דיכטער, פּראָזאַיִקער, דראַמאַטורג, איבערזעצער — איז פֿינינבערג געבוירן געוואָרן אין אומאַן, קיִעווער גובערניע. זיך געלערנט אין אַ רעפּאָרם־חדר („חדר־מתּוקן‟). שרײַבן לידער האָט ער אָנגעהויבן בײַ 12 יאָר, עס ערשטע אין העברעיִש, דערנאָך אין רוסיש און ייִדיש. אין די 1920ער יאָרן איז ער אַריבערגעפֿאָרן צו וווינען אין קיִעוו, וווּ ער, צוזאַמען מיט משה כאָשטשעוואַצקי, האָט רעדאַקטירט אַ וואָכן־בײַלאַגע „ליטבלעטל‟ בײַ דער צײַטונג „קאָמפֿאָן‟.
זײַן ערשטע לידערזאַמלונג „אָטעם‟ (1922) איז זייער וואַרעם אויפֿגענומען געוואָרן מצד דער קריטיק, וועלכע האָט באַטאָנט דעם דיכטערס פֿלאַמיקן טעמפּעראַמענט און הויכע מײַסטערשאַפֿט. אין 1925 גייט אַרויס זײַן צווייטע פּאָעטישע זאַמלונג „לידער‟, וואָס האָט נאָך מער פֿאַרפֿעסטיקט דאָס אָרט פֿונעם יונגן פּאָעט אין דער נײַער סאָוועטישער ליטעראַטור. פֿינינבערג איז געווען איינער פֿון די איניציאַטאָרן פֿון דער ליטעראַטור־פֿאַראייניקונג „בוי‟ (1925). זײַן פּיעסע „יונגען‟, געווידמעט די געשעענישן אין רוסלאַנד, אָנהייבנדיק פֿון יאָר 1905, איז אויפֿגעפֿירט געוואָרן אינעם קיִעווער ייִדישן מלוכישן טעאַטער.
ווען דײַטשלאַנד צעבינדט די מלחמה מיטן סאָוועטן־פֿאַרבאַנד אין 1941, גייט דער דיכטער פֿרײַוויליק אַוועק אויפֿן פֿראָנט. ער קערט זיך אום אַ פֿאַרוווּנדעטער און שטאַרבט פֿון די באַקומענע וווּנדן אין איינעם פֿון די מאָסקווער שפּיטאָלן.
מיר דרוקן איבער עטלעכע פֿון זײַנע מלחמה־לידער פֿון דער זאַמלונג „אין ריזיקן פֿײַער‟ (מלוכה־פֿאַרלאַג „דער עמעס‟, מאָסקווע, 1946)
איינציקע — איינע
דאָס בלוט האָט פֿאַרגאָסן די פֿעלדער, די שטיינער,
די גערטנער, די זון און די לויטערסטע חנען.
אין האַרצן פֿאַרוווּנדעט — איך אָטעם נאָך, גיי נאָך,
און דו ביסט מײַן איינציקע — איינע.
מײַן ליבע! מיט אויגן, וואָס קיין מאָל ניט וויינען,
דו זאָגסט: — איך בין גראָ שוין, איך בין שוין אַ זקנה, —
איך קוש דײַנע אויגן: — אוי, טײַערער, ניין נאָך,
דו ביסט דאָך מײַן איינציקע — איינע.
מײַן ליבשאַפֿט איז רײַך נאָך, מײַן ליבשאַפֿט איז מאַכטפֿול.
פֿאַרצאָרנט, פֿאַרבלוטיקט, און ווייפֿול, און נאַכטפֿול,
כ׳בין אויף פֿונעם גרוב אויפֿן שניייִקן שלאַכטפֿעלד:
— דו ביסט דאָך מײַן איינציקע — איינע!
אַ נס איז געשען: ניט געטייט האָט די קויל מיך,
עס האָט מיך די שווערד פֿונעם פֿײַנט ניט געקוילעט.
דער ווינט האָט געבראַכט מיך: — דו ביסט דאָך מײַן וווילע,
דו ביסט דאָך מײַן איינציקע — איינע!
