סעטיצאַכיישעך

בערל קאָטלערמאַן

אָפּגעבליאַקעוועטע פֿערדלעך, העלפֿאַנדלעך, אייזלעך, קעמלעך און הירשלעך האָבן זיך פּאַמעלעך געדרייט פֿאַר די אויגן פֿון דער אַלטער ליבע און געמאַכט איר אַ קאָפּ-ווייטיק. זי איז געזעסן האַלב-דרעמלענדיק אויף אַ נידעריק בענקעלע, מיט אַ צעעפֿנט בוך אויף אירע אָנגעשוואָלענע קניִען בײַ דער סקריפּנדיקער הילצערנער קאַרוסעל אינעם פֿאַרוואַקסענעם מיט גראָזן פּאַרק בײַם טײַך. קיין סך קינדער וועלן שוין זיכער ניט קומען — די זומער-וואַקאַציעס האָבן זיך פֿאַרענדיקט. אַזוי איז עס רויִקער: מע דאַרף ניט נאָכקוקן די גאַנצע צײַט נאָך די דאָזיקע מזיקים, וואָס האַלטן אין איין אַריבערשפּרינגען פֿון אָרט צו אָרט.

„איר’ט זיך פֿירן גוט?‟ — פֿלעג די אַלטע ליבע פֿרעגן בײַ אירע קליענטן מיט אַ שטרענג קול. אויף קיין שום ענטפֿער האָט זי ניט געוואַרט. די קינדער פֿלעגן איר דערלאַנגען צעקנייטשטע בלוילעכע קאַרטלעך, זי זאָל זיי אַרויפֿשטעכן אויפֿן קרומען דראָט. פֿול מיט גליק און אימפּעט, פֿלעגן די קינדער זיך אַ לאָז טאָן צו דעם ווײַסן פֿערדעלע מיט דער גאָלדענער גריווע, אָבער באַלד זײַנען זיי שוין געלאָפֿן צו אַנדערע וווּנדערלעכע חיות. „סעטיצאַכיישעך‟, — האָט געשאָקלט מיטן גראָוון קאָפּ די אַלטע ליבע, — „פֿינצטער אין די אויגן!‟

די קאַרוסעל האָט זיך געדרייט פֿאַר אירע אויגן און באַגלײַך מיט דער קאַרוסעל האָט זיך געדרייט די זון אין הימל. עס איז געווען קלאָר, אַז ס׳איז פֿאַראַן אַ פֿעסטע פֿאַרבינדונג צווישן דער זון און דער קאַרוסעל. די אַלטע ליבע האָט שוין לאַנג פֿאַרשטאַנען, אַז אַ סך זאַכן, גאָר פֿרעמדע אויפֿן ערשטן בליק, זײַנען ווי-ניט-איז פֿאַרבונדן צווישן זיך אין דער-אָ וועלט. דערפֿון האָט זי זיך געסטאַרעט אויסלעבן איר לעבן שטילערהייט און פֿאָרזיכטיק, כּדי חלילה עפּעס ניט קאַליע מאַכן.

עס איז אָבער געווען גאָר ניט פּשוט, ווײַל יעדער טראָט אירער, יעדעס שטיל וואָרט האָט געקענט לאָזן אין גאַנג טויזנטער גרויסע און קליינע קאַרוסעלן, וואָס דרייען זיך טעג און יאָרן, בײַטן זומער אויף האַרבסט און האַרבסט אויף ווינטער, און גיי ווייס וואָס נאָך…

איבער דער דאָזיקער שטענדיקער באַוועגונג האָט די אַלטע ליבע געמוזט וואַכן די גאַנצע צײַט, נאָר עפּעס האָט איר תּמיד געשטערט. מיט אַ סך יאָרן צוריק האָט די אַלטע ליבע אויסגעקלערט פֿאַר זיך זייער אַ וויכטיקע זאַך. ווען זי איז געווען אַ יאָר צען אַלט, איז זי אַנטשלאָפֿן געוואָרן בײַ נאַכט און ניט אויפֿגעשטאַנען אויף מאָרגן. ווען זי האָט זיך ניט אויפֿגעוועקט, ווי געוויינטלעך, האָט קיינער אין שטוב ניט געלייגט אויף דעם קיין אַכט. אַלע האָבן געמיינט, ווי דער טאַטע האָט איר שפּעטער דערציילט, אַז זי איז שוין אין דער גימנאַזיע, וווּהין ליבע פֿלעג גיין אַליין איבער די גאַסן פֿון דעם טומלענדיקן סוחרישן פּאָדאָל. נאָר אין אָוונט האָבן די עלטערן זי געפֿונען ליגן אין בעט, ווײַס ווי קאַלך און כּמעט אָן אָטעם.

