דער דיכטער און דראַמאַטורג שמואל האַלקין איז געבוירן געוואָרן אין דער שטאָט ראָהאָטשאָוו, ווײַסרוסלאַנד. זײַן דערציִונג האָט ער באַקומען אין דער היים. זײַן עלטערער ברודער — אַ גרויסער קענער פֿון דער אַלטערטימלעכער העברעיִשער פּאָעזיע, — איז געווען זײַן ערשטער לערער. דער פֿאַרלאַנג צו ווערן אַ מאָלער האָט געבראַכט דעם יונגן שמואלן קיין קיִעוו, וווּ ס׳האָט זיך אים אײַנגעגעבן אָנצוקומען אין דער מאָלערײַ־שול.
זײַן דעביוט אין ליטעראַטור איז פֿאָרגעקומען אין יעקאַטערינאָסלאַוו אין דעם זאמלבוך „טרעפּ‟ (1921), צונויפֿגעשטעלט פֿון פּרץ מאַרקישן. אין גיכן פֿאָרט האַלקין אַריבער קיין מאָסקווע. ער ברענגט אַהין דאָס ערשטע לידער־ביכל זײַנס, וואָס איז דערשינען אינעם קיִעווער פֿאַרלאַג „ווידערוווּקס‟, אַ דאַנק דוד האָפֿשטיינס איניציאַטיוו. ער ווערט אַ מיטגליד פֿונעם מאָסקווער קרײַז ייִדישע שרײַבערס און קינסטלערס, פּובליקירט לידער אין דער ליטעראַרישער זאַמלונג „באַרג אַרויף‟ (קיִעוו, 1922), אין מאָסקווער זשורנאַל „שטראָם‟ און שפּעטער — אין מינסקער „שטערן‟, אין כאַרקאָווער „די רויטע וועלט‟.
אין יאָר 1929 גייט אַרויס זײַן צווייט בוך „וויי און מוט‟, וווּ ס׳האָבן זיך שוין אַנטפּלעקט גאָר אַנדערע מאָטיוון. דעם „שבת‟ איז שוין נישט בכּוח געווען צו פֿאַרהאַלטן קיין שום טאַטע; רוסלאַנד נאָך דער רעוואָלוציע איז פֿאַרזונקען געוואָרן ווײַט נישט אין יום־טובֿדיקייט. אין די לידער זײַנען געווען מער וויי איידער מוט! דער ערשטער דעה־זאָגער אין דער ייִדישער סאָוועטישער ליטעראַטור, משה ליטוואַקאָוו, האָט וועגן דעם יונגן פּאָעט געשריבן אין 1926: „דאָס איז אַן אינטערעסאַנטע דערשײַנונג. אַ מין ייִדישער העברעער. אין זײַן ריטעם פֿילט זיך דער רעטשיטאַטיוו פֿון העברעיִש. אַן אייגנאַרטיקער טאַלאַנט, וועלכער ציט זײַן יניקה מער פֿון דער העברעיִשער ליטעראַטור און האָט אַ קנאַפּע אינערלעכע פֿאַרבינדונג מיט דער מסורה פֿון ייִדיש‟.
האַלקין איז געווען נישט נאָר אַן ערשטראַנגיקער פּאָעט; ער איז אויך געווען אַ באַדײַטנדיקער דראַמאַטורג. קודם־כּל האָט זיך עס אַנטפּלעקט אין זײַנע פּאָעטישע דראַמעס: „בר־כּוכבאַ‟ און „שולמית‟, צוגעגרייט פֿאַרן מאָסקווער ייִדישן מלוכה־טעאַטער אויפֿן סמך פֿון גאָלדפֿאַדענס פּיעסן. האַלקין האָט זײַן דראַמאַטורגיע באַטראַכט ווי אַ פּאָעטישע שאַפֿונג אין אַ דראַמאַטורגישער פֿאָרעם: „אַהרן פֿרידמאַן‟ (1939), „אומשטערבלעכקייט‟ (1940), „דער שפּילפֿויגל‟ (1942), „אויף טויט און אויף לעבן‟ (1944־1945). ער האָט דער ערשטער אין דער ייִדישער ליטעראַטור געשאַפֿן אַ דראַמאַטישע פּאָעמע וועגן דעם אויפֿשטאַנד אין וואַרשעווער געטאָ.