געוואַכט האָט מײַן היטער, אַ נס האָט געטראָפֿן:
ניט דורכגעשפּיזט האָט מיך דער פֿראָסטיקער צפֿון,
איך בין אין די חורבֿות ניט אײַנגעשלאָפֿן,
דו ביסט דאָך מײַן איינציקע — איינע!
הער: דו ביסט אַצינדערט נאָך מערער מיר טײַער,
אויב טרײַ ביסט געוועזן — דו זײַ נאָך געטרײַער.
איך בין דיר געשאָנקען פֿון ריזיקן פֿײַער,
דו ביסט דאָך מײַן איינציקע — איינע.
עס ברענט אונדזער פֿאָלק אין די שטעטלשע שטיבער.
מע וואַרגט אונדזער פֿאָלק אין די הינטישע גריבער.
אין מיטן דער שׂרפֿה דו ביסט מיר נאָך ליבער,
אוי, טײַערע, איינציקע — איינע!
מע שטיקט אונדזער וועלט אין די הינטישע יאָרן.
עס לעבט אונדזער וועלט אין די שוואַרצע געפֿאַרן.
ס׳קומט יעדער פֿרימאָרגן מיט צאָרן, מיט צער אָן,
אוי, טײַערע, איינציקע — איינע!
בײַ טאָג און בײַ נאַכט אופֿן שלאַכט־פֿעלד מײַן חייל,
און טויזנטער פֿאַלן, און ס׳קומען אויף נײַע,
און איך בין מיט זײ אינעם ריזיקן פֿײַער,
אוי, טײַערע, איינציקע — איינע.
און, מעגלעך, דו האָסט מיך אַצינדער באַגעגנט
אין מיטן דער ראַנגלעניש נאָר אויף אַ רגע
כ׳וועל מאָרגן אַוועקגיין אויף ס׳נײַ אין געשלעגן,
אוי, טײַערע, איינציקע — איינע.
זעסט? ביידע געעלטערט. זעסט? ביידע פֿאַרמאָגערט,
נאָר אַלץ ניט געבויגן, נאָך אַלץ ניט דערשלאָגן.
מיט בלוט פֿונעם דיכטערשן האַרצן איך זאָג דיר:
— דו ביסט דאָך מײַן איינציקע — איינע.
מיר האָבן באַהעפֿט זיך אָן חופּה־קידושין
אויף זוניקן לעבן, אויף גליקלעכער רו־שײַן.
פֿון שלאַכטפֿעלד געקומען כ׳בין שטיל דיך אַ קוש טאָן,
מײַן טײַערע, איינציקע — איינע.
די שווערד האָט פֿאַרטיליקט מיליאָנען געביינען.
דאָס בלוט האָט פֿאַרגאָסן די קינדער די ריינע.
אין האַרצן פֿאַרוווּנדעט, איך אָטעם נאָך, גיי נאָך.
און דו ביסט מײַן איינציקע — איינע.
נאָך אַלץ ניט דערשלאָגן, נאָך אַלץ ניט צעבראָכן,
מיר וועלן אַדורכגיין מיט שווערסטע פֿון יאָכן.
מיר דאַרפֿן דערלעבן צום גרעסטן נצחון,
מײַן טײַערע איינציקע — איינע.
1942
אָט איז זײַן גאַס
איך זאָג עס שטיל פֿאַר זיך, ס׳זאָל ניט דערגיין צו קיינעם,
איך זאָג עס, ווען איך גיי צום שרײַבערישן קלוב:
— קום עזרא, לאָמיר איצט אַרײַנגיין צו גורשטיינען [1],
אָט איז זײַן גאַס, אָט איז זײַן שטוב, —
עס פֿיבערט מיך, און כ׳שפּאַר זיך אָן אין טעלעגראַפֿן־סלופּ,
און מײַנע אויגן וויינען און ניט וויינען.
עס איז געווען, געשען אין טעג אין יענע,
ווען מיר זײַנען געגאַנגען אַלע אין דער „אָפּאָלטשעניע‟ [2]
אויף מאַלע־קיסלאָווסקי [3] פֿאַראַן אַ הויף, אַ שול.