דער טאַטע האָט גענומען זי טרייסלען, באַשפּריצן מיט וואַסער, און ווען דאָס אַלץ האָט ניט געהאָלפֿן, האָט מען געשיקט נאָכן דאָקטער. מע האָט איר געגעבן שמעקן דעם סאַלמיאַק-ספּירט, געלאָזט בלוט, געשטאָכן איניעקציעס, נאָר זי איז געבליבן ליגן אומגערירט מיט פֿאַרמאַכטע אויגן. דער דאָקטער האָט געפּסקנט אָן רחמנות, אַז דאָס מיידעלע איז מסתּמא אַרײַנגעפֿאַלן אין לעטאַרגישן שלאָף, וואָס קען זיך ציִען לאַנגע חדשים און אפֿשר אַפֿילו יאָרן. די איבערגעשראָקענע מאַמע האָט זיך געכאַפּט פֿאַרן האַרצן…

אין עטלעכע טעג אַרום האָט ליבע אויפֿגעמאַכט די אויגן. דאָס פֿאַרנעפּלטע געפֿיל פֿון עפּעס אַ שלעכטן חלום — אַז זי איז שרעקלעך אַלט! — האָבן באַלד אויסגעמעקט די אַרומיקע מאָדנע קלאַנגען. אין דער שטוב האָבן געברומט האַלב-דערשטיקטע שטימען, געשאָרקעט פֿילצאָליקע פֿיס. פֿונעם עלטערנס צימער האָט זיך דערטראָגט עפּעס אַ מאָנאָטאָניש מרוקען. ליבע איז אויפֿגעשטאַנען און האָט אַרײַנגעקוקט אינעם עלטערנס צימער. דער טאַטע איז געזעסן אָן שיך אויפֿן דיל אַ צעשויבערטער און זייער אַן אויסגעמאַטערטער. אַרום אים זײַנען געזעסן אומבאַקאַנטע אומעטיקע מענטשן. דער טאַטע איז געזעסן לעבן אַן איבערגעקערטער בעט און געלייענט עפּעס אויף אַ קול פֿון אַ קליין ביכל.

ער האָט דערזען ליבען, וואָס איז געשטאַנען ווי אַ קליינער מלאך אינעם לאַנגן ווײַסן העמדעלע ביז די פּיאַטעס, אַרויסגעלאָזט פֿון זײַן גאָרגל עטלעכע הוסטן, דערנאָך אַ שפּרונג געטאָן צו דער טאָכטער און זי שטאַרק צוגעקוועטשט צו זײַן ברוסט. עס האָט זיך אַרויסגעוויזן, אַז די מאַמע איז מער נישטאָ. ניט ווייניקער איבערראַשונג, ווי דער מאַמעס פּלוצעמדיקער טויט, האָט געמאַכט אויף ליבען די נײַעס, אַז דער גרויסער און מעכטיקער רוסישער צאַר האָט זיך אָפּגעזאָגט פֿון זײַן טראָן! וועגן דעם האָבן גערעדט אויף דער גאַס גרויס און קליין.

ווען ליבע זאָל שוין דעמאָלט געקאָנט טרעפֿן, אַז אָט די אומבאַגרײַפֿלעכע פּאַסירונגען, וואָס זײַנען פֿאָרגעקומען אין אַזאַ קורצער צײַט, זײַנען פֿאַרבונדן מיט איר צײַטווײַליקער אָפּוועזונג פֿון דער וועלט, וואָלט זי דאָך געקענט אויסמײַדן די אַלע צרות, וועלכע האָבן איר ניט אויסגעפֿעלט אינעם לעבן! ווי ס׳וואָלט זיך אַ זאַק צעריסן בײַם בייזן „נישגיטער‟ און אַלץ, וואָס אין אים איז געווען, האָט זיך אַ שיט געטאָן אויף איר אָרעמען קאָפּ!