בעת דער ליקווידאַציע פֿון דער ייִדישער קולטור אין סאָוועטן־פֿאַרבאַנד איז האַלקין געווען אַרעסטירט אין 1950. אָנדערהאַלבן יאָר איז ער געליגן אַ קראַנקער אין דעם תּפֿיסה־שפּיטאָל. באַפֿרײַט געוואָרן אין 1955 אַ קראַנקער און צעבראָכענער, און דאָך געשריבן לידער, וועלכע זײַנען אַרײַן אין זײַן לעצט בוך „מײַן אוצר” (דערשינען נאָכן טויט).
לייענט שמואל האַלקינס לידער פֿון דעם זאַמלבוך „דער בוים פֿון לעבן‟ (מלוכה־פֿאַרלאַג „דער עמעס‟, מאָסקווע 1948) — זײַן לעצט בוך, וואָס איז דערשינען פֿאַרן אַרעסטירן אים אין 1950.
דער טראָפּן טוי
דו קוקסט אויף מיר אַזוי,
ווי קוקט אַמאָל אַראָפּ פֿון צווײַג אַ טראָפּן טוי
און ווייסט ניט: פֿאַלן אויף דער ערד צי ניין?
ווײַל אויפֿן צווײַגל איז אים קײַלעכדיק,
ווײַל אויפֿן צווײַגל איז ער ריין,
און ס׳שײַנט די זון אויף אים,
און ער איז מלא־חן:
אי דורכזיכטיק, אי פֿול מיט זיך אַליין.
דער וואָלקן
ס׳איז מיר אַזוי גוט צו טראַכטן וועגן דיר,
ס׳איז מיר אַזוי גוט אויף דיר זיך ריכטן,
מיר דאַכט, איך וואָלט איצט אַלע קרומקייטן פֿאַרריכטן
און שטרענג באַטראַכטן יעדן קער און ריר.
דער וואָלקן, וואָס פֿון טונקלקייט הייבט אָן זײַן לעבן
און וואָגלענדיק בלײַבט יונג, און בלאָנדזשענדיק ווערט אַלט,
ווען ער פֿאַרשלינגט דעם מולד און אין זיך באַהאַלט
אין איינעם מיטן וואַך־שטערן, וואָס ברענט דערנעבן,
ווער וועט דעם וואָלקן חודש זײַן אין דעם,
אַז ליב איז אים צו האַלטן זיי אַ נאַכט אין קלעם?
אַ קינד אין וויג, מיר דאַכט, עס ווייסט:
דאָס זוכט דער וואָלקן זיך בײַ נאַכט אַ טרייסט,
ווײַל ווי די טונקלקייט זאָל אים ניט זײַן,
ער וויל, אַז ערגעץ טיף אין אים זאָל ליכטיק זײַן…
* * *
דו זאָגסט, מיט מײַנע הענט כ׳האָב אים דיך אָפּגעגעבן,
דיך צוגעפֿירט ביז צו דײַן שוועל און גיך אַוועק, —
איך זאָל פֿון הײַנט און ביזן סאַמע ראַנד פֿון לעבן
נישט וועלן און ניט קאָנען טרעפֿן דיך אין וועג.
מײַן לעצטע, שענסטע, ליבסטע… ניין, ניט אמת,
מײַן בלוט ביסטו, און כ׳ווייס ניט וואָס צו טאָן
מיט זיך, מיט דיר, מיט אים, ניין, בעסער ניט דערמאָן —
איך קאָן הײַנט זעען בלוט, און ווייס ניט וועמעס.
* * *
דו זאָגסט, איך מוז דיך אויסוואָרצלען פֿון האַרצן — כ׳מוז!
כ׳וואָלט צוליב דעם איין עק וועלט אין צווייטן גיין צופֿוס,
אין הויכן גראָז פֿאַרשטעלן זיך, אין ווילדן וואַלד,
אַהינטער בערג באַהאַלטן זיך פֿון דײַן געשטאַלט.