ס׳איז דאַן געווען דאָרטן מיט מענטשן און מיט טומל פֿול
ס׳איז דאַן געווען דער אָנהייב פֿונעם קריג דעם שווערן.
דאָרט האָבן שרײַבער שיסן זיך געלערנט.
אויף מאַלע־קיסלאָווסקי לעם הויף, בײַם ראָג
מיר האָבן זיך באַגעגנט אין אַ זומערדיקן טאָג
און איינער צו דעם אַנדערן געזאָגט:
— געוויס, געוויס…
ס׳וועט זײַן אונדז שווער… עס וועט אונדז זײַן ניט זיס…
נאָר זײַן מיר זײַנען אין אַ ליכטיקן רשות.
עס איז אַ פֿליכט, עס איז אַ מוז.
ס׳ווערט אַלעס, אַלעס, אַלעס איצט געגעבן…
אַלץ… דאָס לעבן…
מיר וועלן נעמען יעדערער אַ ביקס, אַ שווערד, אַ שפּיז.
מיר וועלן גיין, ביזקל מירן פֿאַלן פֿון די פֿיס…
אַזוי־אָ האָבן מיר אין יענע טעג אין יענע אומגעהײַערע,
אַזוי־אָ האָבן מיר מיט חבֿר מײַנעם זיך געשוווירן.
און אַוועקגעגאַנגען זײַנען מיר געטרײַ,
מיט ביקסן ברענגען די גאולה.
עס איז מײַן פֿרײַנד געפֿאַלן לעם מאָזשײַסק [4],
איך בין געפֿאַלן פֿון די פֿיס לעם טולע,
אין פֿראָסט, אין שניי, באַדעקט מיט וווּנדן.
ס׳האָט מיך פֿון טויט אַרויסגעשלעפּט אַ וווּנדער.
כ׳וויל איצט אַרײַנגיין צו דעם חבֿר מײַנעם,
כ׳וויל אים אַלץ דערציילן.
ער האָט געקענט די וווּנד די טיפֿסטע היילן,
ער האָט געקענט אַרויסציִען פֿון ערגסטן און פֿון בייזסטן,
ער האָט געקענט מיט גוטן שמייכל טרייסטן.
קומט, פֿרײַנט, קומט, לאָמיר אַלע איצט פֿונדאַן אין איינעם,
קומט, לאָמיר אַלע איצט אַרײַנגיין צו גורשטיינען.
ער וועט מיט מילדן שמייכל אונדז באַגעגענען, ווי אַלע מאָל.
ער וועט, ווי שטענדיק, אַלץ פֿאַרשרײַבן אינעם פּראָטאָקאָל.
אין שפּעטער נאַכט־שעה, כאָטש ער איז שוין לאַנג פֿאַרמאַטערט,
ער וועט דערציילן וועגן מענדעלען און וועגן ייִדישן טעאַטער.
ער האָט געקענט די שווערסטע שעה
פֿאַרגרינגערן, באַשײַנען און באַחנען.
קומט, פֿרײַנט, קומט, לאָמער אַלע איצט אַרײַנגיין צו גורשטיינען.
נאָר ס׳איז מײַן ליבער פֿרײַנד נישטאָ, נישטאָ, נישטאָ,
אין ווײַטן פֿעלד באַהאַלטן זײַן געביין איז.
זײַן גײַסט פֿליט אום אין הימלשן אין טיפֿן בלאָ.
געפֿאַלן איז מײַן פֿרײַנד, כּדי די וועלט זאָל פֿרײַ זײַן.
עס וויינט מײַן האַרץ, כאָטש, דאַכט זיך, ס׳איז פֿון אײַזן.
1943
צוויי שטימען
אַ שטאָלצער גאַנג, אַ טויבן־בליק, אַ מילדער שמייכל.
אויף גאַס און פּלאַץ איך זע, איך הער, איך שפּיר אים.