הונדערטער יאָרן איז געווען שטיל אין זייער שטאָט און פּלוצים — די דירעקטאָריע, די ווײַסע, די דײַטשן, די רויטע און ווידער די אוקראַיִנער מיט פּעטליורע דעם רוצח! און דערנאָך די סאָוועטן, וואָס האָבן איבערגעפּאַסעוועט דאָס גאַנצע לעבן. מיט דער צײַט אָבער האָבן אַלע מער-ווייניקער זיך צוגעפּאַסט צו די נײַע אומשטענדן, און די אונטערגעוואַקסענע ליבע האָט אַפֿילו געמיינט, אַז אַזוי איז געווען פֿון די קדמונים אָן. נאָר וויי’ז מיר, זי האָט געמוזט פּשוט בלײַבן וואַך דעמאָלט אין יענעם אָוונט, ווען דער טאַטע האָט באַשלאָסן זי אויסגעבן פֿאַר דעם נעבעכדיקן משה־זלמן!

יענעם טאָג האָט ליבע נאָך באַוויזן צום לעצטן מאָל בגנבֿה אַ קוק טאָן אויף דעם שלאַנקן ווײַסציינעוודיקן איטשען, ווען יענער איז גדלותדיק אַרויס פֿון זײַן הויז אויף וואָלאָדאַרסקי-גאַס מיט זײַנע ווײַב-און-טעכטער. דער טאַטע אָבער האָט אַלץ געוווּסט פֿון אָנהייב אָן… און אָט שטייט ער שוין, משה-זלמן, אין זייער קיך און האַלט אין איין קנייטשן זײַן קאַסקעטל אין די הענט, און די שטיפֿמוטער חנה קוקט אויף אים מיט עפּעס אַ פֿאַראַכטונג.

משה-זלמן פֿון סקווירע, אַ „שוסטעריונג‟ בײַ אַ לאָקאָמאָטיוו-פֿירער. שוין לערך אַ יאָר דינגט ער בײַ זיי אַ ווינקל-צימער. אַמאָל וועט ער אויך ווערן אַ לאָקאָמאָטיוו-פֿירער, נאָר ליבען מאַכט עס ניט אויס. זאָל ער ווערן, וואָס ער וויל! אַוווּ ביסטו, איטשע! וווּהין האָט מען דיך גענומען יענעם זומערדיקן פֿרימאָרגן צוויי ריזיקע כּפּרהניקעס אין שוואַרצע אוניפֿאָרמעס, וווּהין?

משה-זלמן, אַגבֿ, איז קיינמאָל ניט געוואָרן קיין לאָקאָמאָטיוו-פֿירער. אין יולי 1941 האָט מען אים גענומען אין דער אַרמיי, און אַ פּאָר יאָר שפּעטער איז אָנגעקומען דאָס בריוול… משה-זלמן איז אַרויס פֿון דער זיעמליאַנקע, ערגעץ-וווּ אונטער סטאַלינגראַד, און קיינער האָט אים שוין מער ניט געזען. ער איז פּשוט פֿאַרפֿאַלן געוואָרן, משה-זלמן פֿון סקווירע. סעטיצאַכיישעך! „בעז-וויעסטי…‟, שטייט דאָרטן געשריבן, שפּורלאָז איז ער פֿאַרפֿאַלן געוואָרן, און אַפֿילו אַ קליינע פּענסיע קומט איר ניט.

אַלץ וואָלט דאָך געווען גוט, אויב זי וואָלט מצליח געווען אים ניט אַרויסצולאָזן פֿונעם קאָפּ, און איר קליין זונדעלע לייבקע וואָלט זיך ניט געוואָרפֿן צו אַלע מענער, וועלכע ער האָט נאָר דערזען אויף דער גאַס, בענקענדיק נאָכן טאָטן. שפּעטער האָט זי געפּרוּווט צונויפֿשטוקעווען פֿאַר זיך משה־זלמנס געשטאַלט, נאָר ס׳איז שוין, אַ פּנים, געווען, צו שפּעט. זי האָט עס געדאַרפֿט טאָן פֿון סאַמע אָנהייב אָן! ווײַל די טויטע קומען ניט אויף צוריק, נישטאָ קיין תּחיית-המתים! אַפֿילו ווען דו הערסט ניט אויף צו שטאַמלען פֿערציק יאָר כּסדר: „משה-זלמן, משה-זלמן‟. אויך יענעם אַלטיטשקן, נעבעך, וואָס האָט איר פֿאָרגעלייגט אַ שידוך רחמנא־ליצלן, האָט ליבע אַראָפּגעוואָרפֿן פֿון די טרעפּ מיט אַ ווילדן געשריי: „משה-זלמן!‟.

