, וווּ זי האָט געפּײַניקט אַ טויט עוף, פּרוּוונדיר מאַכן פֿון אים אַ גאָלדענע יויך. איך האָב איר אַרײַנגעשעפּטשעט אין אויער, אַז כ׳האָב נאָר וואָס אָנגעגעבן „די בקשה‟. זי האָט גענומען מיך הייס האַלדזן און קושן. נאָר איין צרה — מײַן אבֿר איז נישט אויפֿגעשטאַנען תּחית-המתים, און די צווייטע צרה: איך האָב איר געזאָגט אַ ליגן און אַפֿילו קיין פּינטל נישט געטאָן מיט די אויגן. מײַן אימפּאָטענץ האָט זיך אָנגעהויבן קורץ נאָך דעם ווי אַנאַ האָט זיך צו מיר אַרײַנגעצויגן. דווקא איצט, ווען די אַלע מחיצות זענען זיך צעפֿאַלן און מיר האָבן געזאָלט פּראַווען אונדזער ליבע פֿראַנק און פֿרײַ, נישט אַרויסקריכנדיק פֿון בעט, איז געשען פּונקט פֿאַרקערט. אייגנטלעך, איז דער באַגער נישט אויסגעלאָשן געוואָרן, חס־ושלום. איך בין נאָך געווען פֿול מיט חשק צו איר ווײַסן פֿולבלעכן לײַב, צו די ווייכע ליפּן אירע, און דער הייסער אָטעם האָט מיך צוגעצויגן פּונקט ווי פֿריִער. כאָטש מײַן נײַגער צו איר קערפּער האָט נאָך געהאַלטן בײַם סאַמע ברען, האָט עס ווייניק געהאָלפֿן, ווען עס איז געקומען צו „אַכצן און דרײַצן‟. „עפּעס‟ האָט געסקריפּעט און נאָכדעם אויפֿגעהערט אַרבעטן אין גאַנצן — קאַליע געוואָרן.

מיטן וואָרט „עפּעס‟, מיין איך, געוויס, די מאַכאַרײַקע צווישן מײַנע פֿיס, וואָס איך טראָג זיך אַרום מיט איר, זאָל עס זײַן צום גוטן אָדער צום שלעכטן, פֿונעם טאָג פֿון מײַן געבוירן ווערן. אין בעט, איז עס טאַקע געווען אַ רחמנות צו קוקן: איך פֿלעג ליגן אויפֿן מאַטראַץ, ווי די מאַמע עליה-השלום האָט מיך געהאַט; געלעגן בין איך ווי אַ ציטערנדיק קינד, וואָס וואַרט אויף דעם דאָקטערס איבערזוכט. אַנאַ האָט זיך געפּאָרעט איבער מיר מיט מוט און גבֿורה. זי האָט אַרײַנגעשעפּטשעט מיר אין אויער ווערטער, פֿול מיט תּאַווה, געזאָגט וואָס פֿאַר אַ וווּנדערלעכער מאַנסביל איך בין, און ווי שטאַרק זי וויל „זײַן‟ מיט מיר. צו מאָל פֿלעג זי שילדערן מיט אַלע פּיטשעווקעס, וואָס זי וויל איך זאָל איר טאָן. זי האָט אַלץ באַשריבן זייער זאַפֿטיק, נישט איבערגעהיפּערט די סאַמע אינטימע פּרטים. אַזוינע דיבורים זענען געווען בכּוח אויפֿלעבן אַ בר-מינן, נאָר מײַן אבֿר האָט נישט געפֿאָלגט; מיט יעדן וואָרט איז ער געוואָרן אַלץ קלענער, אײַנגעשרומפּענער.

נאָך די הייסע ווערטער איז אַנאַ אַרויפֿגעקראָכן אויף מיר, אפֿשר וועט די היץ פֿון איר לײַב מונטערן די פֿאַרחלשטע מאַכאַרײַקע? נאָכן רײַבן און למעשׂה פּײַניקן מײַן אבֿר אַ שטיקל צײַט — אַן אייביקייט אין סעקס צײַט־רעכענונג — פֿלעג איך זיך בעטן בײַ איר: „אַנאַ, הער אויף… ס׳איז אוממעגלעך הײַנט…‟. זי פֿלעג אָננעמען מײַנע ווערטער קאַלטבלוטיק, קיין שום טרער איז נישט געפֿאַלן אויף אירע באַקן. זי האָט צוריק אָנגעטאָן די תּחתּונים, גלײַך ווי גאָרנישט, געזאָגט, אַז ס׳איז נישט געפֿערלעך — וועט זיך מאַכן אַן אַנדער געלעגנהייט. ס׳טרעפֿט זיך אַמאָל. מע דאַרף האָבן געדולד. די צײַט איז דער בעסטער דאָקטער.