אין מיטן שווערן יאָמערן פֿון איכה —
דאָס פּאַסטעך־דודעלע פֿון שיר־השירים:
— דו ביסט שיין, מײַן חבֿרטע,
דײַן שיינקייט וועל איך לויבן,
דו ביסט שיין, מײַן חבֿרטע,
די אויגן דײַנע — טויבן. —
דעם נבֿיאס גרויער קאָפּ — אין אַש, אין שטויבן.
מיט יעדן רויטן טראָפּן אין די יאָגנדיקע ווילדע שטראָמען
עס יאָמערט, יאָמערט, יאָמערט
דעם נבֿיאס רויט־פֿאַרבלוטיקטע נשמה!
— שיינקייט מײַנע, זינגעוודיקע טראַכט!
ווי עלנט ביסטו, ווי פֿאַרשמאַכט!
וויינען וויינסטו אין דער נאַכט.
ניט קיין קלייד אויף דיר — אַ ווינטער זאַק.
טרערן רינען אויף דײַן באַק,
טרערן ביטערסטע, טרערן הייסטע,
ס׳איז ניטאָ אין וועלט פֿאַר דיר קיין טרייסטער.
וואָס זאָל איך דיר זאָגן נאָך, נאָך?
וועלכע גוטע מעשׂיות דיר דערציילן?
ווי אַ ים איז גרויס דײַן בראָך.
ווער קען דיך היילן? —
און דעם נבֿיאס טרערן זינקען אײַן אין זאַמד —
טראָפּנס רויטע, טראָפּנדלעך צעגליטסטע,
דער שטראָם דער קאָכיקער — דורך אַלע דורות פֿליסט ער:
— גרויס דײַן אומגליק, ווי אַ ים.
שווער דײַן אומגליק, ווי אַ וויסטע.
נאָר מיט פֿרילינג, נאָר מיט גאָרטן, נאָר מיט צוויט
רײַסט אַרײַן אַ קול זיך אין דער מיט:
— איינע, איינע, איינע
איז מײַן טויב מײַן ריינע.
רוען וועט מײַן ליבער אויף מײַן ברוסט,
צו מײַן ליבן די נשמה מײַנע גלוסט.
צו דיר מײַן בענקעניש, צו דיר דעם פּרעכטיקן,
לאָמיר גיין, מײַן וווילער, אין די פֿעלדער, אין די דערפֿער נעכטיקן,
אין די גערטענער באַגינען וועלן מיר פֿאַרברענגען,
דאָרטן וועל איך דיר מײַ ליבשאַפֿט שענקען. —
דור נאָך דור — און איבער בערג און טאָלן
אינעם סאַמע מיט פֿון דער יללה:
— מײַנע יונגען, מײַנע מיידלעך אויסגעשאָכטן דורך דער שווערד…
איבער גאָר דער ערד
ווידער זיך דערהערט
אַ דינינק קולכל
ווי אַ לויטער קוועלכל:
— טויב מײַנע אין פֿעלדזן־שפּאַלטן!
באַווײַז מיר דײַן געשטאַלט!
מיט די צאַרטע קלאַנגען מיך באַגריס,
ס׳איז דײַן פּנים שיין, און דײַן קול איז זיס… —
דור נאָך דור — און אונטער בלויען הימל,
אויף אַן ערד מיט מיריאַדן גופֿים שטומע
שוועבן לעבעדיק צוויי שטימען,
אייביק שטאַרק אַרומגענומען.
פֿון אַ רויטן פֿעלד, וואָס נאָך אַ שלאַכט
שיינע, זוניקע, באַגערטסטע,
האָב איך זיי אַצינד צו דיר געבראַכט…
הערסטו, ווי זיי קלינגען מעכטיק, הערסטו?..
1944
[1] אַהרן גורשטיין (1895־1941) — קריטיקער, ליטעראַטור־פֿאָרשער
[2] „אָפּאָלטשעניע‟ (רוס.) — פֿאָלקס־אַרמיי
[3] מאַלע־קיסלאָווסקי — אַ גאַס אין מאָסקווע
[4] מאָזשײַסק — שטאָט אונטער מאָסקווע
Yiddish Branzhe 