יאָ, זי האָט אויך געדאַרפֿט אויספֿירן אירס דעמאָלט, ווען זי האָט באַשלאָסן צו פֿאָרן אויף מיזרח, אין דער עוואַקואַציע, און זיי אַלע זײַנען געבליבן דאָרטן, הינטער די אויפֿגעריסענע בריקן — אי דער אָרעמער טאַטע, אי די בייזע חנה, אי די שוועסטער שורקע די קראַסאַוויצע… אוי, גאָטעניו, און ווי אַזוי זײַנען זיי געשפּרונגען, מיט חווהקע, ווי משוגענע, איבער די עשעלאָנען און שיפּויים, ווען די דײַטשטן האָבן באָמבאַרדירט! זי האָט נאָך געקענט צוהאַלטן לעבן זיך לייבקען מיט זלאַטקען, אָבער חווהקעס פּעטיע-פּינחסל… ער איז געווען, נעבעך, אַזאַ קליינטשיקער און שוואַכינקער! און חווהקע אַליין איז דאָך געווען גאָר אַ יונג מיידל.

זיי זײַנען ביידע פּשוט אַרויסגעפֿלויגן פֿון ליבעס קאָפּ… ביז ערגעץ אונטער ראָסטאָוו איז פּעטיע אויסגעגאַנגען ווי אַ ליכטעלע, פֿאַרברענט געוואָרן פֿון פֿיבער. אַ בראָך! חווהקע האָט אים געוויקלט די גאַנצע צײַט אין שמאַטעס, געוואָלט אים אָנוואַרעמען…

ליבע אַליין איז תּמיד געווען אַ מאָרגן-פֿויגל. אַ שרעקלעכע מידקייט פֿלעג זי באַפֿאַלן צום אָוונט. טאַקע דעמאָלט פֿלעג אַלץ פּאַסירן. ווי זשע אָבער זאָל זי ניט ווערן מיד? אוי, די אַרבעט איז געווען שווער, גאָט זאָל אָפּהיטן! פֿונעם פריִעסטן פֿרימאָרגן האָט זי געטראָגט זעק מיט מעל אויף אירע דינינקע פּלייצעס. צוליב דעם האָט זי געשיקט זלאַטקען קיין טאַשקענט אין אַ פֿאַבריק-טעכניקום. זלאַטקע האָט לאַנג ניט געטראַכט: געכאַפּט אַ משׂא-צוג און זיך אומגעקערט קיין קאַטאַ-קורגאַן. דאָרטן האָט זי זיך אָנגעשטויסן אויף איר בענעקן. ער האָט זיך נאָר באַוויזן בײַ זיי, אַ מאָגערער, אַ פֿרעכער, מיט ברענענדיקע אויגן — צי פֿון הונגער, צי פֿון אַן אַנדער, גאָט ווייסט וועלכער, סיבה.

ליבע האָט באַלד פֿאַרשטאַנען אין וואָס עס גייט דאָ. סעטיצאַכיישעך! זיי ביידע זײַנען דאָך געווען אינגאַנצן זיבעצן יאָר אַלט. און וואָס האָט זי געזאָלט טאָן, אים אַוועקטרײַבן? בעסער וואָלט געווען, זיי זאָלן זיך וואַלגערן גאָט ווייסט וווּ? אַוודאי, האָט זי זיי אַרײַנגענומען! דאָס איז געווען טאַקע בענעק דער באָסיאַק, וואָס האָט זי שפּעטער אײַנגערעדט, אַז ס׳האָט קיין זין זיך אומצוקערן קיין קיִעוו, אײַער דירה דאָרטן איז שוין געוויס געגאַנגען פֿײַפֿן. און ער האָט אַ פֿײַף געטאָן מיטן מויל, ווי אַן אמתער שייגעץ. לאָמיר, זאָגט ער, פֿאָרן אויפֿן ווײַטן מיזרח, אין דער ייִדישער געגנט, אַלע אונדזעריקע זײַנען שוין אַהין אָפּגעפֿאָרן.

ליבע האָט זיך ווידער אונטערגעגעבן. דער עשעלאָן איז געווען לאַנג ווי דער גלות, אויף אַ הונדערט וואַגאָנען. גענומען מיט זיך אַ פּאָר שמאַטעס, צוויי צעקאַליעטשעטע בענקלעך, לייבקעס הילצערנע עראָפּלאַנען — און וויאָ, פּאָיעכאַלי!