דו האָסט מײַן לעבן אויפֿגערודערט ביז דער דעק,
דו ווילסט — וועל איך פֿאַרשווײַגן דיך, פֿאַרבײַגיין דיך אין וועג;
נאָר לערן אויס פֿאַרגעסן דיך — זאָל זײַן כאָטש גרינגער,
נאָר זאָג, וואָס זאָל איך טאָן
מיט דער אומשטערבלעכקייט פֿון דײַנע פֿינגער.
שוואַרץ און גרין
און אויב דו ווילסט דעם ריינעם אמת וויסן:
פֿאַר מיר איז ריין און זויבער מײַן געוויסן,
ווי ערשטער שניי, וואָס חלומט זיך דער ערד
און האָט די ערד נאָך קיין מאָל ניט געהערט.
דעם נאָמען אירן וויסן ווילסטו? — מע דאַרף ניט —
קיין חשד, קיין מינדסטן שאָטן אויף איר וואַרף ניט,
ווײַל נאָר איר שולד אין דעם באַשטייט זי נאָר,
וואָס אַלט איז זי ערשט פֿולע צוואַנציק יאָר,
און איר אַ גלײַכן איז די שוואַרצע רויז,
וואָס גייט בײַ נאַכט נאָך הימל־טוי אַרויס.
און איך — מײַן שולד באַשטייט אפֿשר דערין,
וואָס קוקנדיק אויף דיר, כ׳האָב אויסגעפֿונען,
אַז שיין איז זי דערפֿאַר, ווי זיבן זונען, —
ווײַל אויסער שוואַרץ, איז זי גענוג נאָך גרין.
פֿאָרגעפֿיל
— וואָס קוקסט אַזוי אויף מיר און פֿרעגסט, און פֿאָרשסט,
און מאָנסט, איך זאָל דיר זאָגן גלײַך, וואָס איז מיר?
מיט מויל און אויערן באַוואַכסט מײַן יעדן וואָרט, —
איך שווער דיר בײַ מײַן לעבן — גאָרניט. עפּעס דאָרט אַ מיזמור
כ׳האָב אָנגעטינטלט הײַנט… — אַנו, באַווײַז אָקאָרשט,
וואָס פֿאַראַ מיזמור האָסטו אָנגעטינטלט דאָרט —
— און אָן דעם גלייבסט מיר ניט? — איך גלייב, נאָר פֿאָרט
מיר ווילט זיך זען, וואָס האָסט אָנגעטינטלט דאָרט? —
נו, גיכער נעם אַרויס שוין דאָס פּאַפּיר, באַווײַז —
דער גאַנצער אמת איז דאָך דאָרטן — שוואַרץ אויף ווײַס.
און אויב פֿאַר מיר אַ גזר דאָרט שטייט געשריבן,
און אָט דעם גזר פֿאַר מיר אויף שפּעטער האַלטסט,
דו טוסט ניט רעכט — כ׳דאַרף וויסן אַלץ:
אין שווערן יאָר כ׳האָב ניט קיין שפּאַס געטריבן,
ס׳איז נייטיק מיר געווען, ווי ברויט און זאַלץ,
ניט איך האָב אָט דעם וועג זיך אויסגעקליבן.
אויף גאָר דער ערד כ׳בין איין אַליין געבליבן…
און איך באַהאַלט פֿיל מער, ווי דו באַהאַלטסט.
און אַז אַן אומגליק וועט געשען
און אַז אַן אומגליק וועט געשען —
ווער וועט זײַן די ניט־געטרײַסטע —
דו,
און אַז מע וועט אין פֿרייד מיך זען —
אַלע אירע אונטערוועגן ווייסט נאָר
דו.
און אַז באַשערן וועט דער גורל
וואָגלעניש און וואַנדערן —
דו וועסט מיטגיין פֿון דער ווײַטנס,
ניט קיין אַנדערע.
און אַז די שעה, די לעצטע שעה וועט שלאָגן —
וועמען וועט מען מורא האָבן זאָגן?
פֿאַר וואָס זשע קומט עס דיר,
אַז צוליב לײַכטיזיניקן תּענוג מײַנעם
און זאָרגלאָז־שיכּורלעכן פּלוידערן
זאָלסט גאַנצע נעכט זיך פּײַניקן
און לאַנגע וואָכן שוידערן?..
Yiddish Branzhe 