אַ חוץ דער אימפּאָטענץ, האָב איך אָנגעהויבן לײַדן פֿון שלאָפֿלאָזיקייט. שוידערלעכע חלומות זענען מיר באָפֿאַלן יעדע נאַכט: אין איין חלום האָט אַנאַ זיך איבערגעגעבן אין אונדזער בעט צו אַן אַנדער מאַן, אַ גרעבלעכער און אַ מיאוסער מיט אַ ברייטן, האָריקן רוקן. איך האָב געקענט הערן זײַנע הייזעריקע, חיהשע הנאה־קרעכץ. אַנאַ האָט אויסגעזען רויִק. זי האָט דאָס נישט געמאַכט אויף צו להכעיס. אין חלום האָב איך אין גאַנצן נישט עקזיסטירט; איך בין נאָר געווען אַ שטומער צוקוקער. דער אומבאַקאַנטער מאַן האָט געסאַמעוועט מיט מאָריס, אָבער בדרך־כּלל איז ער געווען גאַנץ פֿרעמד. ער האָט זיך געצויגן איבער אַנאַ מיט זײַנע אומגעלומפּערטע, העסלעכע אבֿרים און באַדעקט איר פּנים מיט הייסע קושן. אַ זויערלעכקייט איז צוגעקומען צום האַלדז. אַנאַ האָט צוגעמאַכט די אויגן און אַרויסגעלאָזט אַ צופֿרידענע וואָרטשעניש. אין דעם מאָמענט פֿלעג איך זיך געוויינטלעך אויפֿכאַפּן.

אין אַן אַנדערן חלום בין איך געפֿאָרן אין אַ פּראַכט-שיף קיין פּאַלעסטינע. די ענגלישע שיפֿן זענען פֿון ערגעץ־וווּ אויסגעוואַקסן. זיי האָבן באַלאַגערט אונדזער שיף פֿון אַלע זײַטן.
די ענגלישע סאָלדאַטן האָבן אָנגעשטעלט זייערע ביקסן אויף אונדז, די אומשולדיקע פּאַסאַזשירן. מענטשן זענען אַרומגעלאָפֿן אויפֿן דעק פֿאַרצווייפֿלטע. די מאַטראָסן זענען געגאַנגען צווישן עולם און געהייסן שפּרינגען אין ים אַרײַן און שווימען ביזן ברעג. זיי האָבן דערמוטיקט די קווענקלענדיקע פּאַסאַזשירן. אָנווײַזנדיק ערגעץ מיט דער האַנט, האָבן די מאַטראָסן צוגעזאָגט, אַז די ברעגעס פֿון חיפֿה זענען נישט ווײַט. איך האָב נישט געזען קיין שפּור פֿון חיפֿה — נאָר וואַסער. דער פּלאַן איז געווען אומזיניק, אַרײַנשפּרינגען אין וואַסער האָט געהאַט איין טײַטש — אַ זיכערער טויט. דאָך, האָב איך זיך געזען קלעטערן אויף דער פּאַרענטשע, שוין גרייט זיך אַ וואָרף טאָן אין ים אַרײַן.

יעדע נאַכט פֿלעג איך זיך אויפֿכאַפּן פֿון שלאָף אַ פֿאַרשוויצטער, מיט אַ האַרץ־קלאַפּעניש, אַ דרוק אין די שלייפֿן און אַ פֿאַרטײַעטן אָטעם. דאָס האַרץ האָט געשלאָגן אין ברוסט, ווי אַ פּויק. דאָס אינערלעכע קול האָט געהאַלטן אין איין זאָגן: דאָס איז דער סוף… אַזוי זעט אויס דער סוף… נאָר קוקנדיק אויף אַנאַס זאָרגלאָז פּנים בשעת איר שלאָפֿן, האָט מײַן דופֿק פּאַמעלעך זיך אײַנגעשטילט, און נאָך אַ ביסל צײַט פֿלעג איך ווידער אַנטשלאָפֿן ווערן.