דערקײַקלט זיך מיט אַ קליין עופֿעלע צו אַ פּוסט אָרט, פֿול מיט קאָמאַרן. זלאַטקע קריכט אויף די סלופּן, אָרדנט אײַן עלעקטריע, און דער חכם אירער איז אַוועק אין דער אַרמיי אויף פֿיר יאָר! זיך אומגעקערט צוריק איז דאָס טעכטערל שוין אַויסגעוואַקסן. אַ לעבעדיקע אַזאַ, מײַקע הייסט עס, מיט זיבן אויגן מוז מען זי היטן, אַ סעקונדע — און זי איז שוין אויפֿן בוידעם אָדער גאָר אין קעלער. סעטיצאַכיישעך!..

ליבע טרעט ניט אָפּ פֿון איר אויף קיין רגע, ביז מײַקע האָט חתונה געהאַט און נאָך דעם אויך… ווי דען? צוזאַמען מיט דעם יונגן פּאָרפֿאָלק איז זי אַוועקגעפֿאָרן קיין סיביר. מיט אַ קליין קינד, מיט איר ערשט אוראייניקל, וואָס איז געבוירן געוואָרן דאָרטן, איז יעדע שטיקל הילף צו דער האַנט, באַזונדערס, ווען מע איז אַ „שטודענט‟. ווער וועט אַרײַנשטעקן דעם עופֿעלע אינעם מײַלעכל אַ פֿלעשעלע מילך צו דער צײַט, ווער? עס וועט דאָך חלילה אָפּגעצערט ווערן! מיט איין וואָרט — „טיליגענטן!‟ די קינדער ווערן געבוירן און מע מוז זיי פֿיטערן צו דער זאַט. מע דאַרף זיי שפּײַזן מיט פֿלייש, מיט קאָלבאַס, מיט קאַשעס. אין די קראָמען איז ליידיק, אַ גאָרנישט מיט גאָרנישט. כּדי צו קויפֿן מילך, מוז מען אָפּשטיין אין אַ ריי פֿון זעקס אַ זייגער אין דער פֿרי, צו באַקומען איין ליטער אויף אַ מענטשן. קאָלבאַס „וואַרפֿט‟ מען אַרויס גלײַך נאָך מיטאָג, אָבער ניט יעדן טאָג. ס’איז נאָך גוט, אַז מע פֿאַרענדיקט שוין דעם אינסטיטוט און מע פֿאָרט „אַהיים‟, וווּ אַלץ איז באַקאַנט און אַלע האָבן די זעלבע דאגות — סײַ העסיע די אַלמנה, סײַ פּאָלינקע די הינקענדיקע, סײַ זינקע אײַזיקס דעם שיכּור. מע וואַכט לויט דער ריי. אַנדערש וועט מען מוזן עסן דאָס קאָנסערווירטע ים-קרויט, חלילה, דרעק-מיט-פֿעפֿער, וועט מען מוזן עסן.

אַזוי דרייט זיך ליבע גאַנצע טעג — דאָס, יענץ — די קראָם, דאָס קאָכן, דאָס וואַשן כּלים… מע דאַרף נאָך איבערלייגן מיט נאַפֿטאַלין די אַלטע בעבעכעס, פֿאַרקאָנסערווירן טאָמאַטן און אוגורקעס אויף ווינטער, אָנזײַערן קרויט, איבערוואַשן דאָס גרעט. און ווער וועט אַרײַנשלעפּן די קינדער פֿון דער גאַס? גיי, רוף זיי פֿון דער פֿאַרפֿרוירענער פֿאָרטקע ווינטערצײַט! באַזונדערס, ווען מישקע, מײַקעס מאַן, וויל זי נאָר אַוועקשלעפּן פֿונעם פֿענצטער, און זי אים — לאָז אָפּ, פֿאַרשטייסט דען ניט, אַז עס איז רויִקער, ווען אַלע זײַנען אין שטוב.

אַזוי אָט פֿלעג זי אַרומלויפֿן ביז זי האָט זיך אויסגעגליטש אויפֿן גלײַכן אָרט. און אָט ליגט זי שוין אין שפּיטאָל מיט אַ צעבראָכענעם דיך. מע האָט זי ניט געוואָלט נעמען, צו אַלט, זאָגט מען, אָבער מײַקע האָט זיך שוין דערשלאָגן. גאָט איז מיט אים, מיט דעם דיך, אָבער צײַט זי איז געלעגן אין שפּיטאָל, האָט מען בײַ מישקען אין די נירן געפֿונען זאַמד און שטיינער.

ליבע האָט ספּעציעל געפּרוּווט טראַכטן וועגן די-אָ פֿאַרשאָלטענע שטיינער, אָבער ניט געקענט זיך קאָנצענטרירן. ווי אויף כוואַליעס האָט זי זיך געהוידעט, אַהין-אַהער, אַהין-אַהער. און ווער האָט נאָר געקענט זיך דערטראַכטן, אַז דער כוליגאַן בענעק וועט פּלוצעם אַוועקגיין? ער איז געלעגן אין שלאָפֿצימער די לעצטע חדשים. אַ שוואַרצער אַזאַ, הויט און ביין, די אויגן האָבן אים געברענט, ווי דעמאָלט, אין קאַטאַ-קורגאַן. זלאַטקע קערט וועלטן, קריגט אים דעם ווײַנשל-קאָמפּאָט, דעם רויטן קאַוויאַר און אַפֿילו דעם שוואַרצן קאַוויאַר…

דאָקטער כּץ האָט געעפֿנט בענעקס בויך, אַרויסגעלאָזט אַ זיפֿץ און געהייסן אים ווידער פֿאַרשטעפּן. שטילערהייט איז בענעק, זאָל זיך מיִען, אַוועק פֿון דער וועלט, און ליבען האָט מען איבערגעפֿירט פֿונעם שפּיטאָל אויף זײַן אָרט. בעסער וואָלט זי אַוועק אָנשטאָט אים, ווער דאַרף זי דאָ האָבן? זי ליגט און ליגט ווי אַ שטיין און אַלע פֿאָרן דערווײַל אַוועק. מע פֿאָרט קיין אויסלאַנד, ווי די קאַטאַ-קורגאַנער פּאָליאַקן אין זעקס און פֿערציקסטן. זי האָט דעמאָלט אויך געקענט אַרויספֿאָרן מיט זיי צוזאַמען… די גאַנצע וועלט צעפֿאָרט זיך אויף אַלע זײַטן, צעפֿאַלט זיך אויף שטיקלעך. זי ווייסט, די אַלטע ליבע, אַז כּדי אָפּצושטעלן די באַוועגונג, דאַרף זי זיך פּשוט קאָנצענטרירן נאָר זי קען ניט. זאָלן זיי טאָן, וואָס זיי ווילן!

אַלץ שווינדלט איר פֿאַר די אויגן — אַהין-אַהער, אַהין-אַהער. ס׳איז כּמעט אוממעגלעך צו קאָנצענטרירן די געדאַנקען. וואָס טוט דאָ בערלקע, ער איז דאָך אַוועקגעפֿאָרן זיך לערנען? צי האָט זיך לייבקע שוין אומגעקערט פֿון זײַן טשוקאָטקע? גאַנץ גראָוו איז געוואָרן איר קליינער לייבקע… ווי שיין איז זײַן פֿליִער-אוניפֿאָרם! ניין, דאָס איז דאָך משה-זלמן פֿון סקווירע, מיט זײַן צעקנייטשט קאַסקעטל אין דער האַנט… די אַלטע ליבע האָט זיך אַ רוק געטאָן, כּדי אים אָנצוקוקן פֿון דער נאָענט, און איז אַראָפּגעפֿאַלן פֿון דער בעט. דאָס גאַנצע פּנים — אַ בלאָווער פֿלעק…

זלאַטקע האָט גענומען שרײַען, און ליבען ווערט נאָר ערגער דערפֿון. שאַ, זלאַטקע, שרײַ ניש’, מאַך שטיל. אויך אָן דיר דרייט זיך אַלץ אַרום ווי אַ קאַרוסעל. לייבקע, בערלקע, משה-זלמן… קיִעוו, ראָסטאָוו, קאַטאַ-קורגאַן… זלאַטקע, מײַקע, חנה… די בייזע חנה האָט געוואָלט פּטור ווערן פֿון איר און איז אַליין געגאַנגען גלײַך אין באַבי-יאַר אַרײַן, צוזאַמען מיטן טאַטן, מיטן זיידן און מיט אַנדערע. און שורקען האָט מען דערשאָסן אין שטוב. אויך בענעק איז אַוועק, נאָר זי איז נאָך אַלץ דאָ. אוי, סעטיצאַכיישעך! ריבונו-של-עולם, פֿאַרוואָס איז אַזוי פֿינצטער? מאַמעניו! וואַרט אָפּ, מאַמעניו, שטאַרב ניט, דער דאָקטער האָט געמאַכט אַ טעות, איכ’ל זיך באַלד אויפֿוועקן, מאַמעניו, און אַלץ-אַלץ וועט זײַן גוט…